Կաղապար:Շաբաթվա հոդված/Շաբաթ 12, 2022 թ.
Ախալթեքեյան ձի (թուրքմ.՝ Ahal-teke aty), հեծկան ձիերի հնագույն ցեղ։ Ազդել է բազմաթիվ ցեղատեսակների վրա՝ արաբական, զտարյուն (անգլ.՝ Thoroughbred) և այլն։ Արաբականի հետ մեկտեղ պատկանում է զտարյուն տեսակին, քանի որ այն էտալոնային ձի է և 5000 տարվա ընթացքում չի խաչասերվել այլ ցեղատեսակների հետ։ Լավ հարմարված է տաք, չոր կլիմային և հեշտությամբ կլիմայավարժվում է այլ պայմանների։ Գրականության մեջ հանդիպում են Ախալ-Թեքինյան, թեքինյան կամ թուրքմենական ձի անվանումները։
Ունի նուրբ, չոր կազմվածք, թեթև գլուխ, երկար, բարձր պարանոց, նեղ, ոչ խոր կուրծք, երկար մեջք և գավակ։ Կրծքավանդակը խորն է, օվալաձև, երկար կեղծ կողիկներով։ Վզակոթը բարձր է և երկար, լավ մկաններով։ Մեջքը և գոտկատեղը երկար են։ Գավակը մի քիչ թեք է, լայն և երկար, լավ զարգացած մկաններով, պոչը ցածր է։ Վերջավորությունները երկար են, բարակ, ջլերը՝ ամուր, սմբակները՝ կարծր։ Գերակշռող թույրը՝ աշխետ, մոխրագույն, շիկագույն (ոսկեփայլ երանգով)։ Աչքի են ընկնում գլխի և պարանոցի յուրահատուկ ձևով։ Գլուխն ունի ուղիղ կամ կոկիկ ձև, երբեմն մի փոքր ուռուցիկ ճակատով, դեմքի մասը նրբագեղ է և երկարացված։ Զամբիկների մնդավի բարձրությունը 152 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 154 սմ, կրծքի փաթը՝ 165 սմ, դաստակինը՝ 18 սմ։ Ականջները երկար են, բարակ, բավականին լայն դասավորված։ Աչքերը մեծ են, արտահայտիչ, բայց ունեն անսովոր երկար, փոքր-ինչ շեղ ձև («ասիական աչք»)։ Պարանոցն ունի բարձր դիրք, բարակ, երկար, ուղիղ կամ S-աձև (հաճախ նկատվում է այսպես կոչված «եղջերուի» պարանոց)՝ երկար ծոծրակով:
Մաշկը բարակ է, և դրա միջով հեշտությամբ անցնում է արյունատար անոթների ցանցը։ Մազածածկը չափազանց բարակ է, նուրբ և մետաքսյա։ Մազի տեսակը հազվադեպ է և նոսր, և հաճախ դրանք ընդհանրապես կտրում են, որը տարբերում է ախալթեքինյան ձիերին այլ ցեղատեսակներից։ Խառնվածքը բուռն է։
Մաշկի գույները բազմազան են, բացի հիմնական և ամենատարածվածներից՝ աշխետ, սև, կարմիր և մոխրագույն, հանդիպում են հազվագյուտ շագանակագույն, գիշերային, իզաբելլա, կարկաչ, շագանակագույն տարբերակները։ Բոլոր մաշկի գույներին բնորոշ են մորթու վառ ոսկեգույն կամ արծաթագույն փայլը:
Ցեղատեսակի վրա ազդել է կյանքի այն կացությունը, որը բնորոշ էր քոչվորական կյանքով ապրող թուրքմեններին։ Կերակրման, ավանդական ուսուցման և օգտագործման առանձնահատկությունները՝ կարճ տարածությունների և երկար հոգնեցուցիչ արշավների համադրությունը, ազդել են ցեղի արտաքին և ներքին բնութագրերի վրա, ձիերը դարձել են նիհար և չոր, առանց ավելորդ ճարպի, անսովոր դիմացկուն և ոչ պահանջկոտ սննդի քանակի (և որակի) նկատմամբ։
Ախալթեքեյան ձին շատ հարմար է ձիավարելու համար, նրա շարժումները առաձգական են և ձիավորի համար հոգնեցուցիչ չեն։ Միևնույն ժամանակ, կոպտությունը կամ անտեսումը շատ ավելի են վնասում ախալթեքինեցին, քան շատ այլ ձիերի։ Բոլոր մաքուր ձիերի նման, ախալթեքեյան ցեղատեսակը ոչ մի կերպ չի համապատասխանում «սպորտային հանդերձ» դերին, որը բավարարում է ձիավորի ցանկացած պահանջը, այն պահանջում է հատուկ մոտեցում։ Ուստի շատ մարզիկներ, որոնք սովոր են ավելի ֆլեգմատիկ և ենթարկվող ձիերի, ախալթեքեյան ձիերին համարում են դժվար աշխատանքի համար։ Բայց խելացի և համբերատար ձիավորի ձեռքում ախալթեքինեցն ի վիճակի է ցույց տալ բարձր սպորտային արդյունքներ․․․ Ավելին⇒