Պաչիսի
Պաչիսի | |
---|---|
Տեսակ | cross and circle game? |
Pachisi Վիքիպահեստում |
Պաչիսի (հինդի՝ पचीसी pachis- քսանհինգ), սեղանի խաղ, որն առաջացել է Հնդկաստանում ավելի քան 4000 տարի առաջ, նկարագրված է հնագույն Մահաբհարաթայում «Փաշա» անունով[1]։ Դա խաչի տեսքով խաղադաշտ է, որի երկայնքով խաղացողը խաղաքարեր է տեղափոխում։ Քառակուսիների թիվը, որոնց վրայով մի խաղաքարը պիտի շարժվի, որոշվում է հինգ, վեց կամ յոթ կաուրի խեցիների գլորումով[2]։ Համարվում է Հնդկաստանի ազգային խաղը[3].։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաչիսիի առաջին նկարագրություններն ու խաղային պարագաները թվագրվում են մ.թ.ա. երրորդ հազարամյակով՝ համաձայն հնդկական աղբյուրների և հնագիտական պեղումների արդյունքների։ Բացառություն է կազմում խաղադաշտը, որի ժամանակակից ձևը հայտնի է դարձել 16-րդ դարից ոչ շուտ։ Ավելի ուշ իրերը, որոնք կարելի է համարել պաչիսի խաղադաշտ, հայտնի են նաև մ.թ.ա. III հազարամյակից, բայց տարբերվում են ձևով. դա կարող է լինել կամ քարի վրա պատկերված դաշտ, կամ գործվածքի վրա արված ձևավորում[2]։
Խաղի տարբերակներից մեկը, որը նույնքան հին ծագում ունի, չաուպարն է[4][5]։
Խաղի անվանումը գալիս է հինդիի «Pachis» բառից, որը նշանակում է «քսանհինգ»։ Այս թիվը առավելագույն թվով միավորներ են, որոնք կարող են վաստակել մեկ նետումով խաղի ավանդական տարբերակում[2]։
Պաչիսիի խաղը Աքբար թագավորը խաղում էր իսկապես արքայական ոճով։ Դաշտը բաժանված էր կարմիր և սպիտակ քառակուսիների, սա լինում էր տախտակը։ Աքբարն ու իր պալատականները միասին խաղում էին այս խաղը։ Հարեմից տասնվեց երիտասարդ ստրուկներ, որոնք հագնում էին խաղացողների գույները, ներկայացնում էին խաղաքարերը և շարժվում էին դեպի քառակուսիները՝ ըստ զառերի նետման։ Ասում են, որ կայսրն այնքան էր տրամադրված այսպիսի մեծ մասշտաբով խաղը խաղալուն, որ իր բոլոր պալատներում կառուցել է պաչիսիի խաղադաշտ, և այդպիսի հետքեր դեռ տեսանելի են Ագրայում և Ալլահաբադում - Ֆրանսիացի ճանապարհորդ Լուի Ռուսսել[6]
|
Կանոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաչիսի կարող են խաղալ երկու, երեք կամ չորս հոգով։ Չորս խաղացողներով խաղալիս խաղացողները սովորաբար կազմում են երկու թիմ[7]։ Երկու խաղացողներով խաղալիս յուրաքանչյուր խաղացող ստանում է տարբեր գույների չորս խաղաքար։ Մինչ խաղի մեկնարկը դրանք տեղադրվում են խաղադաշտի կենտրոնական մասում։ Խաղացողի խնդիրն է լինել առաջինը, ով կշրջանցի ամբողջ դաշտը բոլոր խաղաքարերով:Իր քայլի ժամանակ նա նետում է վեց խեցի, այնուհետև հաշվում է, թե քանի միավոր է վաստակել՝ հաշվելով անցքը դեպի վեր խեցիների քանակը։ Վեց կամ ավելի միավոր գլորելով՝ խաղացողը լրացուցիչ նետման իրավունք ունի։
Կաուրի | Միավոր | Լրացուցիչ նետում |
---|---|---|
0 | 25 | |
1 | 10 | |
2 | 2 | |
3 | 3 | |
4 | 4 | |
5 | 5 | |
6 | 6 |
Նետումից հետո խաղադաշտում կարող եք տեղափոխել միայն մեկ չիպ։ Խաղի մեջ լրացուցիչ չիպ մտցնելու համար անհրաժեշտ է գլորել առնվազն 6 միավոր։ Եթե խաղաքարի քայլն ավարտվում է մի դաշտում, որտեղ կանգնած է մեկ այլ խաղացողի խաղաքարը, մյուս խաղացողի խաղաքարը վերադառնում է կենտրոնական հրապարակ, բացառությամբ հատուկ «կողպեքի» դաշտերի։ Դաշտի շրջանն ավարտվում է կենտրոնական հրապարակ վերադառնալով, և խաղացողը պետք է գլորի միավորների ճշգրիտ թիվը։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Falkener, Edward (1961) [1892]. Games Ancient and Oriental and How to Play Them (rpt. New York: Dover Publications ed.). London: Longmans, Green and Company.
- Finkel, Irving (2004). «Round and Round the Houses: The Game of Pachisi». In Mackenzie, Colin; Finkel, Irving (eds.). Asian Games: The Art of Contest. Asia Society. էջեր 46–57. ISBN 0-87848-099-4.
- Mohr, Merilyn Simonds (1997). The New Games Treasury. Houghton Mifflin Company. ISBN 1-57630-058-7.
- Murray, H. J. R. (2002) [1913]. A History of Chess (Reprint Oxford: Oxbow Books ed.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-827403-3.
- Murray, H. J. R. (2002) [1951]. A History of Board-Games Other Than Chess. Oxford: Oxbow Books. ISBN 0-19-827401-7.
- Parlett, David (1999). The Oxford History of Board Games. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-212998-8.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Պաչիսի BoardGameGeek կայքում
- Չաուպարի և Պաչիսիի կանոններ
- Տպագրման համար նախատեսված խաղի տարբերակ Արխիվացված 2021-11-14 Wayback Machine
- Encyclopædia Britannica (անգլերեն) (11th ed.). 1911. .
- Bell, R. C. (1979). Board and Table Games From Many Civilizations. Vol. I. Dover Publications. ISBN 0-671-06030-9.
{{cite book}}
: More than one of|author=
and|last=
specified (օգնություն)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Finkel 2004, citing Falkener (1892, p 257) as the originator of the term.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Brown, William Norman. India and Indology / Edited by Rosane Rocher. — Motilal Banarsidass, 1978.
- ↑ Finkel, Irving Round and Round the Houses: The Game of Pachisi, who cites Falkener (1892, p 257) as the originator of the term. — in Mackenzie, Colin; Finkel, Irving, Asian Games: The Art of Contest, Asia Society, 2004. — С. 46—57. — ISBN 0-87848-099-4
- ↑ Swiss Committee for UNICEF Games of the World. — National Committees for UNICEF, 1982. — С. 28—29.
- ↑ «The Rules of Pachisi». Masters Traditional Games. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
- ↑ Falkener 1892, pp. 257–58; quoting Louis Rousselet: India and Its Native Princes, 1876.
- ↑ Mohr, Merilyn Simonds The New Games Treasury. — Houghton Mifflin Company, 1997. — ISBN 1-57630-058-7