Թալիշական խանություն
Թալիշական խանություն (ադրբեջաներեն՝ Talış xanlığı, тал. Толъши ханәти), որը հայտնի է նաև որպես Լենքորանի խանություն[1] (ադրբեջաներեն՝ Lənkəran xanlığı)- ֆեոդալական պետություն է, որը սկիզբ է արել XVIII- ից մինչեւ XIX դարը Կասպից ծովի հարավ-արևմտյան ափին։ Գտնվում է Ադրբեջանի հարավ-արեւելքում և Իրանի հյուսիս-արևմտյան հատվածում։ Խանության մայրաքաղաքը Լենկորան քաղաքն է։
Բնակչության տարածքը և զբաղվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թալիշական խանությունը ստեղծվել է XVIII դարի կեսերին։ Այն ընդգրկում էր ժամանակակից Ադրբեջանի հարավ-արևելյան հողերը Թալիշ լեռների, Կասպից ծովի և Մուղանյան տափաստանի միջև։ Սահմանակցում էր Գիլանի, Արդեբիլի և Սալյանի հետ։ Խանության կենտրոնը սկզբում եղել է Աստարան, իսկ հետո `Լենկորան քաղաքը։ Բնակչությունը զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ (հատկապես բրնձի մշակմամբ) և անասնաբուծությամբ։ Նույնպես զարգացած էին ձկնաբուծությունն ու մեղվաբուծությունը։
Խանական տան ստեղծումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Միրզա Ահմադ Միրզա օղլու Խուդավերդիի թալիշական ցեղի խաները Հիր Հալհալսկովի (անգլերեն) ռուսերեն՝ Մադալան Արդդեյլից են։ Վերջինս ծանր ֆինանսական վիճակի պատճառով, իր նախկին տեղը թողեց և Թալիշի տարածքով մեկնեց Շիրվան։ Ըստ լեգենդի, նա գիշերն անցկացրեց Թալիշում և երազ տեսավ, որտեղ նրան հայտնում են, որ նրա հետևորդները կդառնան այս տարածաշրջանի իշխողները։ Հավատալով այս երազին, նա բնակվում է Խարհաթան (անգլերեն) ռուսերեն .. գյուղում։ Նրա որդի, Սեյիդ Աբբասը, դարձավ իշխող խաների դինաստիայի հիմնադիր[1]։ Սեյիդ Քազըմ Ալի բեյը օղլուն՝ XIX դարի հեղինակը, հենվելով Շահ Աբբաս Բ 1654 թ․-ի, Սեյիդ Աբբասին անվանում է 28-րդ հետնորդը Նահատակ (Շահիդ) Զեյդի, չորրորդ իմամ շիայի որդուն - Սաջադ[1]։
Ապրելով Խարհաթանը, նրանք բարեկամ դարձան տեղական ֆեոդալական ազգություններին։ Սեյեդ Աբբասը ամուսնացել է գյուղի սեփականատիրոջ՝ Ասադ բեյ Հուսեյն բեկ օղլու Բորադյագսկու քրոջ հետ։ Այս ամուսնության շնորհիվ ծնվեց Սեյեդ Ջամալլեդի Բեյը, որին 1736 ուղարկեցին Նադիր շահի մոտ ծառայության, որտեղ նա շուտով ստացավ յուզբաշու կոչում[1]։ Սև մաշկու պատճառով պադիշայի պաշտոնյաները նրան անվանեցին Գարա-բեկ։ Գարա-բեյը մասնակցել է Դաղստանում Նադիր-Շահի արշավին և 1741/1742 թթ. նա ստացել է ժառանգական Խանի կոչում լավ ծառայության համար[1]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ахмад Мирза Худавардизаде. Ахбар-наме История Талышского ханаства. Баку, 2000
- Теймур бек Байрамалибеков. История Талышского ханства Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine. 1885.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Исмаилов Э. Э. Генеалогия Талышинских-Талишхановых. — Баку: Абилов, Зейналов и сыновья, 2001. — 78 с.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 126)։ 
|