Մասնակից:Al84mu/մոմ
Մոմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոմը լուսավորման կամ այլ նպատակների համար նախատեսված սարք, առավել հաճախ պինդ այրվող նյութից պատրաստված գլանաձևի տեսքով, որը հալվելիս վիթիչի միջոցով հասցվում է բոցի ( վիլիկն անցնում է իր կենտրոնում գտնվող գլանով): Այրվող նյութը կարող է լինել ճարպը, ստեարինը, մոմը, պարաֆինը, սպերմացետը կամ համապատասխան հատկություններով (հալվող, դյուրավառ, պինդ) այլ նյութ: Ներկայումս ամենից հաճախ օգտագործվում է պարաֆինի խառնուրդը ստեարինով և տարբեր հավելումներով (ներկանյութեր և այլն): Ֆիլիթը ներծծվում է սելիտրայի, ամոնիումի քլորիդի, բորի թթվի լուծույթներով, որպեսզի այն ավելի լավ այրվի, քանի որ մոմը նվազում է և շատ բոց չի առաջանում։ Նախկինում այդ նպատակների համար օգտագործվում էին մոմի աքցաններ, որոնք պարբերաբար հեռացնում էին վիթի մուրը: Մոմերը հանգցնելու համար օգտագործվել է կրակմարիչ։ Էլեկտրական լուսավորության հայտնվելուց հետո մոմերը դուրս են եկել լայն կիրառությունից: Նրանք պահպանում են իրենց ծիսական նշանակությունը. բացի այդ, տարածված են տարբեր ձևերի և գույների դեկորատիվ մոմեր:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոմերը ավելի քան 5000 տարի օգտագործվել են որպես լույսի աղբյուր և տոնակատարությունները լուսավորելու համար, սակայն դրանց ծագման մասին քիչ բան է հայտնի: Մոմերի ամենավաղ օգտագործումը հաճախ վերագրվում է հին եգիպտացիներին, որոնք պատրաստում էին եղեգի լամպեր կամ ջահեր՝ եղեգի միջուկը թրջելով հալած կենդանական ճարպի մեջ։ Սակայն լապտերները իսկական մոմի պես վանդակ չունեին։ Պատմաբանները ապացույցներ են գտել, որ շատ այլ վաղ քաղաքակրթություններ մոմեր էին պատրաստում` օգտագործելով հասանելի բույսերից և միջատներից պատրաստված մոմը: Ասում են, որ վաղ չինական մոմերը կաղապարել են թղթե խողովակների մեջ՝ օգտագործելով գլորված բրնձի թուղթ՝ ֆիթիլի համար և տեղական միջատների մոմը, որը համակցված էր սերմերի հետ: Ճապոնիայում մոմեր էին պատրաստում ծառի ընկույզից ստացված մոմից, իսկ Հնդկաստանում մոմը պատրաստում էին դարչինի պտուղը եռացնելով։ Հայտնի է նաև, որ մոմերը կարևոր դեր են խաղացել վաղ կրոնական արարողություններում: Հանուկա՝ հրեական լույսերի տոնը, որը կենտրոնանում է մոմավառության վրա, սկիզբ է առել մ.թ.ա. 165 թվականին։ ե. Կան մի քանի աստվածաշնչյան հղումներ մոմերի մասին, և Կոստանդին կայսրը, ըստ տեղեկությունների, խրախուսել է մոմ օգտագործել 4-րդ դարում Պասեքի ծառայության ժամանակ: Մոմի նախատիպը յուղով կամ ճարպով լցված աման է, որի բեկորը որպես վիշապ է (հետագայում սկսեցին օգտագործել մանրաթելից կամ գործվածքից պատրաստված վիտրիկներ)։ Նման լամպերը տհաճ հոտ էին տալիս և շատ ուժեղ ծխում էին։ Ժամանակակից դիզայնի առաջին մոմերը հայտնվել են միջնադարում և պատրաստվում են ճարպից (առավել հաճախ) կամ մոմից։ Մոմ մոմերը վաղուց շատ թանկ են եղել: Մեծ սենյակը լուսավորելու համար հարյուրավոր մոմեր էին պահանջվում, ծխում էին՝ սևացնելով առաստաղներն ու պատերը[1]։
Մինչև 15-րդ դարը մոմեր էին պատրաստում՝ ներծծող նյութը՝ պապիրուսը, թուղթը, որոշ բույսերի ծակոտկեն միջուկը պահելով ճարպի հալեցման մեջ՝ մինչև այն թրջելը։ 15-րդ դարում հայտնագործվեց մոմեր ձուլելու համար գլանաձև կաղապարը, միևնույն ժամանակ, մեղրամոմի ժողովրդականությունը որպես մոմերի այրվող նյութ կամաց-կամաց սկսեց աճել: 16-17-րդ դարերում ամերիկացի գաղութարարները հորինել են տեղական որոշ բույսերից մոմ ստանալը:
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կենցաղային մոմեր - Չերանգավորված միջին կամ բարձր մաքրության պարաֆինից պատրաստված մոմերը ունեն պարզ գլանաձև ձև և սպիտակ կիսաթափանցիկ կամ անթափանց գույն: Մոմերի ամենապարզ, ամենաէժան և ամենատարածված տեսակը։ Առավել հաճախ դրանք օգտագործվում են էլեկտրաէներգիայի ժամանակավոր անջատման պայմաններում։ Դրանք տեղադրվում են մոմակալի մեջ՝ մոմը դարձնելով ավելի կայուն։
Սեղանի մոմեր - ինչպես կենցաղային մոմերը, նրանք ունեն երկարաձգված գլանաձև ձև (հարթ գլան կամ երկար կոնաձև ձև): Նրանց արտադրության մեջ օգտագործվում են տարբեր ներկանյութեր՝ նրանց ավելի լավ էսթետիկ տեսք հաղորդելու համար։ Նրանք կարող են լինել դասական, ոլորված, անուշաբույր: Նման մոմեր օգտագործվում են տարբեր միջոցառումներին գույն հաղորդելու համար։
Կանեփի մոմերը- մեծ տրամագծով մոմեր են, որոնք կայունության համար մոմակալի կարիք չունեն: Մնացած բոլոր առումներով դրանք համընկնում են սեղանի մոմերի բնութագրերով. դրանք պատրաստված են ներկերի օգտագործմամբ, դրանք կարող են լինել դասական, առանց հոտի կամ անուշաբույր: Նման մոմերը ավելի խնայող են, քանի որ հալած պարաֆինը լցնում է ստացված խորշը և չի հոսում մոմից ներքև:
Եկեղեցու մոմեր - ավանդաբար պատրաստված են ամբողջությամբ մեղրամոմից, թեև որոշ դեպքերում հնարավոր է պարաֆին, ստեարին խառնել նյութի հետ: Այս մոմերը բարակ են և երկար, և ծիսական բնույթ ունեն։
Թեյի մոմեր - հակառակ դեպքում դրանք հաճախ կոչվում են պլանշետային մոմեր իրենց ձևի պատճառով: Տրվում են ալյումինե պատյանով լցված։ Օգտագործվում են դեկորատիվ լամպերի, անուշաբույր լամպերի մեջ, համապատասխան սարքերում թեյնիկները տաքացնելու համար։ Այս մոմերը ամենատնտեսողն են, քանի որ հալվող պարաֆինը չի կարող լքել ֆիթիլի մոտ գտնվող տարածքը և ամբողջությամբ այրվում է:
Բացօթյա մոմերը- նախատեսված են բացօթյա օգտագործման համար՝ խնջույքի ժամանակ, երկրում, բնության գրկում, ներկայացումների և շոուների ժամանակ: Դրանք կարող են պարունակել պիրոտեխնիկական կոմպոզիցիաներ, որոնց շնորհիվ մոմի այրումը կարող է դիվերսիֆիկացվել՝ ուժեղացնելով կամ թուլացնելով բոցը, նրա տարբեր գույները (ներառյալ գույների փոփոխվող փոխարինումը), կայծերի տեսքը, բոցի վերևում գտնվող աստղերը:
Կիզիչ մոմ - 15 դյույմ երկարությամբ թղթե թեւք, լցոնված սելիտրայի, ծծմբի, ածուխի և ռոսինի բաղադրությամբ, իսկ ներքևի մասում՝ տիղմ, ծառայում է որպես ապահովիչ ականների և հրթիռների բռնկման համար, այրվում է մոտ 10-12 րոպե և դուրս չգալ անձրևի տակ[2]:
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բորիս Պաստեռնակը «Բժիշկ Ժիվագո» վեպում ներառել է 1946 թվականի «Ձմեռային գիշեր» բանաստեղծությունը, որը կառուցվել է վառվող մոմի պատկերով։ Այս բանաստեղծությունը հիմք է հանդիսացել Սոֆյա Ռոտարուի «Մոմեր», Ալլա Պուգաչովայի, Նիկոլայ Նոսկովի «Ձմեռային գիշեր» երգերի համար։
Մոմը որպես խորհրդանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոմերի պատմությունը հարյուրավոր տարիների հետ է գնում: Այս ընթացքում մոմը՝ որպես խորհրդանիշ, իր տեղն է գտել արվեստի, խոսքի ու գրավոր գործերում։ Սիմվոլիզմում այն նմանեցվում է արևին, լույսի, կյանքի, հոգևորության խորհրդանիշ է։ Օրինակ՝ Ա.Տարկովսկու «Կարոտ» ֆիլմում մոմով հայտնի տեսարանը։
Մոմը բժշկության խորհրդանիշներից է, որում ներկայացված է որպես բժիշկ, ով անտեսում է իրեն՝ հանուն հիվանդների։ Լատինական ասացվածք կա, որը հաճախ հանդիպում է ջահով կամ մոմով հերալդիկ նշաններում. «Ծառայելով ուրիշներին՝ ես վատնում եմ ինձ» [3]:
Ծանոթագրությունների ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ История появления свечей. Дата обращения: 5 марта 2021. Архивировано 20 марта 2021 года.
- ↑ Палительная свеча // Большая энциклопедия: В 22 томах (20 т. и 2 доп.) / под ред. С. Н. Южакова. — СПб.: Книгоиздательское товарищество «Просвещение», 1900—1909.
- ↑ Вечные истины на вечной латыни. De verbum in verbum: Латинские изречения / Сост. С. Б. Барсов. — 12-еизд. — М.: Центрполиграф, 2020. — С. 26. — 1500 экз. — ISBN 978-5-227-09015-7.