Դիտել Սուրբ Կարապետ եկեղեցի (Ապրակունիս) էջի աղբյուրը

{{այլ|Սուրբ Կարապետ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ եկեղեցի
| հայերեն անվանում = Սուրբ Կարապետ վանք
| տեսակ = Եկեղեցի
| պատկեր =Սուրբ Կարապետ եկեղեցի (Ապրակունիս).jpg
| պատկերի չափ = 300px
| նկարագրություն = Սուրբ Կարապետ վանքը մինչ ավերումը
| երկիր2 = [[Հայաստանի Էմիրություն]], {{դրոշավորում|Բագրատունյաց Հայաստան}}
| pushpin map = Ադրբեջան
| pushpin map2 = Մեծ Հայք
| pushpin label position = 
| latd = 39
|latm = 8
|lats = 6
|latNS = N
|longd = 45
|longm = 38
|longs =13
|longEW = E
| տեղադրություն = [[Արևելյան Հայաստան]], [[Վասպուրական]], [[Նախիջևան]], [[Ապրակունիս]]
| աշխարհ = Վասպուրական
| կրոնադավանություն = {{դրոշավորում|Հայ Առաքելական եկեղեցի}}
| հիմնադիր =
|ակտիվություն = Ոչ
| կարգավիճակ = Տեղում կառուցված է մզկիթ
| սկիզբ = 8-րդ դար
| ճարտարապետ = 
| ոճ = [[Հայկական ճարտարապետություն|Հայկական]]
| տիպ =Գմբեթավոր բազիլիկա
| ավարտ =[[9-րդ դար]] 
| ավերում = [[2004]] թ.
| կառուցման արժեք = 
| առանձնահատկություններ =
| ընդունակություն = 
| երկարություն = 
| լայնություն = 
| նավի լայնություն = 
| բարձրություն = 
| գմբեթների թիվ = 
| արտաքին գմբեթի բարձրություն = 
| ներքին գմբեթի բարձրություն = 
| արտաքին գմբեթի տրամագիծ = 
| ներքին գմբեթի տրամագիծ = 
| մինարեթների թիվ = 
| մինարեթի բարձրություն = 
| ծայրաձողերի թվաքանակ = 
| ծայրաձողի բարձրություն = 
| շինանյութ = 
}}
'''Ապրակունիսի Սուրբ Կարապետ եկեղեցի''', Հայ առաքելական եկեղեցու տաճար [[Մեծ Հայք]]ի [[Սյունիք նահանգ]]ի [[Երնջակ գավառ]]ի (այժմ՝ Նախիջևանի ԻՀ [[Ջուլֆայի շրջան]]ում) [[Երնջակ գետ]]ի աջ ափին, [[Ապրակունիս]] գյուղի մոտ, սարավանդի վրա։ Հիմնադրել է [[Մաղաքիա Ղրիմեցի]] վարդապետը 1381 թվականին։ Աշակերտներ հավաքելով՝ հրավիրել է [[Հովհան Որոտնեցի|Հովհան Որոտնեցուն]] ու [[Գրիգոր Տաթևացի|Գրիգոր Տաթևացուն]] և վանքում հիմնադրել Ապրակունյաց բարձրագույն տիպի դպրոցը, որի առաջին րաբունապետն է դարձել Հովհան Որոտնեցին։ Վանքի շինարարությունն ավարտել է Գրիգոր Տաթևացին, որը Հովհան Որոտնեցու մահից հետո՝ 1386 թվականին փոխարինել է նրան որպես րաբունապետ, իսկ 1391 թվականին, Լենկթեմուրի արշավանքի պատճառով, ստիպված հեռացել է Երնջակից։ XV–XVI դդ. Ապրակունիսի Սուրբ Կարապետ եկեղեցու և նրա դպրոցն անկում են ապրել, XVII դ. եկեղեցին ու մյուս շինություններն արդեն եղել են խարխուլ վիճակում։ 1655 թվականին Եսայի ու Ղազար վարդապետները նոր եկեղեցի են կառուցել՝ քառամույթ գմբեթավոր բազիլիկի հորինվածքով, բազմանիստ խորանի երկու կողմերում երկհարկ ավանդատներով։ Սուրբ Կարապետ եկեղեցու հիմնական ծավալը կառուցված է սրբատաշ բազալտից, իսկ բարձր, սլացիկ թմբուկով գմբեթը՝ աղյուսից։ Հարդարանքի տարրերն են պատերի ստորին մասի բազմագույն, շախմատաձև շարվածքը և դեկորատիվ կամարաշարը։ Եկեղեցու խորանի վերևի արձանագրության մեջ նշված է ճարտարապետի անունը՝ Դավիթ ուստա։ Արևմտյան ճակատին 1664–1666 թվականներին կցել են եռակամար գավիթ-սրահ (այժմ՝ ավերակ)։ Հարավից կից է թաղածածկ, երկար Սուրբ Ստեփանոս մատուռը, որը, ըստ չափածո շին. արձանագրության, 1714 թվականին կառուցել է շոռոթեցի վաճառական Խոջա Այվազը։ 1705 թվականին նախիջևանցի պարոն Աղամալը Սուրբ Ստեփանոս մատուռի տանիքին երկհարկ զանգակատուն է կառուցել։ Սուրբ Կարապետ եկեղեցու ներսը [[Նաղաշ Հովնաթան]]ի որդիներ Հարությունը և Հակոբը 1740 թվականին զարդարել են բարձրարվեստ որմնանկարներով, պահպանված հատվածներից արժեքավոր են Աստվածածնի, Պողոս և Պետրոս առաքյալների դիմապատկերները։
Ապրակունիսի Սուրբ Կարապետ վանքը XIV–XVIII դդ. եղել է հոգևոր, մշակութային և գրչության կենտրոն։ Այդտեղի ձեռագրերից առանձնանում է Հակոբ գրչի 1386 թվականին ընդօրինակած Ժողովածու բանից Գրիգոր Նարեկացվո, Գրիգոր Տղայի և այլոց-ը։ Վանքը եղել է նաև օձի խայթոցը բուժող հայտնի ուխտատեղի։ Ապրակունիսի Սուրբ Կարապետ եկեղեցում պահվել են Սուրբ Կարապետի և Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանի մասունքները, Հազարափրկիչ խաչը, որը համաճարակների ժամանակ թափորով տարել են ախտահարված վայրերը (օր., 1878 թվականին՝ Ագուլիս)։
Պատկերազարդումը տես ներդիր I-ում, 1.7, 2-րդ պատկերը։

== Ներկա վիճակ ==
Ըստ շոտլանդացի գիտնական Ս. Սիմի, եկեղեցին քանդել են մոտավրապես [[2004]] թվականին, իսկ իր տեղում միայն ավերակներ են<ref>[http://www.armeniatur.am/eng/modules.php?name=News&topic_id=58 armeniatur.am]</ref>։

== Գրականություն ==
* [[Արիստակես Սեդրակյան|Սեդրակյան Ա.]], Հնութիւնք հայրենեաց ի գաւառին Երնջակու, Վաղ-պատ, 1872։
* Ալիշան Ղ., Սիսական, Վնտ., 1893։
* Սմբատյանց Մ., Նկարագիր Սուրբ Կարապետ վանից Երնջակա և շրջակայից նորա, Տփխիս, 1904։
* Այվազյան Ա., Աբրակունիսի Սուրբ Կարապետ վանքը, Էջմիածին, 1976, դ 7։
* {{գիրք|հեղինակ = |մաս = |վերնագիր = Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = Երևան |հրատարակչություն = Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն ՊՈԱԿ |թվական = 2002 |հատոր = | հղում = http://araratian-tem.am/media/Qrist.%20Hayast..pdf | էջերի թիվ = 1076 |էջ = 67 |սերիա = |ISBN = 5-89700-016-6|տպաքանակ =}}

== Տես նաև ==
* [[Նախիջևանի հայկական տաճարների ցանկ]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://matyan.am/2022/02/10/ապրակունիսի-սուրբ-կարապետ-եկեղեցի/ Ապրակունիսի Սուրբ Կարապետ եկեղեցի]

{{DEFAULTSORT:Կարապետ եկեղեցի (Ապրակունիս)}}
[[Կատեգորիա:Ջուղայի շրջանի վանքեր և եկեղեցիներ]]
[[Կատեգորիա:9-րդ դարի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|կ]]
[[Կատեգորիա:Եկեղեցիներ այբբենական կարգով]]
[[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ոչնչացված հայկական հուշարձաններ]]