Պրանա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Պրանա (սանսկրիտ՝ प्राण, prāṇa IAST), սանկսկրիտերեն բառ է, նշանակում է ներշնչում, շնչառություն, կյանք, կենսագործունեություն, քամի, էներգիա, ուժ։ Հոգնակի թվով (պրանաներ) այս տերմինը կիրառվում է մարդու՝ կենսականորեն կարևոր էներգետիկ կենտրոնների, դրանցով էներգետիկ հոսքերի ու այդ հոսքերի՝ մարդու վրա ունեցած ազդեցությունների մասին խոսելիս։

Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս բառի հիմքում երկու սանսկրիտերեն բառեր են. Պրանա` կենսաուժ կամ կենսատև ուժ, մասնավորապես շնչառությունը, և այամա` արտամղում, դուրս բերում (սակայն կա թարգմանության և այլ տարբերակ, "յամ" բառի, որ նշանակում է՝ սանձում, կառավարում։ Հաճախ Պրանայամա բառը հենց այսպես է թարգմանվում սանսկրիտից, ինչը մինչև այժմ բանավեճերի առիթ է թարգմանիչների շրջանում։ Հարկ է նշել, որ Պրանայամայի պրոցեսում հավասարապես կարևոր են թե օդի / պրանայի արտամղումը, թե ներմղումը, թե դադարները արտամղումից և ներմղումից հետո, ուստի իմաստային առումով առավել հարմար է հենց թարգմանության երկրորդ տարբերակը։

Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրանայամայի ակունքները հինավուրց Բհարատում են, այսինքն Հնդկաստանում, ուր հազարամյակներ առաջ ծնունդ է առել ու զարգանալով մինչև մեր օրերը հասել Յոգա գիտությունը։ Պրանայաման Յոգայի 8 հիմնական փուլերից մեկն է՝ չորրորդը։ Պրանայամայի ուսանումն ու տիրապետումը բարդ և կոմպլեքս պրոցես է ու ենթադրում է հմուտ և փորձառու մասնագետի առկայություն, այլապես կարող է օգուտի փոխարեն վնաս հասցնել կիրարկողին։ Պրանայաման չի կարելի շփոթել այժմ մոդաիկ դարձած շնչառական մարմնամարզության զանազան տեսակների հետ, քանի որ դրանցում գերակայող դինամիկ վարժություններն անհամեմատ մեղմացնում, թուլացնում են մարդու շնչառական և այլ համակարգերի փոխշաղկապված ակտիվացումն ու հետևաբար չեն կարող բերել այն էական էֆֆեկտին, որին կարող է բերել հմուտ վարպետի ուղեկցմամբ կատարված Պրանայաման։

Պրանայամայի մասին հիշատակումներ կան բազմաթիվ հինդուիստական ձեռագրերում, սակայն ամենից հեղինակավոր հիմնաղբյուր է հանդիսանում Պատանջալի Իմաստունի (Մ.թ.ա. մոտ 2-րդ դարի կեսեր) հեղինակած "Յոգա Սուտրա" աշխատությունը, որում աֆորիզմների ոճով գրի են առնված Յոգայի մասին հազարամյակներով բերնեբերան փոխանցված գիտելիքները, որոնց հիմնաղբյուրն են համարվում Չորս Վեդաները։