Մասնակից:Lusine Navoyan/Ավազարկղ
Մոլորակ (անգլ.՝ planet, հուն․՝ πλανήτης, այլ ձև՝ հին-հունարեն՝ πλάνης - «ճանապարհորդ»), երկնային մարմին է, որը պտտվում է ուղեծրով աստղի կամ նրա մնացորդների շուրջ, բավարար զանգվածով, որպեսզի դառնա շրջանաձև սեփական ձգողականության ազդեցության տակ, բայց ոչ բավարար, որպեսզի սկսվի ջերմամիջուկային ռեակցիա, և որը կարողացել է մաքրել իր շրջակայքը պլանետեզեմալներից։[1]
Մոլորակները կարելի է բաժանել երկու հիմնական խմբերի՝ մեծ, ցածր խտություն ունեցող գազային հսկաներ և ավելի փոքր Երկրային խմբի մոլորակներ, որոնք ունեն պինդ մակերևույթ։ Համաձայն Միջազգային աստղագիտական միության սահմանմանը՝ Արեգակնային համակարգում կա 8 մոլորակ։ Նրանք են՝ (Արեգակից ունեցած հեռավորության) - չորս երկրանման՝ Մերկուրի, Վեներա, Երկիր, Մարս, ապա չորս գազային հսկաներ՝ Յուպիտեր, Սատուրն, Ուրան և Նեպտուն։ Արեգակնային համակարգում կան նաև առնվազն 5 գաճաճ մոլորակներ՝ Պլուտոն (մինչև 2006 թվականը համարվում էր մոլորակ), Մակեմակե, Հոմեա, Էրիս և Սերես։ Բացի Մերկուրիից և Վեներայից բոլոր մոլորակների շուրջ պտտվում է առնվազն մեկ արբանյակ։
Սկսած 1992 թվականից, երբ գիտնականները սկսեցին հայտնաբերել հարյուրավոր այլ մոլորակներ այլ աստղերի շուրջ, որոնք անվանվեցին էկզոմոլորակներ, ապացուցվեց, որ գոյություն ունեն ամբողջ գալակտիկայում և դրանցից շատերի առանձնահատկությունները նման են Արեգակնային համակարգի մոլորակների առանձնահատկություններին։ 2011 թվականի նոյեմբերի վերջի տվյալներով արդեն հայտնաբերվել է 695 էկզոմոլորակ, ինչպես գազային հսկաներ, այնպես էլ երկրային խմբի մոլորակներ։
Մոլորակ տերմինը հնագույն տերմին է, որը կապ ունի պատմության, գիտության, աստղագիտութան , դիցաբանության և կրոնի հետ։ Հինգ մոլորակները Արեգակնային համակարգում տեսանելի են անզեն աչքով։ Սրանք վաղ ժամանակներում մշակույթների կողմից դիտարկվում էին որպես աստվածային էմիսիոներ։ Գիտության զարգացմանը զուգընթաց, փոխվեցին մարդկային ընկալումները մոլորակների հանդեպ՝ ներառելով մի շարք անհամապատասխան օբյեկտներ։ 2006 թվականին, Միջազգային Աստղագիտական միությունը պաշտոնապես ընդունեց Արեգակնային համակարգում մոլորակները սահմանող բանաձևը։ Այս բանաձևը հակասական է, քանի որ այն բացառում է մոլորակային զանգվածի մի շարք օբյեկտներ՝ հիմնվելով ուղեծրի ինչ կամ որտեղ լինելու։ Մինչ 1950 թվականը, հայտնաբերված մոլորակային մարմիններից ութը մնում են մոլորակների ներկայիս սահմանման մեջ, դրանցից են որոշ երկնային մարմիններ, ինչպիսիք են Սերեսը, Պալլասը, Oունոնը , Վեստան (որը գտնվում է արևային ատրոիդ գոտում) և Պլուտո (գաճաճ մոլորակ է, որը գտնվում է Կուպեր գոտում)։ Վերջիններս ժամանակին գիտության կողմից համարվում էին մոլորակներ, ներկայումս այլևս չեն դասվում մոլորակների շարքին։
Մոլորակը աստղագիտության մեջ ունի իր տարբեր սահմանումները։ Պտղոմեոսը մտածում էր, որ մոլորակը Երկրի ուղեծրով շրջելու համար էպիկլիկացիոն շարժումներով է և անպաշտպան է։ Դեռ 17-րդ դարում քննարկում էին նաև այն փաստը, որ մոլորակները պտտվում են Արեգակի շուրջը, և այն վերջնական հաստատվեց Գալիլեո Գալիլեյի կողմից, իր կատարած աստղագիտական առաջին դիտարկումներից հետո։ Միևնույն ժամանակ Տիչո Բրաեի կողմից կատարված հետազոտությունը աստղադիտակի մասին, օգնել է Յոհան Կեպլերին բացահայտել այն փաստը, որ մոլորակների ուղեծրերն ավելի խորքային են, քան շրջանաձև: Դիտարանի գործիքները բարելավվելիս աստղագետները նկատեցին այն, որ Երկրի պես ՝ մյուս մոլորակները նույնպես պտտվում են իր ուղեծրային բևեռի մասով թեքված առանցքի շուրջը, իսկ մի քանիսն էլ կիսում են սառցե գլխարկներն ու եղանակները: Տիեզերական դարաշրջանից ի վեր, դիտարկումների շնորհիվ պարզվել է, որ Երկիրը և մյուս մոլորակները ունեն այնպիսի նմանություններ, ինչպիսիք են հրաբխայինությունը, փոթորիկները, տեկտոնիկաները և նույնիսկ հիդրոլոգիան: Հիմնականում մոլորակները բաժանվում են երկու տեսակների՝ մեծ բայց ցածր խտությամբ մոլորակներ, և փոքր ժայռոտ հողերով։ Արեգակնային համակարգում կան ութ մոլորակներ։ Արևից հեռավորությունը մեծացնելու համար դրանք չորսն են՝ Մերկուրի, Վենուս, Երկիր և Մարս, իսկ մյուս չորս հսկա մոլորակներն են՝ Յուպիտերը, Սատուրնը, Ուռանուսը և Նեպտունը։ Այդ մոլորակներից վեցը պտտվում են մեկ կամ մի քանի բնական արբանյակների շուրջը։
Մի քանի հազար մոլորակ ՝ այլ աստղերի շուրջ («արտամոլային մոլորակները» կամ «էքստիպլանտներ») հայտնաբերվել են Կաթնային ճանապարհով (Milky Way). 2019թ․ հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ, 4,118 արտամոլային մոլորակներից 3,063-ը մոլորակային համակարգում են , որոնցից 669 ներառում են բազմակի մոլորակային համակարգերը։ Հայտնաբերվել են նաև այնպիսինները, որոնց չափերը գերազանցում է նույնիսկ Յուպիտերին, դրանք համապատասխանում են Երկրի մոլորակի չափերին, և գտնվում են նույն աստղային հեռավորության վրա, ինչպես Երկիրը արևից՝ այսինքն շրջանցիկ բնակելի գոտում։ 2011թ․-ի դեկտեմբերի 20-ին, Կեպլեր տիեզերանավի թիմը հաղորդել է առաջին Երկրի չափսի էքստրասոլային մոլորակների հայտնաբերումը։ Նաև Կեպլեր թիմը 2012 թ.-ի ուսումնասիրությամբ, վերլուծելով գրավիտացիոն միկրոկենսացման տվյալները, Կաթնային ճանապարհի յուրաքանչյուր աստղի համար գնահատվում է միջինը առնվազն 1.6 իրար կապված մոլորակներ: