Մասնակից:Սյուզի435/Ավազարկղ3

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Միասնական հաղորդակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցությունը (ՄՀ) բիզնես և մարքեթինգային հայեցակարգ է, որը նկարագրում է ձեռնարկությունների հաղորդակցման ծառայությունների ինտեգրումը, ինչպիսիք են ակնթարթային հաղորդագրությունները (չաթ), տեղեկատվության առկայությունը, ձայնը (ներառյալ IP հեռախոսակապը), շարժունության առանձնահատկությունները (ներառյալ ընդլայնման շարժունության ընդլայնումը և համար մեկը՝ հասանելիությունը), աուդիոն, վեբ և վիդեոկոնֆերանսը, ֆիքսված-շարժական միացումը (FMC), համակարգչի էկրանի կիսումը, տվյալների փոխանակում (ներառյալ վեբ միացումով էլեկտրոնային փոխգործուն գրատախտակները), զանգերի վերահսկողությունը և խոսքի ճանաչումը իրականությունից դուրս կապի ծառայություններով, ինչպիսիք են միասնական հաղորդագրությունները (ինտեգրված ձայնային հաղորդագրությունները, էլ. փոստը, SMS և ֆաքս): ՄՀ-ն պարտադիր չէ, որ մեկ արտադրանք լինի, այլ արտադրանքների մի շարք է, որն ապահովում է կայուն միասնական միջերես և բազմաթիվ սարքերում և մեդիա տեսակներում օգտատիրոջ փորձը:[1]

Ընդհանուր առմամբ ՄՀ-ն կարող է ներառել հաղորդակցության բոլոր ձևերը, որոնք կարող են փոխանակել ցանցի միջոցով՝ ներառելով հաղորդակցության այլ ձևեր, ինչպիսիք են ինտերնետ արձանագրության հեռուստատեսությունը և թվային ազդանշանը, քանի որ դրանք դառնում են ցանցային հաղորդակցության ինտեգրված մաս և կարող են ուղղորդված լինել մեկ անձից մյուսին, կամ մեկ անձից՝ շատերին:

ՄՀ-ն անհատին թույլ է տալիս հաղորդագրություն ուղարկել մեկ կրիչի վրա և ստանալ նույն հաղորդակցությունը մեկ այլ կրիչի վրա: Օրինակ, կարելի է ստանալ ձայնային փոստի հաղորդագրություն և ընտրել բացել այն էլեկտրոնային փոստի կամ բջջային հեռախոսի միջոցով: Եթե ուղարկողը առցանց է համաձայն տեղեկատվության առկայության և ներկայումս ընդունում է զանգեր, պատասխանը կարող է անմիջապես ուղարկվել տեքստի կամ տեսազանգի տեսքով: Այլապես այն կարող է ուղարկվել որպես հաղորդագրություն ոչ իրական ժամանակում, որը կարող է հասանելի լինել կապի տարբեր միջոցներով:

Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցությունների համար կան տարբեր սահմանումներ:[2] Հիմնական սահմանումն է «հաղորդակցությունները, որոնք ինտեգրված են բիզնես գործընթացները օպտիմալացնելու և օգտագործողների արտադրողականությունը բարձրացնելու համար», սակայն նման ինտեգրումը կարող է ունենալ բազմաթիվ ձևեր, օրինակ՝ օգտվողների կողմից իրենց սովորությունների կարգավորումը, անձնային ինտեգրումները, ինչպես սահմանված է ընթացակարգերի և ուսման մեջ, հաղորդակցվելու հնարավորությունը վաճառվող գործիքների մեջ, ինչպիսիք են Thunderbird-ը, Outlook-ը, Lotus Notes-ը, BlackBerry-ն, Salesforce.com-ը և այլն, կամ հատուկ նպատակային ինտեգրում հատուկ գործառնական բաժանմունքներում կամ ուղղահայաց կառույցներում, ինչպիսին է առողջապահությունը, համապատասխան հավելվածներում:[3]

Միասնական հաղորդակցությունները զարգացող տեխնոլոգիաների մի շարք են, որոնք ավտոմատացնում և միավորում են մարդկանց ու սարքերի հաղորդակցությունը ընդհանուր համատեքստի և իրադրության մեջ: Այն օպտիմացնում է բիզնես գործընթացները և բարելավում մարդկանց հաղորդակցությունը՝ նվազեցնելով հետաձգումը ուշացումները, վերահսկելովսահուն ընթացքը և վերացնելով կախվածությունը սարքերից և կապի միջոցներից: ՄՀ համակարգը կարող է ներառել այնպիսի գործառույթներ, ինչպիսիք են տեքստային և ձայնային հաղորդագրությունները, տեսազանգերը, հանդիպումները, թիմային համագործակցությունը, ֆայլերի փոխանակումը և ինտեգրված հավելվածները։[1]

History[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցությունների պատմությունը կապված է օժանդակ տեխնոլոգիաների էվոլյուցիայի հետ: Ի սկզբանե, բջջային կապի բիզնես համակարգերը իրենցից ներկայացնում էին մասնավոր ճյուղի հեռախոսակայաններ (PBX) կամ բջջային կապի հիմնական համակարգեր, որոնք տրամադրվում և կառավարվում էին տեղական կապի ընկերության կողմից: Այս համակարգերն օգտագործում էին հեռախոսային ընկերության անալոգային կամ թվային սխեմաները՝ կենտրոնական գրասենյակից (CO) հաճախորդին հեռախոսազանգեր հասցնելու համար: Համակարգը՝ մասնավոր ճյուղի հեռախոսակայանը կամ բջջային կապի հիմնական համակարգը, ընդունում էր զանգը և համապատասխան հաճախականության և գծի տեսքով ուղղում այն հաճախորդին:

1980-ականներին ձայնային հաղորդագրությունների համակարգերը Ինտերակտիվ ձայնային արձագանքման նման գործառույթներով ճանաչվեցին որպես մուտք գործելու մեխանիզմներ բջջային կապի աշխատողների համար ընդհանրացնելով տեղեկությունը՝ մինչ բջջային հեռախոսների և ԱՀ-ների տարածումը:[4]

Միասնական հաղորդակցություն տերմինը առաջացել է 1990-ականների կեսերին, երբ հաղորդագրությունների փոխանակումը և իրական ժամանակում  շփումը սկսեցին միավորվել: 1993 թվականին ThinkRite-ը (VoiceRite) մշակեց հաղորդագրությունների միասնական համակարգը՝ POET-ը IBM կազմակերպության ներքին օգտագործման համար: Այն տեղադրվել է ԱՄՆ-ում IBM կազմակերպության 55 մասնաճյուղերում՝ 54,000 աշխատակիցների համար և ինտեգրվել IBM OfficeVision/VM (PROFS) ծրագրի հետ և IBMers-ին տրամադրել է մեկ հեռախոսահամար ձայնային հաղորդագրությունների, ֆաքսի, տառաթվային էջերի և այս ամենին հետևելու  համար: POET միասնական համակարգը գործածվել է մինչև 2000 թվականը:[5] I1990-ականների վերջին Նոր Զելանդիայում հիմնված IPFX կազմակերպությունը մշակեց բաժանորդների հասանելիությանը հետևելու առևտրային արտադրանքը, որը թույլ էր տալիս օգտատերերին տեսնել գործընկերների գտնվելու վայրը, որոշել, թե ինչպես կապվել նրանց հետ, և թե ինչպես են նրանց հաղորդագրությունները մշակվում իրենց ներկայության հիման վրա: Առաջին լիարժեք հնարավորություններով համակցված հեռախոսակապի առաջարկը Nortel Succession MX (Multimedia eXchange) կազմակերպության արտադրանքն էր,[6] որը հետագայում հայտնի դարձավ Nortel Multimedia Communications Server (MCS 5100) անունով:[7]

Այս ծառայության հիմնական թերությունը հեռախոսային ընկերության կամ մատակարար գործընկերոջը վստահելն էր PBX-ն կամ հեռախոսային հիմնական համակարգը կառավարելու հարցում (շատ դեպքերում): Սա հանգեցրեց հաճախորդների համար մնացորդային կրկնակի ծախսերի: Ժամանակի ընթացքում PBX-ն դարձավ էլ ավելի մասնավոր կառույց և ընդունվեցին ներքին հաստիքի աշխատակիցներ՝ այս համակարգը կառավարելու համար: Այս ամենը սովորաբար անում էին այն ընկերությունները, որոնք կարող էին իրենց թույլ տալ կիրառել այս հմտությունը և դրանով իսկ նվազեցնել հեռախոսային ընկերությանը կամ իրենց տեղական PBX վաճառողին ծանուցելու անհրաժեշտությունը ամեն անգամ, երբ համակարգում փոփոխության կարիք էր զգացվում: Մասնավորեցման աճը խթանեց ավելի հզոր ծրագրային աճ, որը մեծացրեց համակարգի օգտագործման և վերահսկողության մակարդակը:

Երբ ընկերությունները սկսեցին տեղակայել IP ցանցեր իրենց միջավայրում, ընկերությունները սկսեցին օգտագործել այդ ցանցերը ձայն փոխանցելու համար՝ ավանդական հեռախոսային ցանցերի սխեմաների վրա հենվելու փոխարեն: Որոշ մատակարարներ, ինչպիսիք են Avaya-ն և Nortel-ը, ստեղծեցին միացումների փաթեթներ կամ քարտեր իրենց PBX համակարգերի համար, որոնք իրենց կապի համակարգերը կարող են կցել IP ցանցին: Այլ մատակարարներ, ինչպիսին է Cisco-ն, ստեղծեցին սարքավորումներ, որոնք կարող էին տեղադրվել երթուղիների մեջ՝ ձայնային զանգերը ընկերության ցանցով տեղից տեղ տեղափոխելու համար: Ցանցով փոխանցվող և մեկ այլ հեռախոսային համակարգ առաքվող PBX սխեմաների ավարտը ավանդաբար կոչվում է Voice over IP (Voice over Internet Protocol կամ VoIP): Այս ծրագրի համար հատուկ սարք էր անհրաժեշտ ցանցային սարքավորումների 2 ծայրերին՝ յուրաքանչյուր տեղում ավարտ և մատակարարում ապահովելու համար: Ժամանակի ընթացքում Siemens-ը, Alcatel-Lucent-ը, Cisco-ն, Nortel-ը, Avaya-ն, Wildix-ը և Mitel-ը հասկացան ավանդական PBX -ն կամ հիմնական համակարգը վերացնելու և այն IP-ի հիման վրա լուծումով փոխարինելու ներուժը: Այս IP լուծման համար անհրաժեշտ էր միայն ծրագրային ապահովում, և դրանով իսկ վերացնում է հաճախորդի մոտ սարքավորումների «միացման» անհրաժեշտությունը (ունենալ անհրաժեշտ սարքավորումներ արտաքին աշխարհին միանալու համար): Սա ստեղծեց նոր տեխնոլոգիա, որն այժմ կոչվում է IP հեռախոսակապ: Համակարգը, որն օգտագործում է միայն IP-ի վրա հիմնված հեռախոսակապի ծառայություններ, այլ ոչ թե հին PBX -ն կամ հիմնական համակարգ, կոչվում է լուծում IP հեռախոսակապով:

IP հեռախոսակապի գալուստով հեռախոսն այլևս թվային սարք չէր, որը կախված էր PBX -ից պղնձե օղակից:  Դրա փոխարեն  հեռախոսն գոյություն ուներ ցանցում որպես մեկ այլ համակարգչային սարք: Հետևաբար ձայնի փոխադրումն այլևս լարման կամ հաճախականության փոփոխություն չէր, ինչպես  նախկինում եղած հեռախոսների դեպքում, այլ խոսակցության կոդավորում կոդավորող-ապակոդավորող սարքով (սկզբում՝ G.711) և տեղափոխում այնպիսի արձանագրության միւոցով, որը տեղի էր ունենում իրական ժամանակում: Երբ հեռախոսը ցանցին միացված է որպես մեկ այլ համակարգիչ, կարող են ապահովվել նախնական առանձնահատկություններ՝ թույլ տալով, որ համակարգչային հավելվածները ցանկացած ձևով և ցանկացած վայրում կապ ունենան սպասարկիչ համակարգիչների հետ: Հավելվածները կարող են նույնիսկ թարմացվել անգամ հենց հեռախոսի վրա:

Երբ հաշվի են առնում միասնական հաղորդակցությունների ոլորտում լուծումների առաջարկողների ջանքերը, գերնպատակը այլևս ամենօրյա հաղորդակցությա հեռախոսային մասի վրա չկենտրոնանալն է: Բոլոր կապի սարքերի միավորումը մեկ հարթակի ներսում ապահովում է շարժունակություն, ակտիվություն և շփման հնարավորություններ, որոնք տարածվում են հեռախոսից դուրս բոլոր սարքերի վրա, որոնք անձը կարող է օգտագործել կամ ունենալ իր տրամադրության տակ:[8]

Հաշվի առնելով միասնական հաղորդակցությունների լայն շրջանակը չի եղել համայնքային հստակություն, քանի որ լուծումների մեծ մասը առաջարկել են մասնավոր մատակարարները: 2008 թվականի մարտից սկսած կան մի քանի ազատ աղբյուրներով նախագծեր ՄՀ ուղղվածությամբ, ինչպիսիք են Druid-ը և Elastix-ը, որոնց հիմքում Asterisk-ի առաջատար ազատ աղբյուրով հեռախոսային նախագիծն է: Այս ազատ աղբյուրով ՄՀ նախագծերի նպատակն է թույլ տալ ծրագրավորողների և օգտատերերի ազատ աղբյուրով համայնքին իրենց կարծիքն ասելու միասնական հաղորդակցությունների և դրա նշանակության մասին:

IBM կազմակերպությունը մուտք գործեց կապի միասնական շուկա մի քանի ապրանքատեսակներով, սկսած 2006թ.-ից՝ IBM Lotus Sametime 7.5-ի,[9] ինչպես նաև կից ապրանքների և ծառայությունների, ինչպիսիք են IBM WebSphere Unified Messaging-ը, IBM Global Technology Services-ի, Converged Communications Services-ի ր այլնի միջանկյալ ծրագրերի սարքակազմի թարմացված տարբերակներով: 2007 թվականի հոկտեմբերին Microsoft-ը մուտք գործեց ՄՀ շուկա՝ գործարկելով Office Communications Server-ը մի հավելված,[10] որը աշխատում է Windows ծրագրային համակարգի հիման վրա։ 2008 թվականի մարտին Unison Technologies-ը գործարկեց Unison-ը, [11] որը ծրագրային ապահովման վրա հիմնված միասնական հաղորդակցման լուծում է, որն աշխատում է Linux-ի և Windows ծրագրային համակարգերի վրա։

2010 թվականի մայիսին հայտարարվեց Միասնական Հաղորդակցության Փոխգործունակության Ֆորումը (UCIF): UCIF -ը անկախ, շահույթ չհետապնդող դաշինք է տեխնոլոգիական ընկերությունների միջև, որը ստեղծում և փորձարկում է փոխգործելիության հնարավորությունները, իրագործման սկզբունքները  և ՄՀ արտադրանքների և առկա հաղորդակցությունների և բիզնես հավելվածների միջև փոխգործելիության լավագույն փորձը: Նախնական հիմնադիր անդամներն էին HP, Juniper Networks, Logitech / LifeSize, Microsoft և Polycom կազմակերպությունները:[12][13]

Որոշ քննարկումներ կան այն մասին, թե արդյոք ձեռնարկության տարածքում տեղակայված միասնական հաղորդակցման սարքերը նույնն են, ինչ հաղորդակցման միասնական տարբերակները, որոնք տեղակայված են ծառայություններ մատուցողի կամ UCaaS-ը (UC as a Service) կողմից:[14] Թեև երկուսն էլ առաջարկում են իրենց համապատասխան առավելությունները, այս բոլոր մոտեցումները կարող են խմբավորվել միասնական հաղորդակցությունների մեկ հովանու կատեգորիայի ներքո:[15]

Տեխնոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդագրությունների հակադրությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցությունները երբեմն շփոթում են միասնական հաղորդագրությունների հետ, բայց ամեն ինչ հստակ է: Միասնական հաղորդակցությունը վերաբերում է ինչպես իրական ժամանակին, այնպես էլ ոչ իրական ժամանակին հաղորդակցություններ ստանալուն ստացողի նախընտրելի ձևի և գտնվելու վայրի հիման վրա: Միասնական հաղորդագրությունները հավաքում են հաղորդագրությունները մի քանի աղբյուրներից (ինչպիսիք են էլ. փոստը, ձայնային փոստը և ֆաքսերը), բայց պահում է այդ հաղորդագրությունները միայն հետագայում առբերելու համար: Միասնական հաղորդակցությունը թույլ է տալիս անհատին ցանկացած պահի ստուգել և առբերել էլ. փոստ կամ ձայնային փոստ ցանկացած հաղորդակցման սարքից: Այն տարածվում է ձայնային փոստի ծառայություններից դուրս՝ դեպի տվյալների հաղորդակցություն և տեսածառայություններ:[16]

Բաղադրիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցության մեջ ինտեգրված են բիզնես հաղորդակցության բազմաթիվ ձևեր: Միասնական հաղորդակցությունը մեկ արտադրանք չէ, այլ տարրերի հավաքածու, որը ներառում է՝[17]

  • Զանգերի կառավարումը և բազմաձև հաղորդակցությունը
  • Ներկայությունը
  • Արագ հաղորդակցությունների ուղարկումը
  • Միասնական հաղորդագրությունները
  • Խոսքի հասանելիությունը և անձնական օգնականը
  • Մասնակցությունը կոնֆերանսներին (զանգով, համացանցով կամ տեսաձայնով)
  • Գործիքները համագործակցության համար
  • Շարժունությունը
  • Ինտեգրումը բիզնես գործընթացներում
  • Ծրագրային ապահովումը, որը թույլ է տալիս բիզնես ինտեգրումը գործընթացներին

Ներկայությունը (ենթադրվող հասցեատիրոջ վայրի և այժմյան ժամանակում հասանելիության մասին տեղեկությունը) միասնական հաղորդակցության հիմնական բաղադրիչն է: Միասնական հաղորդակցությունը միավորում է բոլոր համակարգերը, որոնք կարող են արդեն օգտագործվել, և օգնում է այդ համակարգերին աշխատել միասին իրական ժամանակում: Օրինակ՝  միասնական հաղորդակցման տեխնոլոգիան կարող է թույլ տալ օգտվողին անխափան համագործակցել մեկ այլ անձի հետ՝ աշխատելով մի նախագծի վրա, նույնիսկ եթե երկու օգտվողները գտնվում են տարբեր վայրերում: Օգտատերը կարող է արագ գտնել անհրաժեշտ մարդուն՝ մուտք գործելով փոխգործուն գրացուցակ, սկսել շփում տեքստային հաղորդագրությունների միջոցով, ապա այն ավարտել ձայնային զանգով կամ նույնիսկ տեսազանգով:

Մեկ այլ օրինակում աշխատակիցը զանգ է ստանում հաճախորդից, ով ուզում է ստանալ մի շարք հարցերի պատասխաններ: Միասնական հաղորդակցությունը հնարավորություն է տալիս այդ աշխատակցին այդ պահին ներկայության ցուցակից զանգահարել փորձագետ գործընկերոջը: Այս կերպ աշխատակիցը կարող է ավելի արագ պատասխանել հաճախորդին՝ ընդհատելով անընդհատ իրար հաջորդող էլեկտրոնային նամակների և իրար հետ կապ չհաստատող զանգերի շղթան:

Վերոնշյալ պարբերության օրինակները հիմնականում նկարագրում են «անձնական արդյունավետության» բարելավումը, որը հակված է օգուտ տալ անհատ օգտատերերին: Թեև նման օգուտը կարող է կարևոր լինել, ձեռնարկությունները կարծում են, որ կարող են հասնել ավելի մեծ վերահսկողության՝ օգտագործելով հաղորդակցման միասնական հնարավորությունները՝ բիզնես գործընթացները փոխակերպելու համար: Այս արդյունքին կարելի է հասնել ՄՀ գործառականությունը ուղղակիորեն բիզնես հավելվածների մեջ ինտեգրելու միջոցով՝ օգտագործելով մատակարարներից շատերի կողմից տրամադրված զարգացման գործիքները: Անհատական օգտատերը, որը օգտագործում է ՄՀ գործառույթը, ասենք, համապատասխան միջոցներ գտնելու համար, աշխատանքի հերթականությունը կամ գործընթացի հավելվածը ինքնաբերաբար նույնացնում է միջոցը  բիզնես գործունեության այն կետում, որտեղ անհրաժեշտ է:

Ներկայության հայեցակարգը հաճախ փոխվում է այսպես օգտագործվելիս: Մարդկանց մեծամասնությունը կապում է ներկայությունը արագ հաղորդագրությունների հետ (ԱՀ «ընկերների ցուցակներ») [18] անհատների կարգավիճակը ճանաչված է: Բայց բիզնես գործընթացների շատ ծրագրերում կարևորը որոշակի հմտություն ունեցող մեկին գտնելն է: Այս միջավայրում ներկայությունը բացահայտում է առկա հմտությունները կամ կարողությունները:

ՄՀ-ի գործառականությունը այս «բիզնես գործընթացի» մեջ ինտեգրելու մոտեցումը կարող է հանգեցնել դրական արդյունքերի, որոնք մի կարգով ավելի կարևոր են, քան այն, որը կարելի է ձեռք բերել միայն անձնական արդյունավետության միջոցներով:

Հարակից հասկացություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միասնական հաղորդակցություն և համագործակցություն (UCC) հաղորդակցման տարբեր մեթոդների ինտեգրումն է համագործակցության գործիքների միջոցով, ինչպիսիք են վիրտուալ գրատախտակները, իրական ժամանակում աուդիո և վիդեո կոնֆերանսները և զանգերը վերահսկելու բարելավված հնարավորությունները:  Մինչ հաղորդակցության և համագործակցության գործիքների մեկ հարթակում միաձուլվելը համագործակցության և հաղորդակցման ծառայություններ մատակարարող ձեռնարկությունները առաջարկում էին ակնհայտ տարբեր լուծումներ: Այժմ համագործակցության ծառայությունների մատակարարները առաջարկում են նաև կապի ծառայություններ, իսկ կապի ծառայություններ ապահովողները մշակել են համագործակցության գործիքներ:

Միասնական հաղորդակցությունը և համագործակցությունը որպես ծառայություն (UCCaaS)  ծածկույթի վրա հիմնված ՄՀՀ հարթակ է: Համեմատած տարածքների վրա հիմնված ՄՀՀ լուծումների հետ՝ UCCaaS հարթակներն առաջարկում են ընդլայնված ճկունություն և չափափոխելիություն՝ շնորհիվ SaaS բաժանորդագրության մոդելի:

Հաղորդակցության միասնական ապահովումը հեռախոսային համակարգերի, արագ հաղորդագրությունների, հեռաներկայության և այլ համագործակցության ձևերի օգտվողների համար կարգավորումներ մուտքագրելու և կազմելու գործողություն է: Մատակարարներն այս գործընթացը անվանում են տեղաշարժեր, ավելացումներ, փոփոխություններ և ջնջումներ կամ MAC-D ցուցանիշ (Շարժվող միջին կոնվերգենցիա/դիվերգենցիա):[19]

See also[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

References[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Pleasant, Blair (2008-07-28). «What UC is and isn't». SearchUnifiedCommunications.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010-09-23-ին. Վերցված է 2013-07-26-ին. «UC is not a single product but rather a solution made up of a variety of communication tools and components. [...] UC is a comprehensive solution that ties several components together with user experience.»
  2. «Cloud network architecture and ICT». techtarget.com. Արխիվացված օրիգինալից 20 September 2017-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  3. «BCStrategies». www.ucstrategies.com. Արխիվացված օրիգինալից 1 February 2018-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  4. «BCStrategies». www.ucstrategies.com. Արխիվացված է օրիգինալից 16 June 2017-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  5. «The Front Pager Poet System Has Write Stuff For Those In Motion». sun-sentinel.com. Արխիվացված օրիգինալից 10 December 2015-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  6. «Succession MX Basics». Avaya. July 2003. Արխիվացված օրիգինալից 2016-07-29-ին.
  7. Judge, Peter (March 19, 2004). «Nortel launches MCS 5100 worldwide». ComputerWeekly.com. Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-17-ին.
  8. History - Courtesy of Mark H. Turpin, Senior Consultant - Unified Communications, Calence, LLC
  9. «IBM Aims Sametime at Microsoft Users». PCWorld. Արխիվացված օրիգինալից 5 June 2011-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  10. Follett, Jennifer (16 October 2007). «Gates Launches Microsoft VoIP Portfolio, Predicts Demise of PBX». crn.com. Արխիվացված օրիգինալից 16 September 2008-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  11. «Linux Communications Suite Enters Beta». PCWorld. Արխիվացված օրիգինալից 27 August 2011-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  12. «UCIF». www.ucif.org. Արխիվացված օրիգինալից 6 February 2018-ին. Վերցված է 25 April 2018-ին.
  13. «Businesswire.com» (Press release). Վերցված է 2010-05-19-ին.
  14. Glenn, Christopher (2010-09-10). «Two Magic Quadrants for Unified Communications». Seamless Enterprise. Արխիվացված օրիգինալից 2010-09-15-ին. Վերցված է 2009-09-14-ին.
  15. «Hosted vs. On-site Unified Communications: Both Provide Advantages». eFax. 6 April 2012. Արխիվացված օրիգինալից 2 February 2014-ին. Վերցված է 26 January 2014-ին.
  16. Taylor, Steve (2006-05-06). «What's the difference between unified communications and unified messaging?». Network World. Արխիվացված օրիգինալից 2009-09-13-ին. Վերցված է 2009-08-08-ին.
  17. Pleasant, Blair (2008-07-28). «What UC is and isn't». SearchUnifiedCommunications.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010-09-23-ին. Վերցված է 2013-07-26-ին.
  18. McGillicuddy, Shamus (2009-05-07). «Instant messaging strategies: Usage policy and training are key». SearchUnifiedCommunications.com. Վերցված է 2009-05-07-ին.
  19. «What is Cisco UC Provisioning?». Akkadian Labs (ամերիկյան անգլերեն). 2015-09-18. Արխիվացված օրիգինալից 2017-11-07-ին. Վերցված է 2017-11-03-ին.