Նեյրո-լեզվական ծրագրավորում

Նեյրո-լեզվական ծրագրավորումը մոտեցում է անձնային աճին, հաղորդակցմանն ու հոգեթերապիային, որը հիմնադրել են Ռիչարդ Բենդլերն ու Ջոն Գրինդերը 1970-ականներին՝ ԱՄՆ-ում։

ՆԼԾ-ի ստեղծողները հաստատում են կապի գոյությունը նյարդաբանական պրոցեսների(նյարդա-), լեզվի (խոսքի) և վարքի ձևերի(ծրագրավորում) միջև, և իհարկե հատուկ տեխնիկաների միջոցով ցանկալի նպատակին հասնելու հնարավորությունը։ ՆԼԾ-ի տեխնիկան ուղղված է կրկնօրինակելու կամ մոդելավորելու մարդկանց վարքը, որոնք հաջողության են հասնել որոշակի ոլորտում և ձեռք բերել իրենց հմտությունները։

Չկան գիտական հաստատված փաստեր ՆԼԾ-ի արդյունավետության մասին, այն համարվում է կեղծ գիտություն^[1]^[2]^[3]^[4]։ Համակարգային նկարագրությունները ցույց են տալիս, որ ՆԼԾ-ն հիմնված է հին համոզմունքների վրա գլխուղեղի մասին, որը անհամատեղելի է ժամանակակից նյարդաբանության հետ և պարունակում է մի շարք սխալներ^[5]^[6]։

Կան նաև առանձին ուսումնասիրություններ դրական արդյունքներով ուղղված այս գիտական նյութին, սակայն հետազոտությունները ունեն մեթոդաբանական թերություններ։ Երեք անգամ իրականացրել են մեծ հետազոտություններ բարձր որակի, որոնցում չի հաջողվել հասնել այն արդյունքին, որին սպասում էին ՆԼԾ-ի կողմնակիցները^[2]^[7]։

Չնայած անարդյունավետությանը ՆԼԾ-ն գովազդում են հիպնոթերապևտը և ուսուցողական ընկերությունները^[5]^[8], ՆԼԾ-ի մասին թողարկում են մեծ քանակի հայտնի հոգեբանական գրականություն։

Սոցիոլոգիան և անթրոպոլոգիան ՆԼԾ-ն նկարագրվում է Նյու Էնջի շարժման մի մաս կամ մարդկային պոտենցիալի զարգացման մի մաս^[9]։ Հետազոտությունների շարքը վերլուծելով բժշկական խարդախությունները, հոգեբանության և հոգեբուժության ոլորտում, հայտնում է ՆԼԾ-ի վարկաբեկված լինելը թերապևտիկ պրակտիկայում^[7]^[10]^[11]^[12]։

Գրականություն

Կարապետյան Վ.Ս., Բեգոյան Ա.Ն. Տեղեկատվության մշակման ՆԼԾ ընձեռած հնարավորությունները // Կրթությունը և գիտությունը Արցախում, № 5-6, 2005, էջ 50-55։
Bandler, R., Grinder, J. (1975) The Structure of Magic I։ A Book About Language and Therapy Science and Behavior Books.
Bandler, R., Grinder, J. (1976) "The Structure of Magic II. A Book About Communication and Change" Science and Behavior Books.
Bandler, R., Grinder, J. (1981) Reframing։ Neuro-Linguistic Programming and the Transformation of Meaning Real People Press.

Ծանոթագրություններ

↑ Thyer, Bruce A.; Pignotti, Monica G. (2015 թ․ մայիսի 15). Science and Pseudoscience in Social Work Practice. Springer Publishing Company. էջեր 56–57, 165–167. ISBN 978-0-8261-7769-8. «As NLP became more popular, some research was conducted and reviews of such research have concluded that there is no scientific basis for its theories about representational systems and eye movements.»
↑ ^2,0 ^2,1 Sharpley C. F. Research findings on neurolinguistic programming: Nonsupportive data or an untestable theory? // Journal of Counseling Psychology. — 1987. — Т. 34. — № 1. — С. 103—107. — doi:10.1037/0022-0167.34.1.103
↑ Witkowski, Tomasz Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming. NLP Research Data Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration?(անգլ.) // Polish Psychological Bulletin : journal. — 2010. — Т. 41. — № 2. — doi:10.2478/v10059-010-0008-0
↑ Берулава Г. А. Методологические основы деятельности практического психолога. — М.: Высшая школа, 2003. — 4000 экз. — ISBN 5-06-004382-7
↑ ^5,0 ^5,1 Von Bergen C. W., Gary B. S., Rosenthal T., Wilkinson L. V. Selected alternative training techniques in HRD // Human Resource Development Quarterly. — 1997. — Т. 8. — № 4. — С. 281. — doi:10.1002/hrdq.3920080403
↑ Druckman D. Be All That You Can Be: Enhancing Human Performance // Journal of Applied Social Psychology. — 2004. — Т. 34. — № 11. — С. 2234—2260. — doi:10.1111/j.1559-1816.2004.tb01975.x
↑ ^7,0 ^7,1 Witkowski T. Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming. NLP Research Data Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration? // Polish Psychological Bulletin. — 2011. — Т. 41. — № 2. — С. 58—66. — ISSN 0079-2993. — doi:10.2478/v10059-010-0008-0
↑ Dowlen, Ashley NLP – help or hype? Investigating the uses of neuro-linguistic programming in management learning(անգլ.) // Career Development International : journal. — 1996. — Т. 1. — № 1. — С. 27—34. — doi:10.1108/13620439610111408
↑
См. следующие источники:
- Hunt, Stephen J. Alternative Religions: A Sociological Introduction. — Hampshire: Ashgate Publishing Ltd, 2003. — ISBN 978-0-7546-3410-2
- Barrett, David V. Sects, Cults and Alternative Religions: A World Survey and Sourcebook. — Singapore: Blandford Press, 1998. — ISBN 9780713727562
- Whiworth, Belinda New Age Encyclopedia: A Mind, Body, Spirit Reference Guide. — 1st. — New Jersey: New Page Books^[en], 2003. — ISBN 978-1-56414-640-3(չաշխատող հղում)
- Handbook of New Age / Kemp, Daren; Lewis, James R.. — 1st. — Leiden: Brill, 2007. — ISBN 9789004153554
- Religions of Modernity: Relocating the Sacred to the Self and the Digital / Aupers, Stef; Houtman, Dick. — 1st. — Leiden: Brill, 2010. — С. 115—132. — ISBN 9789004184510
- The Cambridge Companion to New Religious Movements / Hammer, Olav; Rothstein, Mikael. — 1st. — Cambridge: Cambridge University Press, 2012. — С. 247. — ISBN 978-0-521-14565-7
- New Religious Movements: Challenge and Response / Cresswell, Jamie; Wilson, Bryan. — 1st. — London: Routledge, 1999. — С. 64. — ISBN 978-0-415-20049-3
- Edwards, Linda A Brief Guide to Beliefs: Ideas, Theologies, Mysteries, and Movements. — 1st. — Kentucky: Westminster John Knox Press^[en], 2001. — С. 573. — ISBN 978-0-664-22259-8
- Walker, James K. The Concise Guide to Today's Religions and Spirituality. — 1st. — Oregon: Harvest House Pubslishers, 2007. — С. 235. — ISBN 978-0-7369-2011-7
- Encyclopedia of New Religious Movements / Clarke, Peter B.. — 1st. — London: Routledge, 2006. — С. 440—441. — ISBN 978-0-203-48433-3
↑ Norcross J. C., Koocher G. P., Garofalo A. Discredited psychological treatments and tests: A Delphi poll // Professional Psychology: Research and Practice. — 2006. — Т. 37. — № 5. — С. 515—522. — doi:10.1037/0735-7028.37.5.515
↑ Norcross J. C., Koocher G. P., Fala N. C., Wexler H. K. What does not work? Expert consensus on discredited treatments in the addictions // Journal of Addiction Medicine. — 2010. — Т. 4. — № 3. — С. 174—180. — doi:10.1097/ADM.0b013e3181c5f9db — PMID 21769032.
↑ Glasner-Edwards S., Rawson R. Evidence-based practices in addiction treatment: Review and recommendations for public policy // Health Policy. — 2010. — Т. 97. — № 2. — С. 93—104. — doi:10.1016/j.healthpol.2010.05.013 — PMID 20557970.

[Thyer-1] Thyer, Bruce A.; Pignotti, Monica G. (2015 թ․ մայիսի 15). Science and Pseudoscience in Social Work Practice. Springer Publishing Company. էջեր 56–57, 165–167. ISBN 978-0-8261-7769-8. «As NLP became more popular, some research was conducted and reviews of such research have concluded that there is no scientific basis for its theories about representational systems and eye movements.»

[Sharpley_1987-2] 2,0 ^2,1 Sharpley C. F. Research findings on neurolinguistic programming: Nonsupportive data or an untestable theory? // Journal of Counseling Psychology. — 1987. — Т. 34. — № 1. — С. 103—107. — doi:10.1037/0022-0167.34.1.103

[Witkowski_2010-3] Witkowski, Tomasz Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming. NLP Research Data Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration?(անգլ.) // Polish Psychological Bulletin : journal. — 2010. — Т. 41. — № 2. — doi:10.2478/v10059-010-0008-0

[4] Берулава Г. А. Методологические основы деятельности практического психолога. — М.: Высшая школа, 2003. — 4000 экз. — ISBN 5-06-004382-7

[Von_Bergen_1997-5] 5,0 ^5,1 Von Bergen C. W., Gary B. S., Rosenthal T., Wilkinson L. V. Selected alternative training techniques in HRD // Human Resource Development Quarterly. — 1997. — Т. 8. — № 4. — С. 281. — doi:10.1002/hrdq.3920080403

[Druckman_2004-6] Druckman D. Be All That You Can Be: Enhancing Human Performance // Journal of Applied Social Psychology. — 2004. — Т. 34. — № 11. — С. 2234—2260. — doi:10.1111/j.1559-1816.2004.tb01975.x

[Witkowski_2011-7] 7,0 ^7,1 Witkowski T. Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming. NLP Research Data Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration? // Polish Psychological Bulletin. — 2011. — Т. 41. — № 2. — С. 58—66. — ISSN 0079-2993. — doi:10.2478/v10059-010-0008-0

[Dowlen_1996-8] Dowlen, Ashley NLP – help or hype? Investigating the uses of neuro-linguistic programming in management learning(անգլ.) // Career Development International : journal. — 1996. — Т. 1. — № 1. — С. 27—34. — doi:10.1108/13620439610111408

[9] См. следующие источники:
Hunt, Stephen J. Alternative Religions: A Sociological Introduction. — Hampshire: Ashgate Publishing Ltd, 2003. — ISBN 978-0-7546-3410-2

Barrett, David V. Sects, Cults and Alternative Religions: A World Survey and Sourcebook. — Singapore: Blandford Press, 1998. — ISBN 9780713727562

Whiworth, Belinda New Age Encyclopedia: A Mind, Body, Spirit Reference Guide. — 1st. — New Jersey: New Page Books^[en], 2003. — ISBN 978-1-56414-640-3(չաշխատող հղում)

Handbook of New Age / Kemp, Daren; Lewis, James R.. — 1st. — Leiden: Brill, 2007. — ISBN 9789004153554

Religions of Modernity: Relocating the Sacred to the Self and the Digital / Aupers, Stef; Houtman, Dick. — 1st. — Leiden: Brill, 2010. — С. 115—132. — ISBN 9789004184510

The Cambridge Companion to New Religious Movements / Hammer, Olav; Rothstein, Mikael. — 1st. — Cambridge: Cambridge University Press, 2012. — С. 247. — ISBN 978-0-521-14565-7

New Religious Movements: Challenge and Response / Cresswell, Jamie; Wilson, Bryan. — 1st. — London: Routledge, 1999. — С. 64. — ISBN 978-0-415-20049-3

Edwards, Linda A Brief Guide to Beliefs: Ideas, Theologies, Mysteries, and Movements. — 1st. — Kentucky: Westminster John Knox Press^[en], 2001. — С. 573. — ISBN 978-0-664-22259-8

Walker, James K. The Concise Guide to Today's Religions and Spirituality. — 1st. — Oregon: Harvest House Pubslishers, 2007. — С. 235. — ISBN 978-0-7369-2011-7

Encyclopedia of New Religious Movements / Clarke, Peter B.. — 1st. — London: Routledge, 2006. — С. 440—441. — ISBN 978-0-203-48433-3

[10] Hunt, Stephen J. Alternative Religions: A Sociological Introduction. — Hampshire: Ashgate Publishing Ltd, 2003. — ISBN 978-0-7546-3410-2

[11] Barrett, David V. Sects, Cults and Alternative Religions: A World Survey and Sourcebook. — Singapore: Blandford Press, 1998. — ISBN 9780713727562

[12] Whiworth, Belinda New Age Encyclopedia: A Mind, Body, Spirit Reference Guide. — 1st. — New Jersey: New Page Books^[en], 2003. — ISBN 978-1-56414-640-3(չաշխատող հղում)

[13] Handbook of New Age / Kemp, Daren; Lewis, James R.. — 1st. — Leiden: Brill, 2007. — ISBN 9789004153554

[14] Religions of Modernity: Relocating the Sacred to the Self and the Digital / Aupers, Stef; Houtman, Dick. — 1st. — Leiden: Brill, 2010. — С. 115—132. — ISBN 9789004184510

[15] The Cambridge Companion to New Religious Movements / Hammer, Olav; Rothstein, Mikael. — 1st. — Cambridge: Cambridge University Press, 2012. — С. 247. — ISBN 978-0-521-14565-7

[16] New Religious Movements: Challenge and Response / Cresswell, Jamie; Wilson, Bryan. — 1st. — London: Routledge, 1999. — С. 64. — ISBN 978-0-415-20049-3

[17] Edwards, Linda A Brief Guide to Beliefs: Ideas, Theologies, Mysteries, and Movements. — 1st. — Kentucky: Westminster John Knox Press^[en], 2001. — С. 573. — ISBN 978-0-664-22259-8

[18] Walker, James K. The Concise Guide to Today's Religions and Spirituality. — 1st. — Oregon: Harvest House Pubslishers, 2007. — С. 235. — ISBN 978-0-7369-2011-7

[19] Encyclopedia of New Religious Movements / Clarke, Peter B.. — 1st. — London: Routledge, 2006. — С. 440—441. — ISBN 978-0-203-48433-3

[Norcross_et_al_2006-10] Norcross J. C., Koocher G. P., Garofalo A. Discredited psychological treatments and tests: A Delphi poll // Professional Psychology: Research and Practice. — 2006. — Т. 37. — № 5. — С. 515—522. — doi:10.1037/0735-7028.37.5.515

[Norcross_et_al_2010-11] Norcross J. C., Koocher G. P., Fala N. C., Wexler H. K. What does not work? Expert consensus on discredited treatments in the addictions // Journal of Addiction Medicine. — 2010. — Т. 4. — № 3. — С. 174—180. — doi:10.1097/ADM.0b013e3181c5f9db — PMID 21769032.

[G-E+R-12] Glasner-Edwards S., Rawson R. Evidence-based practices in addiction treatment: Review and recommendations for public policy // Health Policy. — 2010. — Т. 97. — № 2. — С. 93—104. — doi:10.1016/j.healthpol.2010.05.013 — PMID 20557970.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]