Հանրային տեղեկատվության հասանելիությունը Ուկրաինայում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տե՛ս նաև՝ Մամուլի ազատությունը Ուկրաինայում։

Հանրային տեղեկատվության հասանելիություն և տեղեկատվության ազատությունը (FOI) վերաբերում են պետական մարմինների տրամադրության տակ գտնվող տեղեկատվության հասանելիության իրավունքին, որը հայտնի է նաև որպես «իմանալու իրավունք»։ Ենթադրվում է, որ Հանրային տեղեկատվության հասանելիությունը հիմնարար է ժողովրդավարական համակարգերի արդյունավետ գործունեության համար, քանի որ այն մեծացնում է կառավարությունների և պետական պաշտոնյաների հաշվետվողականությունը, ընդլայնում է մարդկանց մասնակցությունը և թույլ է տալիս նրանց գիտակցաբար մասնակցել հասարակական կյանքին։ Հանրային տեղեկատվություն մուտք գործելու իրավունքի հիմնարար նախադրյալն այն է, որ պետական մարմինների կողմից պահվող տեղեկատվությունը սկզբունքորեն հանրային է և կարող է թաքնված լինել միայն այն օրինական պատճառների հիման վրա, որոնք պետք է մանրամասն նկարագրվեն օրենքում։ Հանրային տեղեկատվության մատչելիության իրավունքի հիմնարար նախադրյալն այն է, որ հանրային տեղեկատվությունը, որը գտնվում է պետական հաստատություններում, սկզբունքորեն հանրային է և կարող է թաքնված լինել միայն այն օրինական պատճառների հիման վրա։

2011 թվականի հունվարի 13-ին Գերագույն Ռադան (Ուկրաինայի խորհրդարան) ընդունեց տեղեկատվության հասանելիության մասին երկու օրենք՝ «Հանրային տեղեկատվության հասանելիության մասին» Ուկրաինայի օրենքը և «տեղեկատվության մասին» Ուկրաինայի օրենքի նոր խմբագրությունը (1992)[1][2]։ Դրանք ուժի մեջ են մտել 2011 թվականի մայիսի 9-ից[1][2][3]։

«Տեղեկատվության մասին» Ուկրաինայի օրենքի 5-րդ հոդվածը նախատեսում է «Տեղեկատվության իրավունք», որը ներառում է մարդու իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի իրականացման համար անհրաժեշտ տեղեկատվության ազատ հավաքման, օգտագործման, տարածման, պահպանման և պաշտպանության հնարավորությունը[4]։

Երկու օրենքներն էլ քննադատության են ենթարկվել 2012 թվականին Լոնդոնում տեղակայված 19-րդ հոդվածի խոսքի ազատության ասոցիացիայի կողմից, որը կարծում էր, որ դրանցում բացակայում են դրույթներ, որոնք երաշխավորում են գաղտնիության, խոսքի և տեղեկատվության ազատության իրավունքների պատշաճ հավասարակշռությունը[5][6]։

2015 թվականի ապրիլի 9-ին Ուկրաինայի խորհրդարանը հավանություն տվեց օրենքին, որը խրախուսում է պետական հաստատություններին հրապարակել և ավելի շատ տեղեկություններ տրամադրել երկրի արխիվից, որը պարունակում է խորհրդային դարաշրջանի ԱԱԾ ինֆորմացիաներ։ Այս տեղեկությունը փոխանցվելու է ազգային հիշողության ինստիտուտին և գաղտնազերծվելու է[7][8]։ Ավելին, նույն օրենքը խրախուսում է գործառնական տվյալների, վիճակագրության և հաշվետվությունների անվճար Հրապարակումը պետական կայքերում և ազգային բաց տվյալների վեբ հարթակում[9]։

2014 թվականի մարտի 27-ին Ուկրաինայի Գերագույն Ռադան ընդունեց թիվ 0947 օրինագիծը։ Փորձագետների կարծիքով՝ դա մի շարք բարելավումներ է մտցնում տեղեկատվության հասանելիության հետ կապված[10]։ Ի թիվս այլ բաների, ավելացվում են տուգանքներ տեղեկատվության բացահայտման անհիմն մերժումների, տեղեկատվության ժամանակին կամ թերի տրամադրման կամ ոչ հավաստի տեղեկատվության տրամադրման համար[11]։

Ըստ Open Government Partnership-ի (OPG) անկախ հաշվետվության մեխանիզմի (IRM), որը հրապարակվել է 2016 թվականին, Ուկրաինայի առաջընթացը տեղեկատվության հասանելիության բարելավման, կոռուպցիայի կանխարգելման մեխանիզմների և պետական որոշումների կայացման գործընթացում քաղաքացիների ներգրավման հարցում «իսկապես տպավորիչ է», հատկապես հաշվի առնելով բարդ քաղաքական իրավիճակը[12][13]։ Սակայն, ըստ IRM-ի, երկիրը չի կատարել կառավարության հաշվետվողականության բարելավման և կոռուպցիայի դեմ պայքարի վերաբերյալ տրված խոստումները։ Մասնավորապես, փորձագետի կարծիքով, Ուկրաինային անհրաժեշտ է հետագայում ևս բացել պետական պայմանագրեր, այդ թվում՝ պետական սեփականություն հանդիսացող ձեռնարկություններում, և բարձրացնել բնական ռեսուրսների արդյունահանման թափանցիկությունը[13]։ Ըստ IRM-ի, Ուկրաինան իր հաջորդ OPG ազգային ծրագրում պետք է իր պարտավորությունների մեջ նախատեսի տեղեկատվության էլեկտրոնային բացահայտման համակարգ, որպեսզի պետական պաշտոնյաների ակտիվները ստուգելի լինեն[14]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «THE LAW OF UKRAINE On Access to Public Information» (PDF). article19.org. Article 19. 2011. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Law No. 2938-VI On Information». zakon0.rada.gov.ua (ուկրաիներեն). Holos Ukrainy official daily. 2011. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 18-ին.
  3. ↑ Shevchenko, Taras (March 2011). «Ukraine- Law on Access to Public Information Adopted». merlin.obs.coe.int. IRIS Merlin. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  4. ↑ Kormych, Borys (2016). The Information Law of Ukraine. Odesa. doi:10.2139/ssrn.3158729.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  5. ↑ «Ukraine: Data Protection Act and related legislation». article19.org. ARTICLE 19. 2012 թ․ հուլիսի 26. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  6. ↑ «Ukraine Access, Data Laws Criticized by Article 19». freedominfo.org. 2012 թ․ հուլիսի 30. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  7. ↑ «Ukraine Passes Open Data Bill; Soviet Files Available». freedominfo.org. 2015 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  8. ↑ Lynch, Dennis (2015 թ․ սեպտեմբերի 4). «Ukraine's Parliament Votes To Open Soviet-Era KGB Archives To Public». ibtimes.com. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  9. ↑ «National open data web platform». data.gov.ua (ուկրաիներեն). Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  10. ↑ «Centre for Democracy and Rule of Law (CEDEM)». cedem.org.ua. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.(չաշխատող հղում)
  11. ↑ «Amendments Approved to Ukrainian Access Law». freedominfo.org. 2014 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  12. ↑ «IRM Reports». opengovpartnership.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 «NEW REPORT ON UKRAINE FINDS PROGRESS IN ACCESS TO INFORMATION, BUT MORE EFFORTS ARE NEEDED IN GOVERNMENT ACCOUNTABILITY». opengovpartnership.org. Open Government Partnership. 2016 թ․ մարտի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.
  14. ↑ «Ukraine- Progress Reports». opengovpartnership.org. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 18-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հանրային_տեղեկատվության_հասանելիությունը_Ուկրաինայում&oldid=9437470» էջից