Դեղերի տեսակներ
| Դեղերի տեսակներ | |
|---|---|
| Քիմիական հատկություններ | |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) |
Դեղերի տեսակներ, դեղամիջոցների և այլ միացությունների մի շարք, որոնք ունեն նմանատիպ քիմիական կառուցվածքներ, գործողության նույն մեխանիզմը (այսինքն ՝ կապված է նույն կենսաբանական թիրախի հետ), գործողության հարակից եղանակ, կամ օգտագործվում են նույն հիվանդությունը բուժելու համար[1][2]։
Դեղերի հիմնական դասակարգման համակարգը բաժանվում է 4 դասերի հիերարխիկ տիպով։ Օրինակ ՝ ֆիբրատները պատկանում են դեղերի քիմիական դասակարգմանը (ամֆիպաթիկ կարբոքսինաթթուներ), որոնք ունեն նույն ազդման մեխանիզմը (PPAR agonist) և օգտագործվում են նույն հիվանդությունների բուժման համար (աթերոսկլերոզ)։ Ոչ բոլոր PPAR ագոնիստներն են ֆիբրամատներ, ոչ բոլոր եռգլիցերիններն են PPAR ագոնիստներ, և ոչ բոլոր աթերոսկլերոզ բուժող դեղերն են եռգլիցերինների քանակը իջեցնող միջոցներ։
Դեղերի տիպերը հիմնականում սահմանվում են նախադեղի հիման վրա՝ ամենակարևորը և ամենաբնորոշ հիմնական հատկանիշով, այդ հատկանիշը օգտագործվում է համեմատության համար։
Համապարփակ համակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Անատոմիական թերապևտիկ քիմիական համակարգում (ATC)-ամենատարածված դեղեր. Համատեղում է դասակարգումը օրգան համակարգի և թերապիայի,ֆարմակոլոգիական և քիմիական հատկությունների հիման վրա։
- Բժշկության համակարգված անվանակարգում(SNOMED)- ներառում է մի բաժին, որը նվիրված է դեղերի դասակարգմանը։
Քիմիական դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղերի դասակարգման այս տիպը հիմնաված է քիմիական պատկերի և դասակարգում է իրենց քիմիական կառուցվածքի հիման վրա։ Դեղերի դասակարգում,որոնք հիմնված են քիմիական կառուցվածքի վրա ներառում են՝
- β-լակտամ հակաբիոտիկ
- Բենզոդիազեպին
- Սրտային գլիկոզիդ
- Ֆիբրատ
- Օփիոիդ
- Թիազիդային միզամուղ
- Ստերոիդ
Ազդեցության մեխանիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս դասակարգման տիպը ունի բիոքիմիական ծագում և դասակարգվում են ըստ իրենց բիոքիմիական թիրախի։ Տվյալ խմբի դեղերը ունեն ազդման նույն մոլեկուլյար մեխանիզմը և ազդում են հատուկ կենսաբանական թիրախի վրա[3]։ Գործողության մեխանիզմը ներառում է նաև այդ կենսաբանական թիրախում գործունեության տեսակը։ Ըստ ընկալիչների վրա ազդեցության լինում են՝ ագոնիստ,անտագոնիստ, ինվերս ագոնիստ կամ մոդուլյատոր։ Ֆերմենտի թիրախին ունի ակտիվատոր և ինհիբիտոր։ Իոնային անցուղիների ակտիվատորներ կամ արգելակիչներ։ Դասակարգում ըստ ազդեցության մեխանիզմի՝
- 5-α- ռեդուկտազ ինհիբիտոր
- Անգիոտենզին II ռեցեպտոր անտագոնիստ
- ԱՓՖ ինհիբիտոր
- α-ադրեներգիկ ագոնիստ
- β-բլոկատր
- Դոֆամին ագոնիստ
- Դոֆամին անտագոնիստ
- Ինկրետին միմետիկ
- Ոչ ստորոիդային հակաբորբոքային դեղեր-ցիկլօքսիգենազ ինհիբիտոր
- Պրոտոնային- պոմպի ինհիբիտոր
- Ռենին ինհիբիտոր
- Ընտորղական գլյուկոկորտիկոիդների ընկալիչների մոդուլյատոր
- Սերոոնինի հետզավթման ընտրողական ինհիբիտոր
- Ստատին -β-հիդրօքսի β-մեթիլգլուտարի-CoA
- Խոլիներգիկ
- Դոֆամիներգիկ
- ԳԱԿԹերգիկ
- Սերոտերգիկ
Ազդեցության եղանակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս դասակարգման տեսակակը ունի կենսաբանակն ծագում և դասակարգվում են իրենց առաջացրած անատոմիական և ֆունկցիոնալ փոփոխոիթյունների հիման վրա։ Դեղեր որոնք դասակարգվում են ընդհանուր ազդեցության եղանակների հիման վրա՝
- Միզամուղ կամ հակամիզամուղ
- Ինոտրոպ (դրական կամ բացասական)
- Քրոնոտրոպ (դրական կամ բացասական)
- Բրոխոլայնիչ
- Հակաայտուցային
- Հակաթրոմբային
- Հակասնկային
- Հակաբակտերիալ
Թերապևտիկ դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս դասկարգման համար հիմք է թե որ պաթոլոգիաների ժամանակ են օգտագործում դեղը։ Այս դասակարգման մեջ ներառված տեսակներն են՝
- Ցավազրկող
- Հակաբիոտիկ
- Հակակոագուլանտ
- Հակադեպրեսանտ
- Հակաուռուցքային
- Հակաէպիլեպտիկ
- Հակապսիխոտիկ
- Հակավիրուսային
- Սեդատիվ
- Հակադիաբետիկ
- Սրտանոթային
Ամալգամային դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բժշկական կարիքներից ելնելով որոշ դեղամիջոցներ ամալգամացվել են։ ՈՀՍԲԴ-ն առաջին օրինակն է։ Հակաբորբոքային դեղերի ավելի լայն դասը պարունակում է նաև ստերոիդային հակաբորբոքային դեղեր։ Ի սկզբանե այս խումբը կոչվել է հակաբորբոքային դեղեր, սակայն 1950ականներին կորտիկոստերոիդների հայտնաբերումից հետո, շրջանառության մեջ մտավ ՈՀՍԲԴ անվանումը[4]։
Անվանման «հակաբորբոքային» հատվածը ցույց է տալիս ազդման մեխանիզմը, իսկ «ոչ ստերոիդ» հատվածը տարբերակում է այս խմբի դեղերը, մնացած խմբի դեղերից, որոնք նույնպես ունեն ազդման նույն մեխանիզմը։ Նմանատիպ օրինակ է նաև Հիվանդություն մոդիֆիկացնող հակառևմատիկ դեղամիջոցների խումբը, որում «հիվանդություն մոդիֆիկացնող»ը ցույց է տալիս ազդման մեխանիզմը, իսկ «հակառևմատիկ»-ը՝ ազդման թերապևտիկ սպեկտրը։
- Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղեր (ՈՀՍԲԴ)
- Մոդիֆիկացված հակառևմատիկ դեղեր[5]
Դասակարգման այլ համակարգեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոյություն ունեն դասակարգման այլ տարբերակներ, օրինակ՝ կենսաբժշկական դասակարգման համակարգ, որոնք որոշվում են լուծելիության և աղիքների թափանցելիությոան հատկանիշներով։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ World Health Organization (2003). Introduction to drug utilization research (PDF). Geneva: World Health Organization. էջ 33. ISBN 978-9241562348.
- ↑ Mahoney A, Evans J (2008). «Comparing drug classification systems». AMIA Annual Symposium Proceedings: 1039. PMID 18999016.
- ↑ Imming P, Sinning C, Meyer A (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Drugs, their targets and the nature and number of drug targets». Nature Reviews. Drug Discovery. 5 (10): 821–34. doi:10.1038/nrd2132. PMID 17016423.
- ↑ Buer JK (2014 թ․ հոկտեմբեր). «Origins and impact of the term 'NSAID'». Inflammopharmacology. 22 (5): 263–7. doi:10.1007/s10787-014-0211-2. hdl:10852/45403. PMID 25064056.
- ↑ Buer JK (2015 թ․ օգոստոս). «A history of the term "DMARD"». Inflammopharmacology. 23 (4): 163–71. doi:10.1007/s10787-015-0232-5. PMC 4508364. PMID 26002695.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Drug names and classes». PubMed Health. United States National Library of Medicine. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- «Information by Drug Class». Drug Safety and Availability. United States Food and Drug Administration. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.