Jump to content

Օոգենեզ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օոգենեզի գործընթացի գրաֆիկ

Օոգենեզ (հին հունարեն՝ ᾠόν - ձու և γένεσις - առաջացում), կենդանիների, իգական սեռական բջջի՝ ձվաբջջի առաջացումը։ Ընդգրկում է ձվաբջջի բազմացման, աճման և հասունացման փուլերը, որոնց տևողությունը տարբեր կենդանիների համար տարբեր է։ Միտոզի ճանապարհով բազմացման ժամանակ ավելանում է սեռական բջիջների՝ օոգոնիումների թիվը։ Միտոզի ավարտից հետո նշված բջիջներն անցնում են աճման փուլի և կոչվում 1-ին կարգի օոցիտներ։ Սկզբնական շրջանում օոցիտը մեծանում է աննշան չափով, սակայն կորիզում տեղի են ունենում գենետիկական նյութի ռեդուկցիան նախապատրաստող պրոցեսներ։ Հասունացման կամ մեյոզի շրջանն ընդգրկում է 2 հաջորդական բաժանում, որի հետևանքով քրոմոսոմների թիվը երկու անգամ պակասում է։ Առաջին բաժանման հետևանքով առաջանում են 2-րդ կարգի օոցիտներ և առաջին բևեռային մարմնիկը, երկրորդից հասուն, հետագա զարգացման ընդունակ ձվաբջիջներ՝ քրոմոսոմների հապլոիդ հավաքով, և ) երկրորդային բևեռային մարմնիկը։ Տարբերում են դիֆուզ Օոգենեզ, երբ ձվաբջիջները կարող են գոյանալ մարմնի ցանկացած մասում (սպունգներ, որոշ տափակ որդեր) և տեղակայված Օոգենեզ, երբ ձվաբջիջներն առաջանում են միայն ձվարաններում (մնացած բոլոր կենդանիները)։ Երկու դեպքում էլ օոցիտների աճումը կարող է ընթանալ սոլիտար (առանց օժանդակ բջիջների մասնակցության) կամ ալիմենտար ձևով։ Վերջինս միավորում է նուտրիմենտար և ֆոլիկուլային Օոգենեզ․։ Նուտրիմենտար Օոգենեզի ժամանակ լինում են օոգոնիումներից զարգացող սնող բջիջներ (տրոֆոցիտներ), որոնք առավելագույն զարգացման են հասնում վիտելոգենեզի սկզբում, ապա կազմաՓոխվում են։ Դրանք առկա են շատ միջատների և որոշ որդերի ձվարաններում։ Ֆոլիկուլային Օոգենեզի (բնորոշ է շատ անողնաշարավորների և բոլոր ողնաշարավորներին) դեպքում օժանդակ բջիջները զարգանում են ձվարանի մարմնական (սոմատիկ) բջիջներից։ Օոգենեզ տեղի է ունենում օոգոնիումներում, արքեգոնիումներում կամ սաղմնային պարկում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 12, էջ 551