Ռուսաստանի Դաշնության կայունացման հիմնադրամ
Կայունացման հիմնադրամ, Ռուսաստանի Դաշնության հատուկ պետական հիմնադրամ, որը ստեղծվել է 2004 թվականին և օգտագործվում է տնտեսությունը կայունացնելու համար: 2008 թվականից այն բաժանվել է երկու հիմնադրամի, որոնք 2018 թվականին կրկին միացվել են Ազգային բարեկեցության հիմնադրամին։
Կայունացման հիմնադրամը կատարել է հետևյալ գործառույթները՝
- եղել է ներկառուցված կայունացուցիչ (այդպիսի հայտնի և սովորաբար օգտագործվողների հետ միասին, ինչպիսիք են պրոգրեսիվ հարկը և գործազրկության նպաստները)
- ապահովել պետական ֆինանսների լրացուցիչ կայունություն
- կարող է ծառայել որպես ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորման աղբյուր, որոնք ապահովում են բյուջեի ծախսերի կրճատում ապագա ժամանակաշրջանների համար:
Դրանք, ըստ էության, ֆինանսական ակտիվներ էին, որոնք ուղղակիորեն կառավարվում էին կառավարության կողմից, այլ ոչ թե Դաշնային ժողովի կողմից բյուջեի միջոցով:
Ռուսաստանի Դաշնության Կայունացման հիմնադրամը ստեղծվել է 2004 թվականի հունվարի 1-ին[1]։ 2008 թվականի փետրվարի 1-ից կայունացման հիմնադրամը բաժանվել է երկու մասի՝ ավելի մեծ (ի սկզբանե ֆոնդերի 80%-ը) Պահուստային ֆոնդի (փակվել է 2018 թվականի հունվարի 1-ին) և ավելի փոքր Ազգային բարեկեցության հիմնադրամի: Նավթի և գազի փոխանցման հաշվին մուտքագրվող միջոցների ընդհանուր գումարը սահմանվում է բյուջետային օրենսդրությամբ և կապված է համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) չափի հետ՝ 2008 թվականին եղել է՝ ՀՆԱ-ի 6.1%-ը, 2010 թվականի համար՝ 4 ,5%, իսկ 2010 թվականից հետո այս ծավալը ամրագրված է ՀՆԱ-ի 3,7%-ի վրա[2]։ 2018 թվականի հունվարի 1-ին Պահուստային հիմնադրամը լուծարվել է և միացվել Ազգային բարեկեցության հիմնադրամին, որն այսպիսով հանդիսանում է Կայունացման հիմնադրամի իրավահաջորդը։
Օրենսդրական հիմք
Կայունացման հիմնադրամի ձևավորման և օգտագործման կարգը ի սկզբանե կարգավորվել է Ռուսաստանի Դաշնության բյուջետային օրենսգրքի «Ռուսաստանի Դաշնության կայունացման հիմնադրամ» 13.1 գլխով: 2008 թվականի հունվարի 1-ից այս բաժինը կորցրել է ուժը, և դրա փոխարեն օրենսգիրքը լրացվել է «Դաշնային բյուջեից նավթի և գազի եկամուտների օգտագործումը» 13.2 գլխով:
Ֆոնդի կառավարում
Առաջին հերթին անհրաժեշտ է հստակ սահման գծել Ստաբֆոնդի միջոցների կառավարման և դրանց օգտագործման միջև։ Ելնելով հիմնադրամի նպատակից 'ծառայել որպես երկրի ռազմավարական ֆինանսական պահուստ, վարչության հիմնական խնդիրներն են՝ պաշտպանել նրա միջոցները արժեզրկումից և ապահովել դրանց բարձր իրացվելիությունը: Միջոցների տեղաբաշխումից բարձր եկամտաբերության ապահովումը, որպես կանոն, կապված է մեծ ռիսկի հետ, ինչը հակասում է Հիմնադրամի սկզբնական գործառույթին։ Կառավարության որոշման համաձայն՝ ֆինանսների նախարարությունը հիմնադրամի միջոցները կարող է կառավարել երկու եղանակով (ինչպես յուրաքանչյուրը առանձին, այնպես էլ միաժամանակ):
Պետությունների ցանկը և նրանց պարտքային պարտավորություններին ներկայացվող պահանջները սահմանում է կառավարությունը, իսկ Ֆինանսների նախարարությունը մշակում է Հիմնադրամի միջոցների կարգավորող արժութային կառուցվածքը, մինչև պարտքի մարումը նվազագույն և առավելագույն ժամկետների չափորոշիչները, հաշվարկման և վարկավորման կարգը, շահերը և գործառնությունների ընթացքում Դաշնային գանձապետարանի հետ փոխգործակցության կարգը: 2006 թվականի հուլիսի 24-ին սկսվել է Հիմնադրամի բոլոր միջոցները արտարժույթով փոխանցելու գործընթացը և 2006 թվականի հոկտեմբերի 16-ին ավարտվել է այդ գործընթացը: Այդ ժամանակվանից դրամական միջոցները տեղաբաշխվում են Կենտրոնական բանկի արտարժութային հաշիվներում: Ներկայումս (արդիականությունը՝ 2007 թվական մայիս), Հիմնադրամի միջոցները բաշխվում են հետևյալ արժութային կառուցվածքով՝ դոլար և եվրո՝ յուրաքանչյուրը 45%, ֆունտ՝ 10%[3]։ Մինչև պարտքային պարտավորությունների մարումը դրանց ձեռքբերման օրը (պորտֆելի ձևավորման օրը) ժամկետը սահմանափակվում է հետևյալ ժամկետներով (տարիներով)՝ 0,25 - 3: Կենտրոնական բանկը տարեկան վճարում է պարտքային պարտավորություններից գոյացած պորտֆելների եկամտաբերությանը համարժեք տոկոսներ (սա ներառում է ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի և ԵՄ որոշ երկրների կառավարությունների արժեթղթերը):
Փոփոխությունների դինամիկան
Ստեղծվել է 2004 թվականի հունվարի 1-ին, լուծարվել է 2008 թվականի փետրվարի 1-ին՝ բաժանվելով Պահուստային ֆոնդի և Ազգային բարեկեցության հիմնադրամի:
Ամսաթիվ | ԱՄՆ միլիարդ դոլար | Միլիարդ ռուբլի |
---|---|---|
01.05.2004 | 5,9 | 171,3 |
01.06.2004 | 6,8 | 198,7 |
01.07.2004 | 7,9 | 229,1 |
01.08.2004 | 9,2 | 267,4 |
01.09.2004 | 10,5 | 305,9 |
01.10.2004 | 12 | 349,7 |
01.11.2004 | 16,1 | 462 |
01.12.2004 | 16,5 | 462,6 |
01.01.2005 | 18,8 | 522,3 |
01.02.2005 | 23,1 | 647,2 |
01.03.2005 | 25,6 | 707,5 |
01.04.2005 | 27,6 | 768,5 |
01.05.2005 | 30,8 | 858 |
01.06.2005 | 33,8 | 954,5 |
01.07.2005 | 21,6 | 617,9 |
01.08.2005 | 25,2 | 721 |
01.09.2005 | 29,2 | 832,1 |
01.10.2005 | 33,7 | 960,7 |
01.11.2005 | 38,3 | 1 094,5 |
01.12.2005 | 42,9 | 1 236,5 |
01.01.2006 | 43,1 | 1 237,0 |
01.02.2006 | 52 | 1 459,0 |
01.03.2006 | 55,8 | 1 562,6 |
01.04.2006 | 60,6 | 1 677,4 |
01.05.2006 | 66,1 | 1 800,0 |
01.06.2006 | 71,4 | 1 929,0 |
01.07.2006 | 76,9 | 2 066,8 |
01.08.2006 | 82,14 | 2 207,33 |
01.09.2006 | 64,73 | 1 730,64 |
01.10.2006 | 70,73 | 1 894,09 |
01.11.2006 | 76,62 | 2 049,30 |
01.12.2006 | 83,21 | 2 189,52 |
01.01.2007 | 89,13 | 2 346,92 |
01.02.2007 | 99,77 | 2 647,21 |
01.03.2007 | 103,55 | 2 708,85 |
01.04.2007 | 108,11 | 2 812,21 |
01.05.2007 | 113,7 | 2 920,50 |
01.06.2007 | 116,85 | 3 026,68 |
01.07.2007 | 121,68 | 3 141,35 |
01.08.2007 | 127,48 | 3 263,56 |
01.09.2007 | 132,91 | 3 409,07 |
01.10.2007 | 141,05 | 3 519,09 |
01.11.2007 | 147,6 | 3 649,25 |
01.12.2007 | 144,43 | 3 517,05 |
01.01.2008 | 156,81 | 3 849,11 |
2004 թվականի վերջին Հիմնադրամի միջոցները գերազանցել են 500 միլիարդ ռուբլին, իսկ հաջորդ տարի ավելցուկային գումարի մի մասն օգտագործվեց արտաքին պարտքի մարման և կենսաթոշակային ֆոնդի դեֆիցիտը հետևյալ չափերով՝
- Արժույթի միջազգային հիմնադրամի պարտքը մարելու համար հատկացվել է 93,5 միլիարդ ռուբլի (համարժեք 3,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի).
- 430,1 միլիարդ ռուբլի (15 միլիարդ ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ)՝ Փարիզի ակումբի անդամ երկրներին պարտքը մարելու համար,
- 123,8 միլիարդ ռուբլի (4,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլարին համարժեք)՝ 1998-1999 թվականներին Ռուսաստանի Դաշնության Ֆինանսների նախարարությանը Ռուսաստանի Դաշնության պետական արտաքին պարտքը մարելու և սպասարկելու նպատակով Վնեշէկոնոմբանկին տրամադրված վարկերի դիմաց պարտքը մարելու համար,
- 30 մլրդ ռուբլի (1,04 մլրդ ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ) հատկացվել է ՌԴ Կենսաթոշակային հիմնադրամի դեֆիցիտը ծածկելու համար։
2006 թվականին նմանատիպ նպատակներով ծախսվել է 605 միլիարդ ռուբլի, իսկ 2007 թվականին՝ 12 միլիարդ ռուբլի։ 2008 թվականի փետրվարի 1- ին հիմնադրամի բաժանման պահին հիմնադրամը ունեցել է 3852 միլիարդ ռուբլի: 2006 թվականի հուլիսի 24-ից (կայունացման հիմնադրամի ներդրումների մեկնարկի ամսաթիվը) մինչև 2007 թվականի դեկտեմբերի 15-ն ընկած ժամանակահատվածում ներդրումներից ստացված ընդհանուր եկամուտը կազմել է 174,78 միլիարդ ռուբլի(2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ից մինչև 2007 թվականի դեկտեմբերի 15-ը տարվա համար՝ 151,89 միլիարդ ռուբլի): ԱՄՆ դոլարով ներդրումների վերադարձը տարվա ընթացքում կազմել է տարեկան 10,94%, ռուբլով՝ մոտ 5%[4]։
Քննադատություն
Հետաքրքրական է, որ կառավարության 2006 թվականի ապրիլի 21-ի N 229 որոշման մեջ «Ռուսաստանի Դաշնության կայունացման հիմնադրամի միջոցների կառավարման կարգի մասին» որոշումը, այն երկրները, որոնց կառավարությունների արժեթղթերում ֆինանսների նախարարությունը կարող է միջոցներ ներդնել, դասավորված են այբբենական կարգով, բայց ըստ անգլերեն այբուբենի:
Այս փաստը հիմք է տվել ընդդիմությանն ասելու, որ կայունացման հիմնադրամից միջոցների հատկացման մասին օրենքը ի սկզբանե գրված է եղել անգլերենով[5]։
Քննադատության առիթ է եղել նաև Կայունացման հիմնադրամի ներդրումների ցածր արդյունավետությունը։ 2006 թվականի մայիսին Դումայի «Ռոդինա» խմբակցությունը առաջարկել է պաշտոնանկ անել Ֆինանսների նախարարության ղեկավարներին Ալեքսեյ Կուդրինին և Տնտեսական զարգացման և առևտրի նախարարության Գերման Գրեֆին Ռուսաստանի Կայունացման հիմնադրամի «անարդյունավետ կառավարման» պատճառով:
Որոշ տնտեսագետների կողմից գնաճը նվազեցնելու համար կայունացման ֆոնդը արտաքին ակտիվներում ներդնելու անհրաժեշտության մասին բերված փաստարկը քննադատվում է ընդդիմադիր տնտեսագետների կողմից հետևյալ հիմքերով՝
- գնաճը նվազեցնելու համար նախ անհրաժեշտ է զարգացնել մրցակցությունը, մինչդեռ կառավարության ներկայիս քաղաքականությունը հանգեցնում է պետության դերի բարձրացմանը և չի օգնում նվազեցնել մենաշնորհը.
- Այլ երկրների պետական պարտատոմսերում ներդրումների տոկոսադրույքները, առաջին հերթին ԱՄՆ-ում, զգալիորեն ցածր են պետական ընկերությունների ( Գազպրոմ, Ռոսնեֆտ և այլն) կողմից ներգրավված վարկերի տոկոսադրույքներից, Ռուսաստանի տնտեսության մեջ փողի ծավալը չի նվազում, մինչդեռ տոկոսների վճարման ծախսերի ծավալը մեծանում է:
Ծանոթագրություններ
- ↑ «О Стабилизационном фонде РФ». // minfin.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-06-19-ին. Վերցված է 2013-06-07-ին.
- ↑ Ольга Кувшинова, Надежда Иваницкая. Неравные части стабфонда // Ведомости, № 241 (2015), 20 декабря 2007
- ↑ «Минфин России :: Стабилизационный фонд». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-10-ին. Վերցված է 2008-11-05-ին.
- ↑ Ольга Кувшинова. Хорошо сохранился // Ведомости, № 239 (2013), 18 декабря 2007
- ↑ ««Правила инвестирования средств Стабилизационного Фонда» писали не в России?». Արխիվացված է օրիգինալից 2020-06-28-ին. Վերցված է 2020-04-29-ին.