Մասնակից:Liana Avetisyan 2018

Գերմանիայի սոցիոլգիան

<<Ամբողջակնության և հանրության (հասարակության) թեորեմը>> արտահյտում է Թյոնիսի սոցիոլոգիայի էությունը: Ի տարբերություն Վեբերի սոցիոլոգիայի հասկացությանը Թյոնիսի սոցիոլգիա հասարկությունը իր մեջ ներառումը է պատմափիլիսոփայական, հեղափոխական, նորմատիվային և արժեհամակարգային ասպեկտներ: Էական կամքը արտացոլում են գործողության ձևերը, որոնք Վեբերի մոտ նշանակած են ավանդական, աֆեկտիվ գործողությունների հասկացություններով: Հանրությունը և ընտրական կամքը համապատսխանում են գործողության նպատակային տեսակին: Թյոնիսի կիրառական սոցիոլգիան ուղղված է սոցիալական էվոլուցիայի վերակառուցմանը ( պարզից դեպի ժամանկակից հասարակություն սոցոլգիական տերմինների օգտագործմամբ ): Ընդհանուր առմամբ, խոսքը գնում է սոցիոլոգիական սխեմայացման մասին: Այդպիսի մոտեցումը վկայում է նորմատիվ, փիլիսոփայական և սոցիալ- էթնիկական հարբերությունների մասին սոցոլոգիական մտածողության մասին պրակտիկայում, որը արտահյտվել է արդեն առաջին հրատարկության մեջ, որտեղ կոմինիզմի սոցիալիզմի մասին խոսվել է միայն որպես մշակույթի Էմպրիկ ձև: Ի տարբերություն կիրառական սոցոլգիայի, էմպրիկ սոցոլգիան, ըստ Թյոնիսի, իրենից ներկայացնում է ստատիկ տվյալների համախումբ, տնտեսական հասարակության ժողովրդական տվյալների նկարգիրը և հանրության պարթալոգիայի բնութագիրը:

Թյոնիսի սոցիոլոգիայի ազդեցությունը 20-րդ դարի սոցոլգիայի վրա:

 Սոցիոլգիայում մինչ այժմ էլ շարունակվում է Թյոնիսի առաջարկած տեսության բովանդակության և կիրառման վերաբերյալ վեճը: Այս տեսությունը հանդիպում է ինչպես էմպրիկ սոցիալական հետազոտություններում, այդպես էլ տեսական սոցիոցիոլոիայում: Թյոնիսի սոցիալական կապերի նշանակությունը բավական բարձր է: Թյոնիսի սխեման նշանակալի ներգործում է սոցիոլգիական մտածողության վրա, չնայած, հազվադեպ է օգտագործել իր ավելի նեղ հասկացությամբ: Թյոնիսի սոցիալական հարաբերությունների դասակարգման տեսության ներգործությունը  հանդիպում է Պարսնսի մոտ, որը դեռևս իր աշխատանքների միջին փուլում՝ սոցիալակն համակարգերի տեսության մեջ, կապել է իր սեփական Թյոնիսի տեսության հետ        ( << Սոցիալական համակարգեր>>  1951թ): Այս սխեմաները նկարագրում են այնպիսի հասկացությունները, ինչպիսիք են << կարգավիճակ և պայմանագիր>>, որոնք տանում են դեպի ժամանակակից հասարակություն: Ավելի քան 100 տարի անց Թյոնիսի տեսության լույս տեսնելուց  հետո նրա վերաբերյալ հակացությունները չեն դադարում: Ամբողջականության հասկացությունը մասնակի օգտագործվում էր քաղաքական առումով այժմ այն ընկալվում է ինչպես նորմատիվային տար կոնսերվատիվ մտածողության մեջ:  Այն ընդհանրապես պարտադիր չէ հասկանալ միննչ ժամանկակից գծողական սահմանափակ սոցիալական ռոմանտիկայի ոգով, որի մասին և վկայում է սոցիալական շարժումների քաղաքական մտածողությունը: Այժմ  ընդհանությունը նկարագրում է ազատ անհատների ամբողջությունը, որոնք ռացիոնալ կերպով կողմնորոշված են իրենից հարաբերություններում իրենց կամքին և գիտակցությանը համապատասխան: Այստեղ կարծես թե կրկին ուժի մեջ են մտնում և անփոփոխ կերպով ներկայցնում են վաղ բուրժուական գաղափարները: Հարցը այն մասին, թե օգտագործել ազատ ասոցիացիայի հասկացությունը կամ ամբողջակնության հասկացությունը ալտերնատիվի նկարգրության համար, այդքան էլ էական չէ: Արևելաեվրոպական սոցիալիզմի անկումը և կապիտալիստական կարգերի հաստատումը ինչպես գլոբալիզացման հիմք, բարդացնում է, սակայն չի լուծում սոցիալական էմանսիպացիայի խնդիրը տեսակնորեն և գործնական ոլորտում:  Հարկ է նշել, որ Թյոնսը ժամանակակիցների մեծամսնությունը բուրժուցիային, ինտելեգնցիային, այդ թվում նաև Վեբերին, սոցոիալիզմը և կոմունիզմը ներկայցնում էին անխուսափելի ձևի ապագա բուրժուական հասարակության, անկախ այդ ալտերնատիվի գնահատկանից: 

Մեկնաբանություններ Տեննիսի սոցոլգիայի վերաբերյալ

Այն փաստը, որ ավելի վաղ գրված ստեղծագորխությունները <<ամբողջակնութուն և հասարկություն>> կարողացավ վերապրել մնացած բոլոր Թյոնիսի ստեղծագործություններից, ստիպում է մտածել սելեկցիոն ռեպցիպցիայի պատճառների մասին: Նրանցից մի քանիսը ամբողջությամբ ակնհայտ են : Բացհայտելով << ամբողջակնության և հասարկության >> հասկացությունների բովանդակությունը, Թյոնիսը հեղ ստեղծեց (կամ կարող ես ասել նպաստավոր պայմաններ ստեղծեց )  սոցոլոգիայի, սոցիալկան գործողության սոցիոլոգիայի համար: Բայց Թյոնիսը ժառանգություն է թողել սոցոլոգներին նաև հանելուկներ Գուլա Մալիշայի բացահայտության համար: Ամբողջականությունը չի համրվում զուտ անալիստիկ        ( վերլուծական) հասկացություն սոցոլոգիայում և Թյոնիսի << ամբողջականության և հասարկություն>> մեջ բազմաբովանդակ և ոչ որոշյալ բնույթ: Երկու հասկացություններն էլ ոչ բավականաչափ ընկալելի են ոչ միայն փիլիսոփայական և հին յուրահատկությունների պատճառով, մինչև սոցիոլգիական լեզվի Թյոնիսի ստեղծագործություններում: Մյուս կողմից նրանք հանդես են գալիս իբրև անալիստիկ կտեգերիայով, որոնք նշանկում են իրար հետ հաստատվող սոցիալական իրակնության կառուցվածքները:Մյուս կողմից այս հասկացությունները Թյոնիսի մոտ նշանակում են էմպրիկական կերպով ֆիքսված փաստեր նպատակաուղղված պատմական շարժման ամբողջակնությունից դեպի հասարակություն, որը արդարացիորեն քննադատվում էր վերլուծաբնորեն մտածող սոցոիլգների կողմից :  Փոփոխությունները ընդհանուր վեկտորը տեսանելի է դարձնում նրա աշխատանքի վերնգիրը   << Մշակույթի էմպրիկ ձևեր>>  ( Մշակույթի փիլիսոփայական թեորեմ )  առաջին հրատարակություն (1887)  և << Սոցիոլգիայի հիմանական հասկացությունները>> 25 տարի անց հրատրակված: Կարլեի է ասել, որ այդ տարիների ընթացքում Թյոնիսը անցել է գիտական ճանհապարհ փիլիսոփայության պատմությունից դեպի սնալիստիկ (վերլուծական )  սոցոլոգիայի: Սակայն զուտ անալիստիկ սոցոլգիան Տեննիսը չի ստեղծել: Բազմաթիվ  ձևակերպումներ նրա << Ամբողջականության և հասարակության>> աշխատության մեջ, վկայում են այն մասին, որ համայնքի ռոմանտիկայի տարերը, որոնց պատճառով քննադատում էին նրան , իսկապես առկա էին նրա սոցիոլոգիայում:
 Շնորհիվ Թյոնիսի << Ամբողջականության և հասարակության>> հասկացությունները մտան  ոչ միայն գերմանական սոցիոլգիայի հիմնական հասկացությունների մեջ: Դեռ Թյոնիսի կենդանության ժամանակ հետաքրքրություն էին ցուցաբերում ոչ միայն հեղինակի, այլ նաև նրա աշխատության նկատմամբ: Դանիայում, Իտալիայում, Ռուսաստանում և Հյուսիսաին Ամերիկայում: Այս սոցոլգները, որոնց թվում օրինակ Սարոկինը, օգտագործում էին այդ հասկացությունները գյուղական և բուրժուական-քաղաքային կյանքի ձևեիր նկարգրման նպատակով:

Թ.ը կիսում է սուբյեկտիվ մոտեցումը ակադեմիական սոցիոլոգիայի ստեղծողների հետ (մասնավորապես Վեբերի) , սակայն, ի տարբերություն նրանց, չի կենտրոնանում սոցիալական գործողությունների սուբյեկտիվ իմաստների մեկնաբանման վրա հիմնված սոցիոլոգիայի զարգացման վրա (թեև կամքի գաղափարը չի հակասում նման մոտեցմանը) և համայնքի, և հասարակության կատեգորիաները, հավատալով, որ հնարավոր է կառուցել սոցիոլոգիական հասկացությունների տրամաբանորեն խիստ համակարգ, ինչը հնարավորություն է տալիս ստեղծել սոցիալական հարաբերությունների վերլուծական դասակարգում: Ավելի ուշ սա օգտագործվել է տարբեր սոցիոլոգիական տեսությունների հեղինակների կողմից և կախված կոնկրետ հետազոտական խնդիրներից: Թենիսի գաղափարները հասկանալու համար անհրաժեշտ է ուսումնասիրել իր տեսությունը, հաշվի առնելով իր ժամանակի առանձնահատկությունները:

Համայնքի կարևոր կենսաբանական ձևի ընտրության հիմնական չափանիշը մարդկանց համատեղ կյանքն է <<միասնականությունը>>, պայմանավորված համընդհանուր տան, լեզվի, կրոնի հետ: << Արյան միություն>>-ը , որպես կազմակերպություն, զարգանում  և համագործակցում է համայնքի հետ, որն իր անմիջական դրսևորումն է գտնում համատեղ կյանքում, և վերջինս, իր հերթին, փոխակերպվում է ոգու համայնք, որպես միակ ուղղությամբ պարզ փոխազդեցություն և փոխահարաբերություն: Կյանքի սոցիալական ձևը տարբերակելու հիմանական չափանիշը, որը կոչվում է <<հասարակություն>>, մարդկանց երկարատև ընդհանուր կյանքն է, չնայած նրանց անհավասարակշռությանը կամ միասնության զգացողութանը: Այս հարաբերությունները հիմնված են ռացիոնալ փոխանակման և պայմանագրային հարաբերությունների վրա: Այսպիսով հասարակությունը, որպես բնական և պայմանագրային միավորի մի տեսակ , բնական և ֆիզիկական անձանց հավաքածու է, որի կամքերն ու ոլորտները միմյանց հետ բազմաթիվ կապեր ունեն և միարժամանակ անկախ են և  փոխկապակցված: Այստեղ կա <<փոխանակման հասարակության>>, կամ <<քաղաքացիական հասարակության>> ընդհանուր նկարագրություն , որի բնույթն ու շարժումները կապված են քաղաքական տնտեսությամբ: Մի պետութուն, որտեղ, ինչպես Ադամ Սմիթն է ասել, << բոլորը վաճառող են>>: Հասարակության հայեցակարգը հատուկ ձևակերպված է քաղաքական տնտեսության դասակարգերի և տնտեսական ներկայացումների  հիման վրա և պատմականորեն կառուցված է քաղաքացիական հասարակության հայեցակարգի մոդելի վրա: Այնուամենայնիվ, իր սոցիոլոգիայի հիմնական հասկացությունները սահմանելով ` Թյոնիսը հիմնվել է ոչ թե համայքի և հասարակության պատմական ձևերի (պատմական բացատրություն) , և ոչ թե սոցիալական կառուցվածքների հիմնարար որակական հատկանիշների (կառուցվածքային բացատրություն), այլ առարկայի հետ կապված էական ցանկության և ընտրովի առարկայի հասկացությունների վրա (սուբյեկտիվ բացատրություն): Մարդկային կամքի հայեցակարգը, ըստ Թյոնիսի, պետք է հասկանալ երկակի իմաստով: Քանի որ ցանկացած հոգևոր գործունեություն, մարդ  նշանավորում է մտածողության միջոցով , և այն պարունակում է կամք: Միասնությունը առաջին դեպքում պետք է ընկալվի որպես իրական կամ բնական, երկրորդ դեպքում իդեալական, կամ ստեղծագործական: <<Ես կոչ եմ անում մարդու կամքը առաջին իմաստով անվանել էական կամք, երկրորդով ` ընտրության կամք>>: Թյոնիսի կարծիքով, էական կամքը համակրանքն է, սովորությունը հիշողությունը (համայնքի 3 ձևերը` արյան փոխհարաբերությունը, հարևանությունը, բարեկամությունը ), այսինքն այն ներառում է, թե ինչ է իրենից ներկայացնում մի մարդ կամ մի շարք մարդիկ, որոնք ուղղակիորեն կապված են նրա հետ կամ նրանց հետ: Ընտրությունն ընդգրկում է այնպիսի ձևեր , ինչպիսիք են դիտավորությունը, կամայականությունը, ընտրողականություն, ներկայացումը (հայեցակարգը) և համապատասխանում է կանխատեսելիության և իրազեկման ցանկության հասարակական ձևենին: Ընտրական կլինի <<այն ամենը, ինչ ունի և ինչ է մարդը, քանի որ պետությունները և դրանց փոփոխությունները կատարվում են որոշված մտածողության և կախվածության մեջ>>: Ընտրովի և էական ցանկության հասկացությունները բացահայտում են հասարակության նորմատիվ հիմքերը կամավորական իմաստով: Թեև կամքի և սոցիալական կառույցների ֆորմալ բաժանման անհրաժեշտությունը հակասական է և, ինչպես թվում է, այն ծառայում է ոչ թե տեսական գիտելիքների, այլ համակարգվածության և սիմետրիայի ցանկությանը, կամավորական մոտեցումը ժամանակակից սոցիոլոգիայում հազվադեպ չէ: Մի խոսքով, «համայնքը էական ցանկությունների կապակցման առարկա է, հասարակությունը ընտրության»: Թ.ը բնութագրեց համայնքը և հասարակությունը `<<փոխկապակցված և հակադիր հասկացությունների սեղանի>> միջոցով: 

Թյոնիսի կարծիքով, «Հասարակության ժամանակը հետևում է համայնքի ժամանակին: Առաջինը նշանակված է համաձայնության, բարոյականության և կրոնի հասարակական կամքի համաձայն, վերջինը `կոնվենցիայի, քաղաքականության և հասարակական կարծիքի, հասարակական կամքի համաձայն»: Հասարակությունը կազմավորվում է ընտանեկան, գյուղական և քաղաքային կյանքում, հասարակության մեջ `քաղաքային, ազգային և կոսմոպոլիտային կյանքում: «Համայնքի և հասարակության ներկայացումը» արտահայտում է Թյոնիսի մաքուր սոցիոլոգիայի էությունը: Ի տարբերություն Վեբերի սոցիոլոգիայի ` Թյոնիսի սոցիոլոգիայի հիմնական վերլուծական հասկացությունները պարունակում են պատմական, փիլիսոփայական, էվոլյուցիոն և նորմատիվ-արժեքային ասպեկտներ: Սակայն համայնքի և հասարակության, ինչպես նաև համապատասխան տեսակների Թենիսի կատեգորիաները կարող են կապված լինել Վեբերի սոցիալական ակցիայի ձևերի տիպաբանության հետ, ինչպես նշվում է Թ . կողմից: Համայնությունը և էական կամքը ներառում են այն գործողությունների ձևերը, որոնք նշանակում են ավանդական, ազդեցիկ կամ արժեքային ռացիոնալ գործողությունների հասկացություններ: Հասարակությունը և ընտրողական կամքը կհամապատասխանեն նպատակակետին: Թենիսի կիրառական սոցիոլոգիան կենտրոնանում է սոցիալական էվոլյուցիայի վերականգնմանը (պրիմիտիվից մինչև ժամանակակից հասարակություններին), օգտագործելով սոցիոլոգիական պայմանները:Ի դեպ, մենք խոսում ենք պատմության փիլիսոփայության սոցիոլոգիական սխեմատիկայի մասին: Նման մոտեցումը գործնականում վկայում է սոցիոլոգիական մտածելակերպի նորմատիվ, փիլիսոփայական և սոցիալ-քաղաքական հարաբերակցության մասին, ինչը ներկայացրլ է «Համայնք և հասարակություն» առաջին հրատարակության մեջ, որտեղ կոմունիզմը և սոցիալիզմը խոսում էին միայն որպես «մշակույթի էմպիրիկ ձևեր»: էմպիրիկ սոցիոլոգիան, ըստ Թյոնիսի, վիճակագրական տվյալների հավաքածու է, օրինակ, ժամանակակից հասարակության ժողովրդագրական և տնտեսական նկարագրությունները : Սոցիոլոգիական հասկացություններ են որոնց միջոցով պետք է ուսումնասիրություն անցկացնել 1. Գիտելիք ուրիշի մասին (ծանոթություն, օտարություն) 2. Համակրանք-հակակրանք (վստահություն-անվստահություն) 3. Սոցիալական կապվածություն (սոցիալական ձև) 4 .Էական կամք և ընտրողական կամք 5 .Համայնք ու հասարակություն 6..Բնական- արհեստական 7.Սոցիալական և կոլեկտիվ անձ 8.Բնական-սոցիալական հարաբերություն

Նա սոցոլգիան բաժանում է 3 մակարդակի 1. Մաքուր – (ներկայումս որպես բարձր մակարդակի), որը տալիս է հասարակության ստատիկան 2. Կիրառական –(ներկայումս միջին մակարդակի կամ մասնավոր տեսության) որը տալիս է հասարակության դինամիկան 3 .Էմպիրիկ սոց. – որը նա անվանում է սոցիոգրաֆիա:

Հիմնական գրականություն 1. Թյոնիս Ֆ. << Ամբողջականություն և հասարակություն>> 2002 2. Թյոնիս Ֆ. <<Սոցիալական հարձի էվոլուցիա >>1908

Լրավուցիչ գրականություն 1. Գրումով Ի., Մաուկեբուր Ա., Սեմենով Վ. << Արևմտյան սոցիոլոգիա>> էջ՝ 78-84 2.<<Ֆերդինանտ Թյոնիս կյանքի և ստեղծագործության մասին >> 1998 № 314 էջ ՝201-206 3 .<<Թյոնիս Ֆ. որպես գերմանական սոցիոլոգիայի պատմության և տեսական սոցիոլոգիայի հիմնադիր>> 19-20 դդ. 1994. Էջ ՝135-142