Կապիտալ և գաղափարախոսություն
Կապիտալ և գաղափարախոսություն | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Թոմաս Պիկետի |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | էսսե |
| Թեմա | Տնտեսական անհավասարություն |
| Բնօրինակ լեզու | ֆրանսերեն |
| Լեզու | ֆրանսերեն |
| Էջեր | 1197 |
| Հրատարակիչ | Սեյ հրատարակչատուն |
| Հրատարակման տարեթիվ | սեպտեմբերի 12, 2019 |
| ԳՄՍՀ | 978-2-02-133804-1 |
«Կապիտալ և գաղափարախոսություն» (ֆր.՝ Capital et idéologie), ֆրանսիացի տնտեսագետ Տոմա Պիկետիի գիրքը[1], նվիրված տնտեսական անհավասարության խնդրին մարդկային քաղաքակրթության պատմության համատեքստում։ Սկզբնապես հրատարակվել է ֆրանսերեն 2019 թվականի սեպտեմբերի 12-ին[2][3]։ Այն 2013 թվականի «Կապիտալը 21-րդ դարում» գրքի շարունակությունն է։
Հիմնական կետերը[4][խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անհավասարությունը որպես գաղափարական երեւույթ
Անհավասարությունը ոչ թե տնտեսական և տեխնոլոգիական, այլ գաղափարաքաղաքական երևույթ է, որը կապված է առաջին հերթին սոցիալական արդարության և արդար տնտեսության մասին յուրաքանչյուր հասարակության պատկերացումների, տարբեր խմբերի ինտելեկտուալ, այլ ոչ թե նյութական հակադրության հետ։
Այս մոտեցումը տարբերվում է պահպանողական տեսություններից, որոնք խոսում են անհավասարության «բնական» հիմքերի մասին. վերնախավը միշտ և ամենուր ներկայացնում է անհավասարությունը որպես բնական և օբյեկտիվ գործընթաց, իսկ առկա սոցիալական անհամապատասխանությունները՝ որպես աղքատ քաղաքացիների և ամբողջ հասարակության շահերից ելնելով ստեղծված կառույց, մինչդեռ նման կառույցները փոխելը սարսափելի աղետների պատճառ կդառնա։ Սակայն պատմական փորձն այլ բան է հուշում՝ հեղափոխական և քաղաքական գործընթացները, որոնք նվազեցրել և փոխակերպել են անցյալի անհավասարությունները, հսկայական հաջողություններ են ունեցել։ Հենց փոփոխությունն է ընկած ամենաարժեքավոր հաստատությունների հիմքում, որոնք իրականություն են դարձրել մարդկային առաջընթացի գաղափարը՝ համընդհանուր ընտրական իրավունք, անվճար և պարտադիր դպրոց, համընդհանուր առողջության ապահովագրություն, առաջադեմ հարկում։ Ամենայն հավանականությամբ, այս միտումը կշարունակվի նաև ապագայում։
Բայց անհավասարության նկատմամբ Պիկետիի մոտեցումը նույնպես տարբերվում է «մարքսիստական» կոչվող մի շարք դոկտրիններից։ Պիկետին, ընդհակառակը, ընդգծում է գաղափարների ոլորտի՝ գաղափարաքաղաքական ոլորտի, ինքնավար գոյությունը, ինչպես նաև այն փաստը, որ արտադրական ուժերի և հարաբերությունների մեկ վիճակ, կարող են լինել բազմաթիվ ռեժիմներ՝ գաղափարախոսություն, քաղաքականություն և անհավասարություն։ Այլընտրանքներ միշտ եղել են և կլինեն։
Տարբեր պատմական հետագծերի ուսումնասիրությունը լավագույն հակաթույնն է ինչպես էլիտար պահպանողականության, այնպես էլ հեղափոխության ակնկալիքի դեմ։ Ի վերջո, պետական իշխանության հիպերտրոֆիան և անորոշությունը պակաս վտանգավոր չեն, քան սեփականության սրբացումը։ Կոմունիստական աղետը նույնիսկ երկրորդ պլան մղեց ստրկատիրական, գաղութային և ռասայական գաղափարախոսությունների վնասը, ինչպես նաև դրանց կապը սեփականության և հիպերկապիտալիզմի գաղափարախոսության հետ։
Առաջընթաց և անհավասարության վերադարձ
Մարդկային առաջընթացը կա, բայց այն փխրուն է և կարող է սայթաքել անհավասարության և ազգայնականության պատճառով։ Առաջընթացի կարևոր չափանիշը կյանքի սպասվող տեւողությունն է, որը 1820 թվականին 26 տարեկանից կհասնի 72 տարվա 2020 թվականին։ Կա նաև կրթության և մշակույթի աննախադեպ հասանելիություն. ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ 19-րդ դարի սկզբին աշխարհի 15 տարեկանից բարձր բնակչության միայն 15%-ն էր գրագետ, մինչդեռ այսօր մենք խոսում ենք ավելի քան 85%-ի մասին։ Հարկ է նաև հիշել, որ 18-րդ դարից ի վեր աշխարհի բնակչությունը և միջին եկամուտն աճել են ավելի քան 10 անգամ։ Բայց ընդհանուր առմամբ, առողջապահության, կրթության և գնողունակության առումով փաստացի առաջընթացը թաքցնում է ամենաուժեղ անհավասարությունն ու անկայունությունը։
Վարկանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Bloomberg՝ ուշադիր ուսումնասիրելով մարդկային հասարակություններում ընդունված անցյալի և ներկայի գաղափարախոսությունները՝ հեղինակը նշում է, որ դրանք բոլորը հասարակության քաղաքական և սոցիալական կայունությունը պահպանելու համար ծառայում էին արդարացնելու տնտեսական անհավասարությունը և գաղափարախոսությունների միջև եղած տարբերությունը։ Անցյալն ու ներկան այս առումով այնքան էլ մեծ չէ։ Հեղինակը տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական համակարգերի, գույքային հարաբերությունների և այլ հասարակական ինստիտուտների բազմակողմանիության և բարեփոխման կողմնակից է[5]։
The Guardian՝ հիմնվելով մեծ ծավալի և խորության համեմատական տվյալների վրա՝ գիրքը ներկայացնում է տնտեսական անհավասարության պատմությունն ու զարգացումը տարբեր քաղաքական ռեժիմներում՝ հին ասիական և ստրկատիրական հասարակություններից մինչև ժամանակակից հետգաղութատիրական և հիպերկապիտալիստական հասարակություններ։ Հեղինակը ցույց է տալիս, որ հավասարության և կրթության համար պայքարն էր, այլ ոչ թե սեփականության սրբացումը, որը հանգեցրեց տնտեսական զարգացմանն ու մարդկային առաջընթացին[6][7]։
Ջեֆ Մանը գովաբանել է կապիտալն ու գաղափարախոսությունը London Book Review-ում։ Նա վիճարկեց Պիկետիի պնդումը, որ 20-րդ դարում սոցիալ-դեմոկրատիան պետք է անցներ մասնավոր սեփականության և կապիտալիզմի սահմաններից։ Այնուամենայնիվ, Մանն ասաց, որ գիրքը «խիստ պնդում է, որ այն գաղափարը, որ տնտեսական աճը կլուծի անհավասարությունը, պատրանք էր»[8]։
Հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- (Ֆրանսերեն) Capital et idéologie, Éditions du Seuil, Paris, 2019, ISBN 978-2-02-133804-1
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Marie Charrel (2019 թ․ սեպտեմբերի 12). «Thomas Piketty : " Tous les discours décrivant les inégalités comme inévitables sont battus en brèche par l'histoire "». Le Monde. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
- ↑ «" Capital et Idéologie ", le nouveau livre de Thomas Piketty, revient sur l'histoire mondiale des inégalités». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ Pascal Riché, Eric Aeschimann (2019 թ․ սեպտեմբերի 4). «Thomas Piketty : « Il est temps de dépasser le capitalisme »». L'Obs (French). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ ««L'inégalité est idéologique et politique» : les extraits exclusifs du nouveau livre de Thomas Piketty». Le Monde.fr. 2019 թ․ սեպտեմբերի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ William Horobin (2019 թ․ սեպտեմբերի 12). «Thomas Piketty Is Back With a 1,200-Page Guide to Abolishing Billionaires». Bloomberg. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
- ↑ William Davies (2020 թ․ փետրվարի 19). «Capital and Ideology by Thomas Piketty review – if inequality is illegitimate, why not reduce it?». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
- ↑ Paul Mason (2020 թ․ մարտի 1). «Capital and Ideology by Thomas Piketty review – down the rabbit hole of bright abstractions». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 21-ին.
- ↑ Mann, Geoff (2020 թ․ հունիսի 4). «The Inequality Engine». London Review of Books (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 10-ին.