«Տունդրա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Նոր էջ. <small><big>'''Տունդրա''' ֆիններեն բառը նշանակում է ''լեռնային ամայի վայր'': Ավելի ուշ այդպես սկսել են անվանե... |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:800px-Map-Tundra.png|thumb|right|300px|Տունդրան աշխարհի քարտեզի վրա]] |
|||
<small><big>'''Տունդրա''' ֆիններեն բառը նշանակում է ''լեռնային ամայի վայր'': Ավելի ուշ այդպես սկսել են անվանել նաև հյուսիսային անտառազուրկ հարթավայրային շրջանները: |
<small><big>'''Տունդրա''' ֆիններեն բառը նշանակում է ''լեռնային ամայի վայր'': Ավելի ուշ այդպես սկսել են անվանել նաև հյուսիսային անտառազուրկ հարթավայրային շրջանները: |
||
<br />[[Եվրասիա]] մայրցամաքում տունդրան զբաղեցնում է հսկայական մի տարածք, որը լայն շերտով ձգվում է հյուսիսային ծովերի ափերի երկայնքով: |
<br />[[Եվրասիա]] մայրցամաքում տունդրան զբաղեցնում է հսկայական մի տարածք, որը լայն շերտով ձգվում է հյուսիսային ծովերի ափերի երկայնքով: |
||
| Տող 8. | Տող 9. | ||
տեղ գնա. երբ մի տեղում ուտում-վերջացնում է ողջ եղջերվամամուռը, անցնում է մյուսին: Այդպեսը մարդը ևս ստիպված էր քոչել նրա հետ: Եղջերուի միսն ուտում են, եղջերվասահնակներով տեղից տեղ փոխադրվում, իսկ եղջերվենուց պատրաստում տաք հագուստ և, նույնիսկ, կացարան:<br /> |
տեղ գնա. երբ մի տեղում ուտում-վերջացնում է ողջ եղջերվամամուռը, անցնում է մյուսին: Այդպեսը մարդը ևս ստիպված էր քոչել նրա հետ: Եղջերուի միսն ուտում են, եղջերվասահնակներով տեղից տեղ փոխադրվում, իսկ եղջերվենուց պատրաստում տաք հագուստ և, նույնիսկ, կացարան:<br /> |
||
Այժմ, գյուղատնտեսության զարգացման շնորհիվ, տունդրայի հարավային շրջաններում բանջարեղեն են աճեցնում ու կաթնատու անասուններ բուծում: Տունդրայում կառուցվել են երկաթուղիներ ու խճուղիներ, արդյունաբերական մեծ քաղաքներ: Չէ՞ որ տունդրայում էլ կան օգտակար հանածոներ` ածուխ, երկաթ, նիկել պղինձ, գազ և այլն:<br /> |
Այժմ, գյուղատնտեսության զարգացման շնորհիվ, տունդրայի հարավային շրջաններում բանջարեղեն են աճեցնում ու կաթնատու անասուններ բուծում: Տունդրայում կառուցվել են երկաթուղիներ ու խճուղիներ, արդյունաբերական մեծ քաղաքներ: Չէ՞ որ տունդրայում էլ կան օգտակար հանածոներ` ածուխ, երկաթ, նիկել պղինձ, գազ և այլն:<br /> |
||
Տունդրան յուրացնելը դժվար է ոչ միայն դաժան կլիմայի, այլև հավերժական սառցույթի պատճառով: Ամռանը տունդրայում հողը փափկում է փոքր խորությամբ միայն, որից ցած սառած գետինն է. դա լուրջ խոչընդոտ է շինարարության համար: Բայց մարդը հաղթահարում է նաև այդ արգելքը:</small> |
Տունդրան յուրացնելը դժվար է ոչ միայն դաժան կլիմայի, այլև հավերժական սառցույթի պատճառով: Ամռանը տունդրայում հողը փափկում է փոքր խորությամբ միայն, որից ցած սառած գետինն է. դա լուրջ խոչընդոտ է շինարարության համար: Բայց մարդը հաղթահարում է նաև այդ արգելքը: |
||
</small> |
|||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
{{Commons|Category:Tundra|Տունդրա}} |
|||
[[af:Toendra]] |
|||
[[ar:تندرا]] |
|||
[[ast:Tundra]] |
|||
[[az:Tundra]] |
|||
[[be:Тундра]] |
|||
[[be-x-old:Тундра]] |
|||
[[bg:Тундра]] |
|||
[[bs:Tundra]] |
|||
[[ca:Tundra]] |
|||
[[ckb:تەندرا]] |
|||
[[cs:Tundra]] |
|||
[[cv:Тундра]] |
|||
[[da:Tundra]] |
|||
[[de:Tundra]] |
|||
[[el:Τούνδρα]] |
|||
[[en:Tundra]] |
|||
[[eo:Tundro]] |
|||
[[es:Tundra]] |
|||
[[et:Tundra]] |
|||
[[eu:Tundra]] |
|||
[[fa:توندرا]] |
|||
[[fi:Tundra]] |
|||
[[fr:Toundra]] |
|||
[[fy:Tûndra]] |
|||
[[gl:Tundra]] |
|||
[[he:טונדרה]] |
|||
[[hi:टुण्ड्रा]] |
|||
[[hr:Tundra]] |
|||
[[ht:Toundra]] |
|||
[[hu:Tundra]] |
|||
[[id:Tundra]] |
|||
[[io:Tundra]] |
|||
[[is:Freðmýri]] |
|||
[[it:Tundra]] |
|||
[[iu:ᓇᐹᖅᑐᖃᕈᓐᓇᙱᑦᑐᖅ]] |
|||
[[ja:ツンドラ]] |
|||
[[ka:ტუნდრა]] |
|||
[[kk:Тундра]] |
|||
[[ko:툰드라]] |
|||
[[la:Tundra]] |
|||
[[lt:Tundra]] |
|||
[[lv:Tundra]] |
|||
[[mk:Тундра]] |
|||
[[ml:തുന്ദ്ര]] |
|||
[[mr:टुंड्रा प्रदेश]] |
|||
[[ms:Tundra]] |
|||
[[nl:Toendra]] |
|||
[[nn:Tundra]] |
|||
[[no:Tundra]] |
|||
[[pl:Tundra]] |
|||
[[pnb:ٹنڈرا]] |
|||
[[pt:Tundra]] |
|||
[[ro:Tundră]] |
|||
[[ru:Тундра]] |
|||
[[sah:Туундара]] |
|||
[[sh:Tundra]] |
|||
[[simple:Alpine tundra]] |
|||
[[sk:Tundra]] |
|||
[[sl:Tundra]] |
|||
[[sr:Тундра]] |
|||
[[sv:Tundra]] |
|||
[[tl:Tundra]] |
|||
[[tr:Tundra]] |
|||
[[uk:Тундра]] |
|||
[[vi:Đài nguyên]] |
|||
[[zh:凍土層]] |
|||
11:01, 3 Հուլիսի 2012-ի տարբերակ
Տունդրա ֆիններեն բառը նշանակում է լեռնային ամայի վայր: Ավելի ուշ այդպես սկսել են անվանել նաև հյուսիսային անտառազուրկ հարթավայրային շրջանները:
Եվրասիա մայրցամաքում տունդրան զբաղեցնում է հսկայական մի տարածք, որը լայն շերտով ձգվում է հյուսիսային ծովերի ափերի երկայնքով:
Սառը, անբարենպաստ կլիմայի պատճառով տունդրայում անտառներ բոլորովին չկան: Անտառների համար հատկապես կործանարար են Արկտիկայից փչող ուժեղ ու սառը փոթորկալից քամիները:
Չնայած տունդրայում անտառներ չկան, բայց այնտեղ շատ անտառաբույսեր են աճում, օրինակ` թթուհատին, մռամոշին, հապալասենին, մամուռները: Գիտնականները ենթադրում են, որ հնում, ինչ-որ ժամանակ, տունդրայի տարածքում անտառներ եղել են: Սակայն հետո վրա են հասել սառնամանիքները, և անտառները նահանջել են, իսկ որոշ անտառաբույսեր հարմարվել են նոր պայմաններին:Տունդրայում աճում են նաև գաճաճ ուռենիներ ու կեչիներ: Անտառում խոտերն ու մամուռները թաքնվում են ծառերի տակ, իսկ տունդրայում, ընդհակառակը, ծառերը փռվում են գետնին և սառը քամուց պատսպարվում մամուռների հետևում:
Տունդրայում կան բազմաթիվ գետեր, գետակներ ու ճահիճներ: Առատ ջրի շնորհիվ ջրային շատ թռչուններ` սագերը, բադերը, կարապները, սուզահավերը, սիրում են ամռանը բնակվել տունդրայում: Բայց ձմռան մոտ նրանք թռչում են հեռու հարավ. չէ՞ որ տունդրայի որոշ շրջաններում ձմռանը 50 աստիճանից ցածր սառնամանիքներ են լինում:
Սակայն, չնայած այդպիսի ցրտերին, տունդրայում բնակվողներ կան նաև ձմռանը, թեև` ոչ շատ: Դրանք են հյուսիսային եղջերուն, բևեռաղվեսը, բևեռային բուն, կաքավը և մանր կրծողները:
Անցյալում տունդրայում ո'չ տուն կար, ո'չ քաղաք: Տեղացի բնակիչներն զբաղվում էին որսորդությամբ և ընտանի հյուսիսային եղջերուների բուծմամբ: Կերակրվելու համար եղջերուն միշտ պետք է տեղից
տեղ գնա. երբ մի տեղում ուտում-վերջացնում է ողջ եղջերվամամուռը, անցնում է մյուսին: Այդպեսը մարդը ևս ստիպված էր քոչել նրա հետ: Եղջերուի միսն ուտում են, եղջերվասահնակներով տեղից տեղ փոխադրվում, իսկ եղջերվենուց պատրաստում տաք հագուստ և, նույնիսկ, կացարան:
Այժմ, գյուղատնտեսության զարգացման շնորհիվ, տունդրայի հարավային շրջաններում բանջարեղեն են աճեցնում ու կաթնատու անասուններ բուծում: Տունդրայում կառուցվել են երկաթուղիներ ու խճուղիներ, արդյունաբերական մեծ քաղաքներ: Չէ՞ որ տունդրայում էլ կան օգտակար հանածոներ` ածուխ, երկաթ, նիկել պղինձ, գազ և այլն:
Տունդրան յուրացնելը դժվար է ոչ միայն դաժան կլիմայի, այլև հավերժական սառցույթի պատճառով: Ամռանը տունդրայում հողը փափկում է փոքր խորությամբ միայն, որից ցած սառած գետինն է. դա լուրջ խոչընդոտ է շինարարության համար: Բայց մարդը հաղթահարում է նաև այդ արգելքը:
