Դիտել Ռազմական արվեստ էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:Demjansk Einkesselung.png|մինի|500px|[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ՝ «[[Դեմյանսկյան կաթսա]]յում» [[ԽՍՀՄ]]-ի [[զինված ուժերի]] ռազմական միավորումների կողմից ''ռազմարվեստի'' գործնական իրականացման ուրվագիծ. արևմտյան պայմանական նշանների կիրառմամբ:]]

'''Ռազմական արվեստը (ռազմարվեստ),''' ցամաքում, ծովում և մերձերկրյա տարածությունում [[ռազմական գործողություններ]]ի, [[մարտական գործողություններ]]ի նախապատրաստման և վարման [[տեսություն]]ն ու [[պրակտիկա]]ն է, [[ռազմական գործ]]ի բաղկացուցիչ մասը։

''Ռազմարվեստի'' տեսությունը՝ [[ռազմական գիտություն|ռազմական գիտության]] բաղկացուցիչ մասն է, որն այդ գիտության այլ ճյուղերի հետ սերտ փոխգործակցությամբ ուսումնասիրում է զինված պայքարի [[օրենքներ]]ը, ձևերն ու եղանակները [[ռազմական գործ]]ի ռազմավարական (ստրատեգիական), օպերատիվ և մարտավարական (տակտիկական) օղակներում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Военная энциклопедия в восьми томах |ответственный=Под ред. П. С. Грачёва |год=1994 |место={{М.}} |издательство=[[Воениздат]] |том=2 |страницы=150 |страниц=554 |isbn=5-2030-0299-1 |тираж=10 тыс.}}</ref>։

== Պատմություն ==
Ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունում ռազմական արվեստի տեսությունը սկզբնավորվել է [[ԽՍՀՄ]]-ի (1922-1991), Ռուսաստանյան Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության (1917-1922, 1922-1991) և նրանց նախորդած Ռուսաստանի Դեմոկրատական Հանրապետության (1917) ու [[Ռուսաստանյան կայսրություն|Ռուսաստանյան կայսրության]] (1721-1917) ռազմական արվեստի տեսությունից։ [[Ռուսաստանյան կայսրություն]]ում ընդունված էր, որ ''ռազմարվեստը'' հանդիսանում էր [[ռազմական գիտություն|ռազմական գիտության]] ([[ռազմագիտություն]], այսինքն՝ ''գիտություն պատերազմի մասին'') երկու գլխավոր ճյուղերից մեկը<ref>ЭСБЕ</ref> և ընդգրկում էր.
* [[ռազմարվեստի տեսություն]]ը,
** [[մարտավարություն]],
** [[ռազմավարություն]],
* [[ռազմարվեստի պատմություն]],
** պատերազմների պատմություն,
** ռազմարվեստի պատմություն,
** զորքերի պատմություն,
** ռազմական հիմնարկությունների պատմություն։

== Կազմը ==
''Ռազմարվեստն'' ընդգրկում է
* ռազմավարությունը,
* օպերատիվ արվեստը,
* մարտավարությունը։
Ռազմարվեստի այդ երեք բաղկացուցիչ մասերն իրար սերտորեն կապված են։

''Ռազմարվեստի'' հիմնական դրույթներն արտահայտվում են իր սկզբունքներում, որոնք ընդհանուր են թե՛ ռազմավարական, թե՛ օպերատիվ և թե՛ մարտավարական մասշտաբի ռազմական (մարտական) գործողությունների համար, քանզի նրանցում իրենց արտահայտությունն են գտնում պատերազմների առարկայական (օբյեկտիվ) օրենքների և զինված ուժերի գործնական կիրառման ուղիները։

''Ռազմարվեստի'' վիճակը կախված է պետությունում ռազմական գործի, [[պաշտպանական արտադրություն|պաշտպանական արտադրության]] և զինված պայքարի միջոցների զարգացման մակարդակից, պետության հասարակարգի բնույթից։ ''Ռազմարվեստի'' զարգացման վրա ազդեցություն են գործում պատմական և ազգային առանձնահատկությունները, աշխարհագրական պայմանները և [[ռազմական տնտեսություն]]ը։

Անգլոսաքսոնական ռազմական գործում, որը բնորոշ է [[Մեծ Բրիտանիա]]յին, [[ԱՄՆ]]-ին, [[Կանադա]]յին, [[Ավստրալիա]]յին, [[Նոր Զելանդիա]]յին, նաև [[Հնդկաստան]]ին, [[Պակիստան]]ին, [[Բանգլադեշ]]ին, [[Նեպալ]]ին, [[Բհութան]]ին, [[Եգիպտոս]]ին, [[Իրաք]]ին, [[Շրի-Լանկա]]յին, [[Սինգապուր]]ին, [[Բրունեյ]]ին, [[Բելիզ]]ին և այլոց. ընդհանուր թվով մի քանի տասնյակ երկրների, որոնք 19-20-րդ դարերում գտնվել են [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]] կազմում, իսկ 20-րդ դարի երկրորդ կեսից՝ [[Բրիտանական Համագործակցություն|Բրիտանական Համագործակցության]] կազմում, բացակայում է ''օպերատիվ արվեստ'' հասկացությունը։

=== Ռազմավարություն ===
[[Ռազմական ստրատեգիա]]ն կամ [[ռազմական ռազմավարություն]]ը — պատերազմի վարման տեսական և գործնական գիտություն է, ''ռազմարվեստի'' բնագավառներից մեկը, նրա բարձրագույն արտահայտությունը։ Ընդգրկում է պատերազմին նախապատրաստվելու տեսության հարցերը, նրա պլանավորումն ու վարումը, հետազոտում է պատերազմի օրինաչափությունները։

=== Օպերատիվ արվեստը ===
[[Օպերատիվ արվեստ]]ը — տեսական և գործնական գիտություն է, ռազմարվեստի բաղկացուցիչ մասը, որը միջանկյալ դիրք է գրավում [[մարտավարություն|մարտավարության]] և [[ռազմավարություն|ռազմավարության]] միջև։ Ուսումնասիրում է խոշոր [[ռազմական կազմավորումներ]]ի, այսինքն՝ բանակային [[կորպուս]]ների, [[միավորումներ]]ի, [[բանակներ]]ի, բանակախմբերի, [[ռազմաճակատներ]]ի, ռազմաճակատների խմբերի, [[ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքեր]]ի կողմից համատեղ և ինքնուրույն [[ռազմական օպերացիաներ]]ի (մարտական գործողությունների) նախապատրաստության և վարման մեթոդները։

=== Մարտավարություն ===
[[Մարտավարություն]]ը ({{Lang-grc|τακτικός}} «զորքերի շարմանը վերաբերվող», ծագում է {{Lang-grc2|τάξις}} «շարք և տեղաբաշխում» բառերից) — տեսական և գործնական գիտություն է, ''ռազմարվեստի'' բաղկացուցիչ մասը, որն ընդգրկում է [[զինված ուժեր]]ի, դրանց տեսակների, [[զորատեսակներ]]ի (ուժերի) և [[հատուկ զորքեր]]ի զանազան [[զորամիավորումներ]]ի ([[բրիգադ]], [[դիվիզիա]], [[բանակային կորպուս]]), [[զորամաս]]երի (նավերի) և ռազմական [[ստորաբաժանումներ]]ի կողմից ցամաքում, օդում ու ծովում և տիեզերում [[մարտի]] նախապատրաստման և վարման պրակտիկան։

== Տես նաև ==
* [[Ռազմական գիտություն]]
* [[Ռազմագիտություն]]
* [[Ռազմական դոկտրին]]
* [[Ռազմական ուսմունք]]
* [[Ռազմական վարդապետություն]]
* [[Ռազմական պատմություն]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Գրականություն ==
=== Հանրագիտարաններ ===
* [[Խորհրդային մեծ հանրագիտարան]], երրորդ հրատարակություն, հրատարակված «Խորհրդային հանրագիտարան» հրատարակչության կողմից 1969-1978 թվականներին, 30 հատորով ({{lang-ru|[[Большая советская энциклопедия]]}}, (БСЭ), Третье издание, выпущенной издательством «Советская энциклопедия» в 1969—1978 годах в 30-ти томах)։
* Խորհրդային ռազմական հանրագիտարան, հատոր 2, Ռազմական արվեստ, ({{lang-ru|Советская военная энциклопедия, 2, Военное искусство}})։
* Ռազմական հանրագիտական բառարան, Մոսկվա, 1984, 863 էջ, պատկերազարդ, ({{lang-ru|Военный энциклопедический словарь (ВЭС), Москва, ВИ, 1984 год, 863 стр. с иллюстрациями (ил.), 30 листов (ил.)}})։
* [http://militera.lib.ru/science/tactic/index.html Тактика — М.: Воениздат, 1987.]

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://militera.lib.ru/science/tactic/index.html Тактика — М.: Воениздат, 1987.]

{{ՀՍՀ}}

[[Կատեգորիա:Ռազմագիտություն]]
[[Կատեգորիա:Ռազմական գործ]]
[[Կատեգորիա:Ռազմական դոկտրին]]
[[Կատեգորիա:Ռազմական ուսմունք]]
[[Կատեգորիա:Ռազմական վարդապետություն]]
[[Կատեգորիա:Ռազմարվեստ]]