Մասնակից:Թագուհի Համբարձումյան/Ավազարկղ

The Maya civilization was a Mesoamerican civilization developed by the Maya peoples, and noted for its hieroglyphic script—the only known fully developed writing system of the pre-Columbian Americas—as well as for its art, architecture, mathematics, calendar, and astronomical system. The Maya civilization developed in an area that encompasses southeastern Mexico, all of Guatemala and Belize, and the western portions of Honduras and El Salvador. This region consists of the northern lowlands encompassing the Yucatán Peninsula, and the highlands of the Sierra Madre, running from the Mexican state of Chiapas, across southern Guatemala and onwards into El Salvador, and the southern lowlands of the Pacific littoral plain. The Archaic period, prior to 2000 BC, saw the first developments in agriculture and the earliest villages. The Preclassic period (c. 2000 BC to 250 AD) saw the establishment of the first complex societies in the Maya region, and the cultivation of the staple crops of the Maya diet, including maize, beans, squashes, and chili peppers. The first Maya cities developed around 750 BC, and by 500 BC these cities possessed monumental architecture, including large temples with elaborate stucco façades. Hieroglyphic writing was being used in the Maya region by the 3rd century BC. In the Late Preclassic a number of large cities developed in the Petén Basin, and Kaminaljuyu rose to prominence in the Guatemalan Highlands. Beginning around 250 AD, the Classic period is largely defined as when the Maya were raising sculpted monuments with Long Count dates. This period saw the Maya civilization develop a large number of city-states linked by a complex trade network. In the Maya Lowlands two great rivals, Tikal and Calakmul, became powerful. The Classic period also saw the intrusive intervention of the central Mexican city of Teotihuacan in Maya dynastic politics. In the 9th century, there was a widespread political collapse in the central Maya region, resulting in internecine warfare, the abandonment of cities, and a northward shift of population.

Մայաների քաղաքակրթությունը որպես Ամերիկյան քաղաքակրթության մշակույթային տարածք զարգացրեցին մայաները, իսկ իրենց հիերոգլիֆ գրային համակարգը- միայն նախակոլումբիան դարաշրջանի զարգացած գրական համակարգ է հայտնի իր արվեստով, ճարտարապետությամբ, մաթեմաթիկայի, օրացույցային և աստղագիտական համակարգով։ Մայաների քաղաքակրթությունը զարգացել է ընդգրկելով Մեքսիկայի հարավարևելյան տարածքը, ամբողջ Գվատեմալան և Բելիզը, ինչպես նաև Հոնդուրասի և Էլ Սալվադորի արևմտյան մասերը։ Այս տարածշրջանը տարածված է Յուկատան թերակղզու հյուսիսային ցածրավանդակներում, Սիորա Մադրեյի բարձրավանդակներում՝ ընդգրկելով Մեքսիկայի Չիապասի նահանգը, անցնում է հարավային Գվատեմալա և հասնում մինչև Սալվադոր, ինչպես նաև Խաղաղ օվկիանոսյան հարթավայրի հարավային ցածրավանդակներ։

Արքայիկ դարաշրջանը սկսվել է մ․թ․ա 2000 թվականին, առաջնային զարգացումները են նկատվել գյուղատնտեսության մեջ։ Նախադասական դարաշրջանում (մոտավորապես մ․թ․ա 2000 թվականից մինչև մ․թ 250 ) տեսանելի էին  Մայաների շրջանի առաջին կոմպլեկս հասարակության հիմնումը և մայաների սննդակարգին վերաբերող մշակաբույսերի մշակումը՝ ներառելով եգիպտացորեն, լոբի, սալորաչիր և չիլի պղպեղ։ Մայաների բնակության առաջին տարածքները զարգացել էին  մոտավորապես մ․թ․ա 750 թվականին, իսկ մինչև մ․թ․ա 500 թվականը այս քաղաքներում զարգացել էին մոնումենտալ ճարտարապետությունը, ներառելով խոշոր տաճարներ՝ մանրակրկիտ սվաղի ճակատով։ Հիերոգլիֆ գրային համակարգը օգտագործված է եղել  Մայաների տարծքում մ․թ․ա 3-րդ դարաշրջանում։ 

Ուշ նախադասական դարաշրջանում մի շարք խոշոր քաղաքներ զարգացան Փեթեն Բեսինում, իսկ Կամինջյունը զարգացում ապրեց Գվատեմալայի բարձրավանդակներում։ Մոտ մ․թ 250-ից սկսված դասական դարաշրջանի սահմանումը եղավ, երբ Մայաները վերականգնեցին քանդված հուշարձանները ըստ մայաների երկարաժամկետ օրացույցի։ Այս դարաշրջանում մայաների քաղաքակրթության արդյունքում զարգացան մի շարք քաղաքային նահանգներ ներառելով խոշոր առևտրային ցանցեր։ Մայաների ցածրավանդակներում երկու հզոր հակառակորդներ՝ Տիկալը և Քալակմուլը հզորացան։ Դասական դարաշրջանում տեսանելի էր նաև Տեոտիհուականի՝ Մեքսիկայի կենտրոնական քաղաքի միջամտությունը մայաների դինաստաիայի քաղաքականության մեջ։ 9-րդ դարում կենտրոնական մայաների տարածշրջանում լայնատարած քաղաքական փլուզում տեղի ունեցավ, որի արդյունք հանդիսացավ պատերազմի, քաղաքաների և բնակչության հյուսիսային հատվածի կործանմանը։