Դիտել Համացանց էջի աղբյուրը

{{Աուդիո հոդված|Hy-Համացանց (Internet).ogg|հունիսի 20, 2019|6363586}}
{{Չշփոթել|Համաշխարհային սարդոստայն}}
[[Պատկեր:Internet_map_1024_-_transparent,_inverted.png|alt=Երթուղավորման ուղիների արտացոլումը|մինի|Երթուղավորման ուղիների արտացոլումը համացանցի մի մասում։|205x205px]]
'''Համացանց''', [[համակարգչային ցանց]]երի փոխկապակցված համաշխարհային համակարգ, որն օգտագործում է [[TCP/IP|համացանցային արձանագրության]] (TCP/IP) հավաքակազմը, որպեսզի կապակցի համացանցին միացված սարքերը։ Այն ցանցերի ցանց է, որը բաղկացած է տեղական և համաշխարհային մակարդակի մասնավոր, հանրային, ակադեմիական, գործարար և կառավարական ցանցերից, որոնք միացված են էլեկտրական, անլար և օպտիկական ցանցային տեխնոլոգիաների լայն տիրույթներով։ Համացանցը սպասարկում է տեղեկատվական ռեսուրսների և ծառայությունների լայն տիրույթի, ինչպիսիք են [[համաշխարհային սարդոստայն]]ի (World Wide Web) փոխկապակցված հիպերտեքստային փաստաթղթերը և հավելվածները, [[էլեկտրոնային փոստ]]ը, [[հեռախոսակապ]]ը և [[ֆայլերի կիսում]]ը։

Համացանցը սկսել է ձևավորվել 1960-ական թվականներից, երբ [[Միացյալ Նահանգների դաշնային կառավարություն|Միացյալ Նահանգների դաշնային կառավարության]] կողմից հանձնարարված էր հետազոտություններ կատարել համակարգչային ցանցի միջոցով հուսալի և անխափան կապ ստեղծելու նպատակով<ref>[http://www.livinginternet.com/i/ii_ipto.htm "IPTO – Information Processing Techniques Office"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140702210822/http://www.livinginternet.com/i/ii_ipto.htm |date=2014-07-02 }}, ''The Living Internet'', Bill Stewart (ed), January 2000.</ref>։ 1990-ականների սկզբին ժամանակակից համացանցի սկիզբը դրվեց առևտրային ցանցերին ձեռնարկությունների միացումով<ref>[http://www.nethistory.info/History%20of%20the%20Internet/origins.html "So, who really did invent the Internet?"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903001108/http://www.nethistory.info/History%20of%20the%20Internet/origins.html|date=3 September 2011}}, Ian Peter, The Internet History Project, 2004. Retrieved 27 June 2014.</ref>, և հիմնարկային, [[Անձնական համակարգիչ|անձնական]] ու [[Բջջային սարք|Բջջային հեռախոս]] համակարգիչների միացումը այդ ցանցին նպաստեց վերջինիս արագ աճին։ 2000-ականների վերջին համացանցային ծառայությունները և տեխնոլոգիաները ներառվել են մարդկային կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտներում։

Ավանդական հաղորդակցման կապի միջոցները, ներառյալ՝ հեռախոսակապը, ռադիոն, հեռուստատեսությունը, թղթային փոստը և թերթերը, վերափոխվում, վերանայում են իրենց ծառայությունները՝ ստեղծելով առցանց նոր ծառայություններ, ինչպիսիք են [[էլեկտրոնային փոստ]]ը, [[համացանցային հեռախոսակապ]]ը, [[համացանցային հեռուստատեսություն]]ը, առցանց [[երաժշտություն]]ը, թվային թերթերը, [[վիդեո հոսքային]] կայքերը։ Թերթերը, գրքերը և այլ տպագիր հրատարակություններ, ադապտացվելով վեբ տեխնոլոգիաներին, վերափոխվում են [[բլոգ]]ների, [[վեբ հոսք]]երի և [[առցանց լրատվամիջոց]]ների։ Համացանցն ակտիվացրեց և արագացրեց անձնական շփումների նոր ձևեր` [[ակնթարթային հաղորդագրություն]]ների, [[Համացանցային ֆորում|համացանցային համաժողովների]] և [[սոցիալական ցանց]]երի միջոցով։ [[Առցանց խանութ]]ների թիվը սրընթաց աճեց, ինչպես մանրածախ առևտրի, այնպես էլ փոքր և միջին ձեռնարկությունների և [[ձեռնարկատեր]]երի համար, քանի որ դրանք հնարավորություն են տալիս ընդլայնել ընկերությունների ֆիզիկական ներկայությունը, որպեսզի ավելի մեծ շուկա սպասարկեն կամ նույնիսկ ամբողջությամբ ապրանքներ վաճառեն և ծառայություններ մատուցեն համացանցում։ [[B2B|Բիզնեսը բիզնեսին]] (Business-to-business) և [[ֆինանսական ծառայություններ]]ը համացանցում ազդում են բոլոր բնագավառների [[մատակարարման շղթաներ]]ի վրա։

Համացանցը տեխնոլոգիական իրականացման կամ հասանելիության և օգտագործման քաղաքականությունում չունի կենտրոնացված կառավարում, յուրաքանչյուր բաղադրիչ ցանց ստեղծում է իր սեփական քաղաքականությունը<ref>[http://computer.howstuffworks.com/internet/basics/who-owns-internet.htm "Who owns the Internet?"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140619070159/http://computer.howstuffworks.com/internet/basics/who-owns-internet.htm|date=19 June 2014}}, Jonathan Strickland, ''How Stuff Works''. Retrieved 27 June 2014.</ref>։ Համացանցում միայն երկու սկզբունքային անվանումների տարածություններ՝ [[Այ-փի հասցեներ]] (IP հասցե) տարածությունը և [[դոմենային անվանումների համակարգ]]ը (DNS) վերահսկվում են [[Համացանցային անունների և հասցեների բաշխիչ կազմակերպություն|Համացանցային անունների և հասցեների բաշխիչ կազմակերպության]] կողմից (ICANN)։ Հիմնական արձանագրությունների և ստանդարտացման տեխնիկական սպասարկումն իրականացնում է [[Համացանցային ինժեներական խնդիրների խորհուրդ]] (IETF) ոչ առևտրային կազմակերպությունը, որը կազմված է ազատ կապակցված միջազգային մասնակիցներից, և որի հետ յուրաքանչյուրը կարող է համագործակցել տեխնիկական փորձաքննության միջոցով<ref>"The Tao of IETF: A Novice's Guide to Internet Engineering Task Force", P. Hoffman and S. Harris, RFC 4677, September 2006.</ref>։
[[Պատկեր:Internet users per 100 and GDP per capita.jpg|մինի|Համացանցից օգտվողների թիվն ամեն 100 բնակչի հաշվով և մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն առանձին երկրների համար։|205x205px]]

== Տերմինաբանություն ==
: ''Տե՛ս նաև [[«Համացանցի» կապիտալիզացիա]]''
[[Պատկեր:PikiWiki Israel 32304 The Internet Messenger by Buky Schwartz.JPG|մինի|[[Բուկի Շվարց]]ի համացանցային մեսինջերը, որը գտնվում է Իսրայելի [[Հոլոն]] քաղաքում։|200x200px]]
''Համացանց'' և ''համաշխարհային սարդոստայն'' տերմինները ամենօրյա խոսակցություններում հաճախ օգտագործվում են փոխարինաբար «''համացանց մտնելու''», [[դիտարկիչ]]ի միջոցով համացանցային էջերը դիտելու համար։ Այնուամենայնիվ, ''համաշխարհային սարդոստայնը'' կամ ''վեբը'' իրականում համացանցային մեծ թվով ծառայություններից միայն մեկն է։ Վեբը փոխկապակցված փաստաթղթերի (վեբ էջերի) և այլ [[վեբ ռեսուրս]]ների հավաքածու է, որոնք կապված է [[հիպերհղումներ]]ով և [[URL]]-ներով<ref>{{Cite web |title=HTML 4.01 Specification |url=http://www.w3.org/TR/html401/struct/links.html#h-12.1 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081006131915/http://www.w3.org/TR/html401/struct/links.html |archivedate=2008 թ․ հոկտեմբերի 6 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 13 |work=HTML 4.01 Specification |publisher=World Wide Web Consortium |quote=[T]he link (or hyperlink, or Web link) [is] the basic hypertext construct. A link is a connection from one Web resource to another. Although a simple concept, the link has been one of the primary forces driving the success of the Web.}}</ref>։ Մեկ այլ տեսանկյունից, [[հիպերտեքստային փոխանցման արձանագրություն]]ը կամ HTTP-ն՝ վեբում տեղեկատվության փոխանցման համար օգտագործվող լեզուն է, մեկն է այն բազմաթիվ լեզուներից կամ արձանագրություններից, որը կարող է օգտագործվել համացանցում հաղորդակցության համար<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ հունիսի 24 |title=The Difference Between the Internet and the World Wide Web |url=http://www.webopedia.com/DidYouKnow/Internet/Web_vs_Internet.asp |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140502001005/http://www.webopedia.com/DidYouKnow/Internet/Web_vs_Internet.asp |archivedate=2014 թ․ մայիսի 2 |accessdate=2014 թ․ մայիսի 1 |work=Webopedia.com |publisher=QuinStreet Inc.}}</ref>։ Ինտերվեբ տերմինը համացանցի և համաշխարհային սարդոստայնի հավաքական անվանելու ձև է, որը սովորաբար օգտագործվում է հեգնաբար՝ տեխնիկապես ոչ հմուտ օգտվողին ծաղրելու համար։

== Պատմական ակնարկ ==
[[Փաթեթների հաղորդակցում|Փաթեթների հաղորդակցման]] վերաբերյալ [[Պոլ Բարանն]]ի և [[Դոնալդ Դևիս]]ի հետազոտությունը սկիզբ է առել 1960-ականների<ref name="Isaacson2014">{{Cite book |last1=Isaacson |first1=Walter |url=https://books.google.am/books?id=4V9koAEACAAJ&lpg=PP1&pg=PA237#v=onepage&q&f=false |title=The Innovators: How a Group of Hackers, Geniuses, and Geeks Created the Digital Revolution |date=2014 |publisher=Simon & Schuster |isbn=9781476708690 |page=237}}</ref> սկզբին, և փաթեթների հաղորդակցման ցանցերը՝ [[NPL]], [[ARPANET]], [[Tymnet]], [[Merit ցանց|Merit Network]], [[Telenet]] և [[CYCLADES]]<ref>{{Cite journal |date=2002 թ․ հունիսի 11 |title=A Technical History of CYCLADES |url=http://www.cs.utexas.edu/users/chris/think/Cyclades/index.shtml |journal=Technical Histories of the Internet & other Network Protocols |publisher=Computer Science Department, University of Texas Austin |archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 1 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130901092641/http://www.cs.utexas.edu/users/chris/think/Cyclades/index.shtml}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Zimmermann |first=H. |date=1977 թ․ օգոստոս |title=The Cyclades Experience: Results and Impacts |url=http://www.informatik.uni-trier.de/~ley/db/conf/ifip/ifip1977.html#Zimmermann77 |url-status=dead |journal=Proc. IFIP'77 Congress |location=Toronto |pages=465–469 |access-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |archivedate=2011 թ․ մարտի 21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110321081034/http://www.informatik.uni-trier.de/~ley/db/conf/ifip/ifip1977.html#Zimmermann77}}</ref> ստեղծվել են 1960-ականների վերջին և 1970-ականներին՝ օգտագործելով բազմազան արձանագրություններ<ref>{{Cite book |last1=Kim |first1=Byung-Keun |url=https://books.google.am/books?id=lESrw3neDokC&pg=PA53#v=onepage&q&f=false |title=Internationalising the Internet the Co-evolution of Influence and Technology |date=2005 |publisher=Edward Elgar |isbn=1845426754 |pages=51–55 |url-status=live |archivedate=2016 թ․ մարտի 10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160310063033/https://books.google.am/books?id=lESrw3neDokC&pg=PA53}}</ref>։ ARPANET նախագիծը հանգեցրեց [[Միջցանցային հաղորդակցություն|միջցանցային հաղորդակցության]] արձանագրությունների մշակմանը, որոնցով մի քանի առանձին ցանցեր կարող էին միավորվել մեկ ցանցում<ref>[http://www.internetsociety.org/internet/what-internet/history-internet/brief-history-internet#concepts "Brief History of the Internet: The Initial Internetting Concepts"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160409105511/http://www.internetsociety.org/internet/what-internet/history-internet/brief-history-internet|date=9 April 2016}}, Barry M. Leiner, et al., Internet Society, Retrieved 27 June 2014.</ref>։ ARPANET-ի զարգացումը սկսվեց 1969 թվականի հոկտեմբերի 29-ից Կալիֆոռնիայում երկու ցանցային հանգույցներից, որոնցում փոխկապակցված էին [[Կալիֆոռնիայի համալսարան]]ի Ցանցային չափումների կենտրոնը և [[Լոս Անջելես]]ի (UCLA) [[Հենրի Սամուելի անվան ինժեներական և կիրառական գիտությունների դպրոց]]ը՝ [[Լեոնարդ Քլեյնրոկ]]ի գլխավորությամբ, և NLS համակարգը [[SRI]]-ում՝ [[Դուգլաս Էնգելբարտ]]ի և [[Մենլո Պարկ]]ի գլխավորությամբ<ref name="NetValley">[http://www.netvalley.com/intval.html "Roads and Crossroads of Internet History"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160127082435/http://www.netvalley.com/intval.html|date=27 January 2016}} by Gregory Gromov. 1995</ref>։ Երրորդ կայքը [[Սանտա Բարբարա շրջան (Կալիֆոռնիա)|Սանտա Բարբարա]]յում գտնվող [[Կալիֆոռնիայի համալսարան]]ի Քուլլեր-Ֆրիդի ինտերակտիվ մաթեմատիկայի կենտրոնն էր, իսկ հետո՝ Յուտայի համալսարանի գրաֆիկայի բաժինը:1971 թվականի վերջերին տասնհինգ կայք միացավ նորաստեղծ ARPANET-ին, որը խոստումնալից զարգացման նշան էր<ref>{{Cite book |last=Hafner |first=Katie |title=Where Wizards Stay Up Late: The Origins Of The Internet |publisher=Simon & Schuster |year=1998 |isbn=0-684-83267-4 |authorlink=Katie Hafner}}</ref><ref>{{Cite journal |author=Hauben, Ronda |year=2001 |title=From the ARPANET to the Internet |url=http://www.columbia.edu/~rh120/other/tcpdigest_paper.txt |url-status=live |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090721093920/http://www.columbia.edu/~rh120/other/tcpdigest_paper.txt}}</ref>։ Այս վաղ տարիները փաստագրվել են 1972 թվականի [[«Համակարգչային ցանցեր» ֆիլմում․ «Ռեսուրսների կիսման հերոսները»]]:Վաղ միջազգային համագործակցությունն ARPANET-ի հետ հազվադեպ էր։ Եվրոպական ինժեներ-ծրագրավորողները հետաքրքրված էին [[X.25]] ցանցերի ստեղծմամբ<ref>{{Cite web |title=Events in British Telecomms History |url=http://www.sigtel.com/tel_hist_brief.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030405153523/http://www.sigtel.com/tel_hist_brief.html |archivedate=2003 թ․ ապրիլի 5 |accessdate=2005 թ․ նոյեմբերի 25 |work=Events in British TelecommsHistory}}</ref>։ Համագործակցության հատկանշական բացառություններ են եղել Նորվեգիայի սեյսմիկ զանգվածը ([[NORSAR]]) 1973 թվականի հունիսին, այնուհետև 1973 թվականին Շվեդիան արբանյակային կապերով [[Tanum]] Earth կայարանին միացումը և [[Փիթեր Տ․ Քեթրթնեթ]]ի հետազոտական խումբը Միացյալ Թագավորությունում, այնուհետև [[Լոնդոնի համալսարան]]ի [[Լոնդոնի ինֆորմատիկայի ինստիտուտ|Ինֆորմատիկայի ինստիտուտը]] և հետագայում [[Լոնդոնի համալսարանական քոլեջ]]ը<ref>{{Cite web |title=NORSAR and the Internet |url=http://www.norsar.no/norsar/about-us/History/Internet/ |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6CyxHpfIR?url=http://www.norsar.no/norsar/about-us/History/Internet/ |archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 17 |publisher=NORSAR}}</ref><ref>"#3 1982: the ARPANET community grows" in [https://www.vox.com/a/internet-maps ''40 maps that explain the internet''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170306161657/http://www.vox.com/a/internet-maps|date=6 March 2017}}, Timothy B. Lee, Vox Conversations, 2 June 2014. Retrieved 27 June 2014.</ref><ref>{{Cite web |last1=Kirstein |first1=Peter T. |title=Early experiences with the ARPANET and Internet in the UK |url=http://nrg.cs.ucl.ac.uk/internet-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180709183618/http://nrg.cs.ucl.ac.uk/internet-history.html |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 9 |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 13 |publisher=Department of Computer Science, Systems and Networks Research Group, University College London |postscript=none}}; {{Cite web |author=Cade Metz |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 25 |title=How the Queen of England Beat Everyone to the Internet |url=https://www.wired.com/2012/12/queen-and-the-internet/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140719055501/http://www.wired.com/2012/12/queen-and-the-internet/ |archivedate=2014 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ հունիսի 27 |work=Wired Magazine}}</ref>։ 1974-ի դեկտեմբերին <nowiki>RFC 675</nowiki> (համացանցով ինֆորմացիայի փոխանցման ղեկավարման ծրագրի տեխնիկական բնութագիրը) [[Վինթոն Սերֆ]]ի, [[Յոգեն Դալալ]]ի և [[Քարլ Սանշայն]]ի կողմից օգտագործեցին համացանց տերմինը, որպես փոխկապակցված ցանցի ստանդարտ, իսկ հետագայում [[RFC]]-ն կրկնեց այդ օգտագործումը<ref>{{Cite journal |last1=Leiner |first1=Barry M. |last2=Cerf |first2=Vinton G. |last3=Clark |first3=David D. |last4=Kahn |first4=Robert E. |last5=Kleinrock |first5=Leonard |last6=Lynch |first6=Daniel C. |last7=Postel |first7=Jon |last8=Roberts |first8=Larry G. |last9=Wolff |first9=Stephen |year=2003 |title=A Brief History of Internet |url=http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml |url-status=live |page=1011 |arxiv=cs/9901011 |bibcode=1999cs........1011L |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |archivedate=2007 թ․ հունիսի 4 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070604153304/http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml |authorlink2=Vinton G. Cerf |authorlink3=David D. Clark |authorlink4=Robert E. Kahn |authorlink5=Leonard Kleinrock |authorlink7=Jon Postel |authorlink8=Lawrence Roberts (scientist) |authorlink9=Stephen Wolff}}</ref>։ Հասանելիությունը ARPANET-ին ընդլայնվեց 1981 թվականին, երբ [[Ազգային գիտական հիմնադրամ]]ը (NSF) ֆինանսավորեց [[Համակարգչային գիտությունների ցանց]]ը (CSNET): 1982 թվականի (TCP/IP) [[համացանցային արձանագրություն]]ը ստանդարտացվեց, որը հնարավորություն տվեց համակցված ցանցերի համաշխարհային տարածմանը։
TCP/IP ցանցային հասանելիությունը կրկին ընդլայնվեց 1986 թվականին, երբ [[Ազգային գիտական հիմնադրամի ցանց]]ը (NSFNet) Միացյալ Նահանգներում հետազոտողների համար հասանելիություն տրամադրեց [[Գերհամակարգիչ|գերհամակարգչային]] կայքերին, սկզբում 56 Կբիթ/վրկ արագությամբ, ավելի ուշ՝ 1.5 Մբիթ/վրկ և 45 Մբիթ/վրկ<ref name=":0">[https://web.archive.org/web/20150210181738/http://www.merit.edu/about/history/pdf/NSFNET_final.pdf ''NSFNET: A Partnership for High-Speed Networking, Final Report 1987–1995''], Karen D. Frazer, Merit Network, Inc., 1995</ref>։ Կոմերցիոն [[համացանցային ծառայություններ մատուցող]]ներն (ISPs) ի հայտ եկան 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին։ ARPANET-ի շահագործումը դադարեցվեց 1990 թվականին։ 1995 թվականին համացային կապը լիովին առևտրայնացված էր ԱՄՆ-ում, երբ դադարեցնելով NSFNet-ի շահագործումը՝ վերացվեցին համացանցի օգտագործմամբ կոմերցիոն տրաֆիկի փոխանցման վերջին սահմանափակումները<ref name="ConneXions-April1996">{{Cite journal |last=Harris |first=Susan R. |last2=Gerich |first2=Elise |date=1996 թ․ ապրիլ |title=Retiring the NSFNET Backbone Service: Chronicling the End of an Era |url=http://www.merit.edu/research/nsfnet_article.php |url-status=dead |journal=ConneXions |volume=10 |archivedate=2013 թ․ օգոստոսի 17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130817124939/http://merit.edu/research/nsfnet_article.php |number=4}}</ref>։ Եվրոպայում և Ավստրալիայում համացանցային կապն արագորեն տարածվեց 1980-ականների կեսերին<ref>{{Cite journal |author=Ben Segal |year=1995 |title=A Short History of Internet Protocols at CERN |url=http://www.cern.ch/ben/TCPHIST.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200619203830/http://ben.web.cern.ch/ben/TCPHIST.html |archive-date=2020 թ․ հունիսի 19 |access-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |authorlink=Ben Segal}}</ref><ref>[[RIPE|Réseaux IP Européens]] (RIPE)</ref>, իսկ Ասիայում՝ 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին<ref>{{Cite web |title=Internet History in Asia |url=http://www.apan.net/meetings/busan03/cs-history.htm |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060201035514/http://apan.net/meetings/busan03/cs-history.htm |archivedate=2006 թ․ փետրվարի 1 |accessdate=2005 թ․ դեկտեմբերի 25 |work=16th APAN Meetings/Advanced Network Conference in Busan}}</ref>։ NSFNET-ի և Եվրոպայի ցանցերի միջև տրանսատլանտական հաղորդակցությունը հիմնադրվեց ցածր արագությամբ արբանյակային ռելլերի միջոցով [[Պրինստոն համալսարան]]ի և [[Ստոկհոլմ]]ի միջև 1988 թվականի դեկտեմբերին<ref>[http://www.nordu.net/history/TheHistoryOfNordunet_simple.pdf The History of NORDUnet] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304031416/http://www.nordu.net/history/TheHistoryOfNordunet_simple.pdf|date=4 March 2016}}</ref>։ Թեև այլ ցանցային արձանագրություններ, ինչպիսին է [[UUCP]]-ն, համընդհանուր հասանելի են եղել ավելի շուտ, սա նախանշեց համացանցի սկիզբն որպես միջմայրցամաքային ցանց։

Համացանցի հանրային առևտրային օգտագործումը սկսվել է 1989 թվականի կեսերին, MCI Mail-ի էլեկտրոնային փոստի և [[Compuserve]]-ի համացանցի 500,000 օգտագործողների միացմամբ<ref name=":1">{{Cite web |last=Inc |first=InfoWorld Media Group |date=1989 թ․ սեպտեմբերի 25 |title=InfoWorld |url=https://books.google.am/books?id=wDAEAAAAMBAJ&pg=PT31&lpg=PT31&dq=compuserve%20to%20mci%20mail%20internet&source=bl&ots=O0PGdOm7ZZ&sig=Cz9Uu_Wt1y_5G_v4EJU8n5KmQQM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK8KvN-bfOAhUO3WMKHQcrBdsQ6AEIQDAH#v=onepage&q=compuserve%20to%20mci%20mail%20internet&f=false |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170129225422/https://books.google.am/books?id=wDAEAAAAMBAJ&pg=PT31&lpg=PT31&dq=compuserve%20to%20mci%20mail%20internet&source=bl&ots=O0PGdOm7ZZ&sig=Cz9Uu_Wt1y_5G_v4EJU8n5KmQQM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK8KvN-bfOAhUO3WMKHQcrBdsQ6AEIQDAH |archivedate=2017 թ․ հունվարի 29 |publisher=InfoWorld Media Group, Inc. |via=Google Books}}</ref>։ Մի քանի ամիս անց՝ 1990 թվականի հունվարի 1-ին, [[PSInet]]-ը գործարկեց կոմերցիոն օգտագործման այլընտրանքային համացանցային ցանց, որն հետագայում աճելու էր կոմերցիոն համացանցային կապի ոլորտում և որն էլ դառնալու էր այսօրվա համացանցը։ 1990 թվականի մարտին NSFNET-ի և Եվրոպայի միջև գործարկվեց առաջին արագընթաց T1 (1.5 Մբիթ/վրկ) կապը՝ միացնելով [[Կոռնելի համալսարան]]ը և [[ՑԵՌՆ]]-ը, որն ավելի վստահելի հաղորդակցություն էր, քան արբանյակային կապը<ref name=":2">[ftp://ftp.cuhk.edu.hk/pub/doc/internet/Internet.Monthly.Report/imr9002.txt Ftp.cuhk.edu.hk]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Վեց ամիս անց [[ՑԵՌՆ]]-ի կառավարման լոբբիստական գործունեությունից հետո երկու տարվա ընթացքում [[Տիմ Բերներս-Լի]]ն սկսելու էր գրել [[WorldWideWeb]] առաջին [[վեբ դիտարկիչ]]ը։ 1990 թվականի Սուրբ Ծննդյան տոներին Բերներս-Լին կառուցեց վեբի աշխատանքի համար անհրաժեշտ բոլոր գործիքները՝ [[հիպերտեքստային փոխանցման արձանագրություն]]ը (HTTP) 0.9<ref name=":3">{{Cite web |last=Berners-Lee |first=Tim |title=The Original HTTP as defined in 1991 |url=http://www.w3.org/Protocols/HTTP/AsImplemented.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/19970605071155/http://www.w3.org/Protocols/HTTP/AsImplemented.html |archive-date=1997 թ․ հունիսի 5 |work=W3C.org |df=dmy-all}}</ref>, [[հիպերտեքստային նշումների լեզուն]] (HTML), առաջին վեբ դիտարկիչը (որը նաև [[HTML խմբագիր]] էր և կարող էր հասանելիություն ունենալ [[Usenet]] քննարկումների համակարգին և [[FTP]] ֆայլերին), առաջին HTTP [[սերվերային ծրագրակազմ]]ը (հետագայում հայտնի որպես [[CERN httpd]]), առաջին [[վեբ սերվեր]]ը<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://info.cern.ch/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100105103513/http://info.cern.ch/ |archive-date=2010 թ․ հունվարի 5 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 6}}</ref> և առաջին վեբ էջերը, որոնք նկարագրում էին նախագիծը։ 1991 թվականին ստեղծվեց [[Կոմերցիոն համացանցային eXchange]]-ը, որը թույլ էր տալիս PSInet-ին հաղորդակցվել այլ կոմերցիոն ցանցերի CERFnet-ի և Alternet-ի հետ։ Սկսած 1995 թվականից համացանցը մեծապես ազդել է մշակույթի և առևտրի վրա՝ ներառելով գրեթե ակնթարթային հաղորդակցում էլեկտրոնային փոստով, [[ակնթարթային հաղորդագրություն]], հեռախոսակապ ([[համացանցով ձայնի փոխանցման արձանագրություն]] կամ VoIP), [[երկկողմանի ինտերակտիվ տեսազանգեր]] և [[համաշխարհային սարդոստայն]]ն<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5242252.stm How the web went world wide] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111121092636/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5242252.stm|date=21 November 2011}}, Mark Ward, Technology Correspondent, BBC News. Retrieved 24 January 2011</ref> իր [[քննարկման ֆորում]]ներով, բլոգներով, [[սոցիալական ցանց]]ով և [[առցանց խանութ]]ների կայքերով։ Տվյալների մեծացող քանակը փոխանցվում է 1 Գբիտ/վրկ, 10 Գբիտ/վրկ, կամ ավելի մեծ արագությամբ աշխատող օպտիկամանրաթելային ցանցերի միջոցով։

{{Համացանցի օգտատերեր}}

Համացանցը շարունակում է աճել, որը պայմնավորված է առցանց տեղեկատվության և գիտելիքների, առևտրի, զվարճանքի և [[սոցիալական ցանց]]երի մեծ քանակությամբ<ref>{{Cite web |title=Brazil, Russia, India and China to Lead Internet Growth Through 2011 |url=http://clickz.com/showPage.html?page=3626274 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081004000237/http://www.clickz.com/showPage.html?page=3626274 |archivedate=2008 թ․ հոկտեմբերի 4 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |publisher=Clickz.com}}</ref>։ 1990-ականներին հանրային համացանցային կապի թրաֆիկը տարեկան աճել էր 100 տոկոսով, իսկ համացանցից օգտվողների տարեկան աճը միջինում կազմում էր 20% -ից 50%<ref>{{Cite journal |author=Coffman, K. G; [[Odlyzko]], A. M. |date=1998 թ․ հոկտեմբերի 2 |title=The size and growth rate of the Internet |url=http://www.dtc.umn.edu/~odlyzko/doc/internet.size.pdf |url-status=live |format=PDF |publisher=AT&T Labs |accessdate=2007 թ․ մայիսի 21 |archivedate=2007 թ․ հունիսի 14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614012344/http://www.dtc.umn.edu/~odlyzko/doc/internet.size.pdf}}</ref>։ Ցանցի օրգանական աճը հիմնականում պայմանավորված է կենտրոնական կառավարման բացակայությամբ, ինչպես նաև համացանցային արձանագրությունների ոչ հեղինակային բնույթով, որն ապահովում է վաճառողի փոխգործունակությունը և բացառում է որևէ մեկին շատ մեծ վերահսկողություն իրականացնել ցանցի նկատմամբ<ref>{{Cite book |last=Comer |first=Douglas |title=The Internet book |publisher=Prentice Hall |year=2006 |isbn=0-13-233553-0 |page=64}}</ref>։ 2011 թվականի մարտի 31-ի դրությամբ [[համացանցային օգտատերեր]]ի ընդհանուր թիվը կազմել է 2.095 մլրդ մարդ (աշխարհի բնակչության 30.2%-ը)<ref name="stats1">{{Cite web |date=2011 թ․ հունիսի 22 |title=World Internet Users and Population Stats |url=http://www.internetworldstats.com/stats.htm |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110623200007/http://www.internetworldstats.com/stats.htm |archivedate=2011 թ․ հունիսի 23 |accessdate=2011 թ․ հունիսի 23 |work=Internet World Stats |publisher=Miniwatts Marketing Group}}<!-- previous cite {{cite web|url=http://www.50x15.com/en-us/internet_usage.aspx |title=AMD 50x15 – World Internet Usage |publisher=50x15.com |accessdate=նոյեմբերի 6, 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090831063352/http://www.50x15.com/en-us/internet_usage.aspx |archivedate=օգոստոսի 31, 2009 |df= }} --></ref>։ Գնահատվել է, որ 1993 թվականին երկկողմանի կապի միջոցով փոխանցված թվային տեղեկատվության միայն 1%-ն է փոխանցվել համացանցով, 2000 թվականին այդ ցուցանիշն աճել է մինչև 51%, իսկ 2007 թվականին թվային տեղեկատվության ավելի քան 97%-ը փոխանցվել է համացանցով<ref>{{Cite journal |last=Hilbert |first=Martin |last2=López |first2=Priscila |date=2011 թ․ ապրիլ |title=The World's Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information |url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2011/02/08/science.1200970.DC1/Hilbert-SOM.pdf |url-status=live |format=PDF |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=332 |issue=6025 |pages=60–65 |bibcode=2011Sci...332...60H |doi=10.1126/science.1200970 |pmid=21310967 |archivedate=2011 թ․ մայիսի 31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110531133712/http://www.sciencemag.org/content/suppl/2011/02/08/science.1200970.DC1/Hilbert-SOM.pdf | issn=0036-8075 }}</ref>։

== Կառավարում ==
[[Պատկեր:Icannheadquartersplayavista.jpg|alt=ICANN-ի գլխավոր գրասենյակը|մինի|ICANN-ի գլխավոր գրասենյակը Կալիֆորնիա նահանգի, [[Լոս Անջելես]] քաղաքի Պլասա Վարտա թաղամասում։|200x200px]]
Համացանցը [[գլոբալ ցանց|համաշհարհային ցանց]] է, որն ներառում է կամավոր փոխկապակցված համակարգչային ավտոնոմ ցանցեր։ Այն գործում է առանց կենտրոնական կառավարման մարմնի։ Հիմնական արձանագրությունների և ստանդարտացման տեխնիկական սպասարկումն իրականացնում է [[Համացանցային ինժեներական խնդիրների խորհուրդ]] (IETF) ոչ առևտրային կազմակերպությունը՝ կազմված ազատ կապակցված միջազգային մասնակիցներից, որի հետ յուրաքանչյուրը կարող է համագործակցել տեխնիկական փորձաքննության միջոցով։ Համացանցում հիմնական անունների տարածությունների համատեղելիության սպասարկումը կառավարվում է [[Համացանցային անունների և հասցեների բաշխիչ կազմակերպություն|Համացանցային անունների և հասցեների բաշխիչ կազմակերպության]] կողմից (ICANN)։ ICANN-ը ղեկավարվում է համացանցային տեխնիկական, գործարար, ակադեմիական և այլ ոչ առևտրային համայնքներից ներգրավված տնօրենների միջազգային խորհրդի կողմից։ ICANN-ը համակարգում է համացանցում օգտագործվող ունիկալ նույնացուցիչների նշանակումը, ներառյալ՝ [[DNS|դոմենային անվանումներ]]ը, համացանցային արձանագրությունների (IP) հասցեները, տրանսպորտային արձանագրություններում կիրառվող ծրագրային պորտերի համարները և շատ այլ պարամետրեր։ Համընդհանուր միասնական անունների տարածությունները կարևոր են համացանցի համաշխարհային հասանելիության պահպանման համար։ ICANN-ի այս դերը տարբերակում է նրան, որպես, գուցե, միակ կենտրոնական համակարգող մարմին գլոբալ համացանցում<ref>Klein, Hans. (2004). [http://www.ip3.gatech.edu/research/KLEIN_ICANN%2BSovereignty.doc "ICANN and Non-Territorial Sovereignty: Government Without the Nation State."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130524035251/http://www.ip3.gatech.edu/research/KLEIN_ICANN%2BSovereignty.doc|date=24 May 2013}} Internet and Public Policy Project. [[Georgia Institute of Technology]].</ref>։

[[Տարածաշրջանային համացանցային ռեգիստր]]ները (RIRs) հատկացնում են IP հասցեներ․

* [[Աֆրիկայի ցանցային տեղեկատվական կենտրոն]]ը (AfriNIC) [[Աֆրիկա]]յի համար,
* [[Ամերիկյան համացանցայի համարների ռեգիստր]]ը (ARIN) [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի համար,
* [[Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան ցանցային տեղեկատվական կենտրոն]] (APNIC) Ասիայի և [[Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջան]]ի համար,
*[[Լատինական Ամերիկայի և Կարիբյան երկրների համացանցային հասցեների ռեգիստր]]ը (LACNIC) [[Լատինական Ամերիկա]]յի և [[Կարիբյան տարածաշրջան]]ի համար
* [[Réseaux IP Européens - Ցանցային համակարգման կենտրոն]]ը (RIPE NCC) [[Եվրոպա]]յի, [[Միջին Արևելք]]ի և [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնա]][[Կենտրոնական Ասիա|կան Ասիա]]յի համար։
{{Հիմնական|Համացանցի պատմությունը և համաշխարհային սարդոստայնի պատմություն}} {{Հիմնական|Համացանցի կառավարում}}

[[Միացյալ Նահանգների առևտրի բաժանմունք]]ի Ազգային էլեկտրահաղորդակցության և տեղեկատվության կառավարման գործակալությունը ուներ [[DNS-ի արմատային գոտի|DNS-ի արմատային գոտ]]ում փոփոխությունների վերջնական հավանություն տալու իրավունք, բայց 2016 թվականի հոկտեմբերի 1-ին կառավարումն անցավ IANA-ին<ref>{{Cite book |last=Packard |first=Ashley |url=https://archive.org/details/digitalmedialaw00pack |title=Digital Media Law |publisher=Wiley-Blackwell |year=2010 |isbn=978-1-4051-8169-3 |page=[https://archive.org/details/digitalmedialaw00pack/page/65 65]}}</ref><ref>[https://www.theregister.co.uk/2005/07/01/bush_net_policy/ "Bush administration annexes internet"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110919130539/https://www.theregister.co.uk/2005/07/01/bush_net_policy/|date=19 September 2011}}, Kieren McCarthy, The Register, 1 July 2005</ref><ref>{{Cite book |last=Mueller |first=Milton L. |url=https://archive.org/details/networksstatesgl00muel |title=Networks and States: The Global Politics of Internet Governance |publisher=MIT Press |year=2010 |isbn=978-0-262-01459-5 |page=[https://archive.org/details/networksstatesgl00muel/page/61 61]}}</ref><ref>{{Cite web |title=ICG Applauds Transfer of IANA Stewardship |url=https://www.ianacg.org/icg-applauds-transfer-of-iana-stewardship/ |accessdate=2017 թ․ հունիսի 8 |website=IANA Stewardship Transition Coordination Group (ICG)}}</ref>։ [[Համացանցային հասարակություն]]ը (ISOC) հիմնադրվել է 1992 թվականին, հետևյալ առաքելությամբ․ «Ապահովել համացանցի բաց ծրագրավորումը, զարգացումը և օգտագործումը համայն մարդկության օգտին»<ref>{{Cite web |title=Internet Society (ISOC) All About The Internet: History of the Internet |url=http://www.isoc.org/internet/history/isochistory.shtml |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111127114016/http://www.isoc.org/internet/history/isochistory.shtml |archivedate=2011 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2013 թ․ դեկտեմբերի 19 |publisher=ISOC}}</ref>։ Այն ներառում է անհատներ (յուրաքանչյուրը կարող է միանալ), ինչպես նաև կորպորացիաներ, [[կազմակերպություններ]], կառավարություններ և համալսարաններ։ Ի թիվս այլ գործունեությունների, ISOC-ն իրենից ներկայացնում է վարչական կետրոն՝ մի քանի նվազ պաշտոնական կազմակերպված խմբերի համար, որոնք ներգրավված են համացանցի զարգացման և կառավարման մեջ, ներառյալ՝ [[Համացանցային ինժեներական խնդիրների խորհուրդ]] (IETF), [[Համացանցային ճարտարապետական խորհուրդ]]ը (IAB), [[Համացանցային ինժեներության ղեկավարման խումբ]]ը (IESG ), [[Համացանցային հետազոտական խնդիրների խորհուրդ]]ը (IRTF) և [[Համացանցային հետազոտությունների ղեկավարող խումբ]]ը (IRSG): 2005 թվականի նոյեմբերի 16-ին, ՄԱԿ-ի հովանավորությամբ [[Թունիս]]ում տեղի ունեցած [[Տեղեկատվական հասարակության համաշխարհային գագաթնաժողով]]ում հիմնադրվեց [[Համացանցային կառավարման ֆորում]]ը՝ (IGF) համացանցի հետ կապված խնդիրները քննարկելու համար։

== Ենթակառուցվածք ==
Տե՛ս նաև. [[Համացանցի օգտագործողների թվաքանակով երկրների ցանկ]]ը և [[համացանցային կապի արագությամբ երկրների ցանկ]]ը
[[Պատկեր:World map of submarine cables.png|մինի|205x205փքս|2007 թվականի քարտեզ, որը ցույց է տալիս ստորջրյա օպտիկամանրաթելային հեռահաղորդակցման մալուխներն ամբողջ աշխարհում:]]
Համացանցային հաղորդակցության ենթակառուցվածքը բաղկացած է սարքային բաղադրիչներից և ծրագրային շերտերի համակարգից, որը վերահսկում է ճարտարապետության տարբեր ճյուղերը։

=== Երթուղավորում և սպասարկման մակարդակներն ===
[[Պատկեր:Internet Connectivity Distribution & Core.svg|մինի|205x205փքս|Փաթեթի երթուղավորումը համացանցով, որը ներառում է համացանցային ծառայություններ մատուցողների մի քանի մակարդակներ:]]

[[Համացանցային ծառայություններ մատուցող]] (ISP) կազմակերպությունները տարբեր մակարդակներում համընդհանուր կապ են հաստատում առանձին ցանցերի միջև։ Վերջնական օգտագործողներն, որոնք մուտք են գործում համացանց գործողություն կատարելու կամ տեղեկատվություն ստանալու համար, գտնվում են երթուղավորման հիերարխիայի ստորին մակարդակում։ Երթուղավորման հիերարխիայի գագաթը հանդիսանում է [[առաջին մակարդակի ցանց]]երը, խոշոր հեռահաղորդակցման ընկերությունները, որոնք տրաֆիկը միմյանց հետ փոխանակում են անմիջականորեն՝ ըստ [[պիրինգ]]ային պայմանավորվածությունների։ Երկրորդ և ավելի ցածր մակարդակի ցանցերը ձեռք են բերում [[համացանցային տրանզիտ]]ը այլ պրովայդերներից, համացանցի որոշ մասերի հասանելիության համար, թեև նրանք կարող են զբաղվել նաև [[պիրինգ]]ով։ [[Համացանցային ծառայություններ մատուցող]]ը կապի համար կարող է օգտագործել մեկ վերևի մակարդակի մատակարար, կամ իրականացնել [[բազմակի միացում]]ներ պահուստային ռեսուրսի և ծանրաբեռնվածության հավասարակշռման համար։ [[Համացանցային կապի փոխանակման հանգույց]]ները մեծ տրաֆիկի փոխանակիչներ են, որոնք ֆիզիկական կապերով կապված են բազմաթիվ համացանցային ծառայություններ մատուցողներին։ Խոշոր կազմակերպությունները, ինչպիսիք են ակադեմիական ինստիտուտները, խոշոր ձեռնարկությունները և կառավարությունները, կարող են իրականացնել այն նույն գործառույթը ինչ ISP-ները, իրենց ներքին ցանցերի անունից զբաղվելով պիրինգով և գնելով տրանզիտ։ Գիտահետազոտական ցանցերը հակված են կապվել խոշոր ենթակառուցվածքների հետ, ինչպիսիք են [[GEANT]], [[GLORIAD]], [[Internet2]] և [[Մեծ Բրիտանիայի ազգային հետազոտական և կրթական ցանց]]ը, [[JANET]]-ը։ Ե՛վ համացանցային IP- երի երթուղավորուման կառուցվածքը և՛ հիպերտեքային հղումները [[անմասշտաբ ցանցեր]]ի օրինակներ են<ref>{{Cite journal |last=A. L. Barab´asi |first=R. Albert |last2=Barabási |first2=Albert-László |year=2002 |title=Statistical mechanics of complex networks |url=http://rmp.aps.org/abstract/RMP/v74/i1/p47_1 |url-status=dead |journal=Rev. Mod. Phys. |volume=74 |pages=47–94 |arxiv=cond-mat/0106096 |bibcode=2002RvMP...74...47A |doi=10.1103/RevModPhys.74.47 |archive-url=https://archive.today/20120714043940/http://rmp.aps.org/abstract/RMP/v74/i1/p47_1 |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։ Համակարգիչներն ու երթուղիչները իրենց օպերացիոն համակարգում օգտագործում են [[երթուղավորման աղյուսակ]]ներ IP-փաթեթները հաջորդիվ եկող երթուղիչին կամ վերջնակետին ուղղորդելու համար։ Երթուղավորման աղյուսակները սպասարկվում են [[երթուղավորման արձանագրություն]]ներով՝ մեխանիկական կարգավորմամբ կամ ավտոմատ։ Վերջնական հանգույցները օգտագործում են [[լռելյայն երթուղի]]ն, որը հղվում է տրանզիտը ապահովող ISP-ին, իսկ ISP երթուղղիչները օգտագործում են [[Սահմանային անցուղու արձանագրություն]]ը գլոբալ համացանցի բարդ կապերով առավել արդյունավետ երթուղի ստեղծելու համար։
=== Հասանելիություն ===
Համացանցին օգտագործողների հասանելիության ընդհանուր միջոցները ներառում են dial-up կապը համակարգչային մոդեմների հետ հեռախոսային ցանցերով, լայնաշերտ կապ կոխական մալուխով, օպտիկամանրաթելային կամ պղնձյա լարերով, [[Wi-Fi]] -ով, արբանյակային և բջջային հեռախոսի տեխնոլոգիաներով ([[3G]], [[4G]]): Համացանցից հաճախ հնարավոր է օգտվել գրադարանների համակարգիչներից և [[համացանցային կապով սրճարան]]ներից։ Համացանցային հասանելիության հանգույցներ կան շատ հասարակական վայրերում, ինչպիսիք են օդանավակայանների սրահները և [[համացանցային կապով սրճարան]]ները։ Օգտագործվում են տարբեր տերմիններ, ինչպիսիք են հանրային համացանցային կապի կրպակ, հանրային հասանելիության տերմինալ և [[վճարովի վեբ հեռախոս]]։ Շատ հյուրանոցներ ունեն նաև հանրային տերմինալներ, սակայն դրանք սովորաբար վճարովի են։ Այս տերմինալները լայնորեն կիրառվում են տոմսի ամրագրման, բանկային ավանդավորման կամ առցանց վճարման նպատակներով։ Wi-Fi -ը անլար համացանցային կապ է ապահովում լոկալ համակարգչային ցանցերի միջոցով։ Այսպես կոչված [[տաք կետեր]]ը, որոնք ապահովում են նման հասանելիություն ներառում է [[Wi-Fi սրճարաններ]]ը, որտեղ օգտվողները պետք է բերեն իրենց անլար սարքերը, օրինակ՝ դյուրակիր համակարգիչը կամ [[անձնական թվային օգնական]]ը (PDA): Այս ծառայությունները համար կարող են լինել անվճար կամ վճարովի։
[[Մասայական ջանք]]երը հանգեցրեցին [[անլար համայնքային ցանցեր]]ի ստեղծմանը։ Կոմերցիոն Wi-Fi ծառայությունները ծածկում են քաղաքային լայն ծածկույթներ [[Նյու Յորք]]ում, [[Լոնդոն]]ում, [[Վիեննա]]յում, [[Տորոնտո]]յում, [[Սան Ֆրանցիսկո]]յում, [[Ֆիլադելֆիա]]յում, [[Չիկագո]]յում և [[Փիթսբուրգ]]ում։ Այնուհետև համացանցը կարող է հասանելի լինել այգիների նստարաններից<ref>{{Cite web |last=Pasternak |first=Sean B. |date=2006 թ․ մարտի 7 |title=Toronto Hydro to Install Wireless Network in Downtown Toronto |url=https://www.bloomberg.com/apps/news?pid=10000082&sid=aQ0ZfhMa4XGQ&refer=canada |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060410104717/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=10000082&sid=aQ0ZfhMa4XGQ&refer=canada |archivedate=2006 թ․ ապրիլի 10 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=Bloomberg}}</ref>։ Wi-Fi -ից բացի, փորձարկումներ են իրականացվել բջջային հեռախոսների ցանցերի հետ, օրինակ՝ [[Ricochet (Համացանցային ծառայություն)|Ricochet]]-ը, որը տրամադրում է բազմակի և ֆիքսված արագացված ծառայություններ անլար բջջային հեռախոսների ցանցերի հիման վրա։ Բարձրակարգ բջջային հեռախոսները՝ [[սմարթֆոն]]ները, ընդհանուր առմամբ համացանց են մտնում հեռախոսային ցանցի միջոցով։ Վեբ դիտարկիչներն, ինչպիսն օրինակ [[Օպերա (դիտարկիչ)|Օպերա]]ն է, հասանելի են այս առաջադեմ հեռախոսների վրա և կարող է աշխատեցնել այլ համացանցային ծրագրերի լայն տեսականի։ Ավելի շատ բջջային հեռախոսներ ունեն համացանցային հասանելիություն, քան համակարգիչներ, թեև դա լայնորեն չի օգտագործվում<ref>"By 2013, mobile phones will overtake PCs as the most common Web access device worldwide", according to a forecast in [http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1278413 "Gartner Highlights Key Predictions for IT Organizations and Users in 2010 and Beyond"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111015061355/http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1278413|date=15 October 2011}}, Gartner, Inc., 13 January 2010</ref>։ Համացանցային ծառայության մատակարարն ու արձանագրության մատրիցը տարբերակում են համացանց դուրս գալու մեթոդները։

== Արձանագրություններ ==
Չնայած համացանցի ենթակառուցվածքի սարքային բաղադրիչները հաճախ օգտագործվում են այլ ծրագրային համակարգերի օժանդակման համար, բայց ծրագրավորումն ու ստանդարտացման գործընթացն է, որ բնութագրում է համացանցը և ապահովում դրա մասշտաբայնության և հաջողության հիմքը։ Համացանցային ծրագրային համակարգերի ճարտարապետական նախագծման համար պատասխանատվությունը ստանձնել է [[Համացանցային ինժեներական խնդիրների խորհուրդ]]ը (IETF)<ref name=":02">{{Cite web |title=IETF Home Page |url=http://www.ietf.org/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090618032558/http://www.ietf.org/ |archivedate=2009 թ․ հունիսի 18 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 20 |publisher=Ietf.org}}</ref>: IETF-ն կազմակերպում է համացանցային ճարտարապետության տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ ստանդարտացման աշխատանքային խմբեր, որոնք բաց են ցանկացած անհատի համար։ Արդյունքները և ստանդարտները հրապարակվում են որպես [[Քննարկումների փաստաթուղթ|քննարկումների փաստաթղթեր]] (RFC) IETF-ի վեբ կայքում։ Համացանցի օգտագործման համար ցանցերի կառուցման հիմնական մեթոդները, պարունակվում են հատուկ նշանակված RFC-ներում, որոնք կազմում են [[համացանցային ստանդարտ]]ները։ Այլ պակաս կարևոր փաստաթղթեր պարզապես տեղեկատվական, փորձարարական կամ պատմական են, կամ ներկայացնում են համացանցային տեխնոլոգիաների կիրառման ժամանակ լավագույն ընթացիկ պրակտիկաները։
Համացանցի ստանդարտները նկարագրում են կառուցվածքը, որը հայտնի որպես [[համացանցային արձանագրության հավաքածու]]։ Սա մոդելային ճարտարապետություն է, որը մեթոդները կիսում է սկզբնապես <nowiki>RFC 1122</nowiki> և <nowiki>RFC 1123</nowiki> փաստաթղթերում ներկայացված արձանագրությունների շերտային համակարգերի։ Շերտերը համապատասխանում են այն միջավայրին կամ ոլորտին, որտեղ գործում են իրենց ծառայությունները։ Վերին շերտը [[կիրառական ծրագրերի մեթոդների շերտ]]ն է՝ նախատեսված կիրառական ծրագրերերի համար։ Օրինակ, վեբ զննարկիչը օգտագործում է [[օգտվող-սերվեր]] կիրառման մոդելը և սերվերների ու օգտվողների միջև փոխգործակցության որոշակի արձանագրություն, մինչդեռ բազմաթիվ ֆայլերի փոխանակման համակարգերն օգտագործում են պիրինգային նախատիպ։ Այս վերին շերտից ներքև [[տարսպորտային շերտ]]ն է, որը տրամաբանական ուղով, տվյալների փոխանակման համապատասխան մեթոդների միջոցով միավորում է տարբեր հոսթերի ծրագրեր։

[[Պատկեր:UDP encapsulation.svg|մինի|Քանի որ օգտագործողի տվյալները մշակվում են արձանագրության ստեկի միջոցով, յուրաքանչյուր աբստրակտ բաժանման շերտ ինկապսուլացիայի ինֆորմացիա է ավելացնում ուղարկող հոսթի մակարդակում: Տվյալները հոսթերի և երթուղավորիչների միջև փոխանցվում են հաղորդալարերի միջոցով կապակցման մակարդակում: Ինկապսուլացիան հեռացվում է ընդունող հոսթի կողմից: Միջանկյալ ռելեները յուրաքանչյուր անցման ժամանակ թարմացնում են կապուղիների ինկապսուլացիան և ստուգում՝ IP շերտը երթուղավորման նպատակներով:|220x220փքս]]
Այս շերտերի հիմքում ցանցային տեխնոլոգիաներն են ընկած, որոնք փոխկապակցում են ցանցերը իրենց սահմաններում՝ դրանց միջոցով փոխանակելով թրաֆիկը։ [[Համացանցային շերտ]]ը հնարավորություն է տալիս համակարգիչներին բացահայտել և գտնել միմյանց [[Համացանցային արձանագրության հասցե (IP)|համացանցային արձանագրության (IP) հասցեներ]]ով՝ երթուղավորել իրենց թրաֆիկը միջանկյալ (տրանզիտային) ցանցերի միջոցով։ Վերջապես, ճարտարապետության ներքևի մասում գտնվում է [[ուղղորդող շերտ]]ը, որն ապահովում է տրամաբանական կապը հոսթերի միջև նույն ցանցում, ինչպիսին է [[լոկալ ցանց]]ը (LAN) կամ dial-up կապը։ Մոդելը, որը հայտնի է նաև որպես TCP/IP, ծրագրավորված է անկախ լինել ֆիզիկական կապի հիմքում ընկած սարքավորումներից։ Իսկ օրինակ [[OSI մոդել]]ը, մշակված է լինել համապարփակ հաղորդակցման բոլոր բնագավառներում։ Չնայած մոդելների միջև գոյություն ունեն բազմաթիվ նմանություններ, դրանք համատեղելի չեն նկարագրության կամ ներդրման տեսանկյունից։ Այնուամենայնիվ, TCP/IP արձանագրությունները հաճախ ներառվում են OSI ցանցերի քննարկումներում։
Համացանցային մոդելի ամենատարածված բաղադրիչը համացանցային արձանագրությունն (IP) է, որն ապահովում է հասցեական համակարգեր, ներառյալ [[IP հասցեներ]]ը ցանցի համակարգիչների համար։ IP-ն ապահովում է միջցանցային հաղորդակցույթունը և, ըստ էության, ստեղծում է համացանցը։ [[Համացանցային արձանագրության 4-րդ տարբերակ]]ը (IPv4) համացանցի առաջին սերնդում օգտագործվող նախնական տարբերակն է և դեռևս լայն կիրառում ունի։ Այն նախատեսված էր մինչև 4.3 մլրդ (10<sup>9</sup>) հոսթեր հասցեավորելու համար։ Այնուամենայնիվ, համացանցի կայծակնային աճը հանգեցրեց IPv4 հասցեների սպառմանը, որի վերջնական փուլը 2011 թվականն էր<ref>{{Cite web |last=Huston |first=Geoff |title=IPv4 Address Report, daily generated |url=http://www.potaroo.net/tools/ipv4/index.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090401001902/http://www.potaroo.net/tools/ipv4/index.html |archivedate=2009 թ․ ապրիլի 1 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 20}}</ref>, երբ համընդհանուր հասցեների բաշխման պահոցը սպառվեց։ 1990-ականների կեսերին մշակվել է IPv6 նոր արձանագրության տարբերակը, որն ապահովում է համացանցի հասցեավորման ավելի լայն հնարավորություն ու ավելի արդյունավետ երթուղավորում։ Ներկայումս [[IPv6]]-ի կիրառումն աճում է ամբողջ աշխարհում, քանի որ [[համացանցի հասցեների ռեգիստրներ]]ը (RIRs) սկսել է կոչ անել ռեսուրսների բոլոր կառավարիչներին կազմակերպել նոր հացեների արագ ընդունումը և փոխակերպումը<ref>{{Cite web |title=Notice of Internet Protocol version 4 (IPv4) Address Depletion |url=https://www.arin.net/knowledge/about_resources/ceo_letter.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100107095025/https://www.arin.net/knowledge/about_resources/ceo_letter.pdf |archivedate=2010 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 7 |format=PDF}}</ref>։

IPv6-ը կառուցվածքով ուղղակիորեն չի փոխգործակցում IPv4-ի հետ։ Ըստ էության, այն ստեղծում է համացանցի զուգահեռ տարբերակը, որն ուղղակիորեն հասանելի չէ IPv4 ծրագրային ապահոման միջոցով։ Այսպիսով, միջցանցային փոխգործակցության համար պետք է գոյություն ունենան փոխակերպման միջոցներ կամ հանգույցներ, որոնք պետք է կրկնօրինակեն ցանցային ծրագրերը երկու ցանցերի համար։ Հիմնականում բոլոր ժամանակակից համակարգչային օպերացիոն համակարգերն արձանագրության երկու տարբերակներն էլ սատարում են։ Սակայն ցանցային ենթակառուցվածքները հետ են մնում այս զարգացումներից։ Համացանցի ենթակառուցվածքը կազմող ֆիզիկական միացումների համալիր զանգվածից բացի, այն նպաստում է նաև երկկողմանի կամ բազմակողմանի առևտրային պայմանագրերի, օրինակ՝ [[Պիրինգային համաձայնագիր|պիրինգային համաձայնագրեր]] ինչպես նաև տեխնիկական բնութագրեր կամ արձանագրություններ, որոնք նկարագրում են տվյալների փոխանակումը ցանցում։ Իրոք, համացանցը սահմանվում է իր փոխկապակցված և երթուղավորման քաղաքականությամբ։

== Ծառայություններ ==
Համացանցն իրականացնում է բազմաթիվ [[ցանցային ծառայություն]]ներ, ինչպիսիք են՝ [[սոցիալական մեդիա]]յի ծրագրերը, Համաշխարհային սարդոստայնը, [[էլեկտրոնային փոստ]]ը, [[բազմաօգտվող առցանց խաղեր]]ը, [[համացանցային հեռախոսակապ]]ը, [[Ֆայլերի փոխանակում|ֆայլերի փոխանակման]] ծառայությունները և մեծ տարածում գտած [[բջջային հավելված]]ները։

=== Համաշխարհային սարդոստայն ===
{{Main|Համաշխարհային սարդոստայն}}[[Պատկեր:First_Web_Server.jpg|մինի|Այս [[NeXT համակարգիչ]]ն օգտագործվել է [[Թիմ Բերներս Լի]]ի կողմից [[ՑԵՌՆ|CERN]]-ում և դարձել է աշխարհի առաջին [[վեբ սերվեր]]ը:|220x220փքս]]
''Համացանց'' և ''համաշխարհային սարդոստայն'' կամ պարզապես ''Վեբ'' տերմիններն ամենօրյա խոսակցություններում հաճախ օգտագործվում են փոխարինաբար, բայց այս երկու տերմինները հոմանիշներ չեն։ [[Համաշխարհային սարդոստայն]]ը հիմնական կիրառական ծրագիրն է, որ միլիարդավոր մարդիկ օգտագործում են համացանցում, և այն անսահմանորեն փոխել է նրանց կյանքը<ref name=":12">{{Cite web |date=2014 թ․ մարտի 11 |title=''World Wide Web Timeline'' |url=http://www.pewinternet.org/2014/03/11/world-wide-web-timeline/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150729162322/http://www.pewinternet.org/2014/03/11/world-wide-web-timeline/ |archivedate=2015 թ․ հուլիսի 29 |accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 1 |publisher=Pews Research Center}}</ref><ref name=":22">{{Cite web |title=''Website Analytics Tool'' |url=http://www.internetlivestats.com/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702051222/http://www.internetlivestats.com/ |archivedate=2015 թ․ հուլիսի 2 |accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 1}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, համացանցն ապահովում է բազմաթիվ այլ ծառայություններ։ Վեբը փոխկապակցված փաստաթղթերի (վեբ էջերի) և այլ վեբ ռեսուրսների հավաքածու է, որոնք կապված է հիպերհղումներով և [[համապարփակ ռեսուրսային նույնականացնող]]ներով (URIs): URI- ն սիմվոլիկորեն նույնացնում է ծառայություններ, սերվերներ և այլ տվյալների բազաներ, ինչպես նաև դրանց տրամադրած փաստաթղթերն ու ռեսուրսները։ [[Հիպերտեքստային փոխանցման արձանագրություն]]ը (HTTP) Համաշխարհային սարդոստայնի հիմնական մուտքի արձանագրությունն է։ [[Վեբ ծառայություններ]]ը HTTP-ն օգտագործում են նաև ծրագրային համակարգերում հաղորդակցվելու համար, որպեսզի կիսվեն և փոխանակեն բիզնես տրամաբանությունը և տվյալները։
Համաշխարհային սարդոստայնի դիտակիչ ծրագրեր, ինչպիսիք են [[Microsoft]]-ի [[Internet Explorer]]/[[Microsoft Edge|Edge]], [[Mozilla Firefox]], [[Opera (web browser)|Opera]], [[Apple Inc.|Apple]]'s [[Safari (web browser)|Safari]], and [[Google Chrome]] օգտվողներին թույլ է տալիս նավարկել մեկ վեբ էջից մյուսը այդ էջերում ներառված հիպերհղումներով։ Այդ էջերը կարող են պարունակել նաև [[համակարգչային տվյալ]]ների ցանկացած համակցություն, ներառյալ գրաֆիկա, ձայներ, [[տեքստ]]ը, [[տեսանյութ]], [[մուլտիմեդիա]] և ինտերակտիվ բովանդակություն, որը կատարվում է օգտվողը առնչվում է էջի հետ։ Հաճախորդի ծրագրային ապահովումը կարող է ներառել անիմացիաներ, խաղեր, գրասենյակային ծրագրեր և գիտական ցույցեր։ Որոնքային որոնման միջոցով, ինչպիսիք են Yahoo !, Bing- ը և Google- ը, ամբողջ աշխարհում օգտվողներն ունեն հեշտ, ակնթարթորեն օգտվել լայնածավալ և բազմաբնույթ առցանց տեղեկատվություն։ Համեմատած լինելով տպագիր լրատվամիջոցների, գրքերի, հանրագիտարանների և ավանդական գրադարանների հետ, Համաշխարհային Wide Web- ը հնարավորություն է ընձեռել լայնամասշտաբ տեղեկատվության ապակենտրոնացում։ Օգտվողի ծրագրային ապահովումը կարող է ներառել անիմացիաներ, [[խաղեր]], [[գրասենյակային ծրագրեր]] և գիտական ցուցադրություններ։ [[Yahoo!]], [[Բինգ|Bing]] և [[Գուգլ (որոնողական համակարգ)|Google]] որոնողական համակարգերի միջոցով, օգտագործողներն ամբողջ աշխարհում կարող են դյուրին և ակնթարթային ձևով օգտվել լայնածավալ և բազմաբնույթ առցանց տեղեկատվությունից։ Ի տարբերություն տպագիր մամուլի, գրքերի, հանրագիտարանների և ավանդական գրադարանների, համաշխարհային սարդոստայնը հնարավորություն է տալիս ապակենտրոնացնել լայնամասշտաբ տեղեկատվությանը։
Վեբը նաև հնարավորություն է տալիս անհատներին և կազմակերպություններին իրենց գաղափարներն ու առաջարկները հասցնել պոտենցիալ ավելի մեծ [[Լսարան (կոնֆերանս)|լսարան]]ի՝ էապես նվազեցնելով ժամանակային և ֆինանսկան ծախսերը։ Վեբ էջի, բլոգի կամ կայքի հրապարակումը քիչ սկզբնական [[ծախս]]երի հետ է կապված հաշվի առնելով, որ շատ անվճար ծառայություններ են հասանելի։ Այնուամենայնիվ, գրավիչ, բազմակողմանի և արդիական տեղեկատվություն ունեցող մեծ, պրոֆեսիոնալ վեբ կայքերի ստեղծումն ու սպասարկումը դեռևս բարդ և թանկ ծառայություն է։ Շատ անհատներ, որոշ ընկերություններ ու խմբեր օգտվում են համացանցային տեղեկամատյաններից կամ բլոգներից, որոնք հիմնականում օգտագործվում են որպես հեշտությամբ թարմացվող առցանց օրագիր։ Որոշ առևտրային կազմակերպություններ խրախուսում են աշխատակիցներին իրենց մասնագիտական ոլորտում հրապարակումներ անել, հույս ունենալով, որ այցելուները տպավորված կլինեն փորձագիտական ազատ տեղեկատվությունից և արդյունքում կհետաքրքրվեն կազմակերպությունով։

[[Գովազդ]]ը հանրաճանաչ վեբ էջերում կարող են շահութաբեր լինել, իսկ [[էլեկտրոնային առևտուր]]ը, որն անմիջապես համացանցի միջոցով ապրանքների և ծառայությունների վաճառքն է, շարունակում է աճել։ Առցանց գովազդը մարկետինգի և գովազդի ձև է, որն օգտագործում է համացանցը, գովազդային մարկետինգային հաղորդագրություններն սպառողներին հասցնելու համար։ Այն ներառում է մարքեթինգ էլեկտրոնային փոստով, [[մարկետինգ որոնման համակարգերով]] (SEM), [[սոցիալական մեդիայի մարքեթինգ]]ի, գովազդի բազմաթիվ տեսակներ (այդ թվում [[վեբ բաններ]]ների գովազդ) և [[բջջային գովազդ]]։ 2011 թվականին համացանցային գովազդի եկամուտները Միացյալ Նահանգներում գերազանցել են [[Կաբելային հեռուստատեսություն|կաբելային հեռուստատեսության]] եկամուտները և գրեթե գերազանցել են [[հեռարձակվող հեռուստաընկերություն]]ների եկամուտները<ref name="IAB2012">{{Cite web |date=2013 թ․ ապրիլ |title=IAB internet advertising revenue report: 2012 full year results |url=http://www.iab.net/media/file/IAB_Internet_Advertising_Revenue_Report_FY_2012_rev.pdf |accessdate=2013 թ․ հունիսի 12 |publisher=PricewaterhouseCoopers, Internet Advertising Bureau}}</ref>։ Շատ տարածված առցանց գովազդային պրակտիկան հակասական է և ավելի հաճախ է կառավարվում։
Երբ 1990-ականներին ստեղծվեց վեբը, տիպիկ վեբ էջը վեբ սերվերի վրա պահվում էր ամբողջական ձևով, [[HTML]] ձևաչափով՝ հարցման դեպքում վեբ զննարկիչին փոխանցելու համար։ Ժամանակի ընթացքում վեբ էջերի ստեղծման և սպասարկման գործընթացը դարձել է դինամիկ, ստեղծելով ճկուն դիզայն, դասավորություն և բովանդակություն։ Կայքերը հաճախ ստեղծվում են, օգտագործելով [[Բովանդակության կառավարման համակարգ|բովանդակության կառավարման]] ծրագրեր, նախապես շատ քիչ բովանդակությամբ։ Այս համակարգերի սատարողները, որոնք կարող են լինել աշխատակիցներ, կազմակերպության անդամներ կամ համայնքի անդամներ, որոնք բովանդակությունը լցնում են հիմնային տվյալների բազաներ, օգտագործելով այդ նպատակով նախատեսված խմբագրման էջերը, մինչդեռ այցելուները դիտում և կարդում են այս բովանդակությունը HTML ձևաչափով։

=== Տվյալների փոխանցում ===
[[Նիշքերի փոխանցման կանխագիր|Նիշքերի փոխանակումը]] համացանցի միջոցով մեծ քանակությամբ տվյալների փոխանցման օրինակ է։ [[նիշք]]ը կարող է ուղարկվել հաճախորդներին, գործընկերներին և ընկերներին որպես կցված նիշք։ Այն կարելի է վերբեռնել կայք կամ նիշքերի փոխանցման արձանագրության սերվեր ([[Նիշքերի փոխանցման կանխագիր|FTP]]), որպեսզի օգտվողները կարողանան հեշտ ներբեռնել։ նիշքը կարելի է տեղադրել նաև «ընդհանուր տեղային ռեսուրսում» կամ նիշք սերվերի վրա գործընկերների կողմից ակնթարթորեն օգտագործելու համար։ Շատ օգտվողների կողմից բազմաթիվ ներբեռնումների ծանրաբեռնվածութունը կարող է նվազեցվել «հայելային» սերվերների կամ հավասարազոր ցանցերի օգտագործմամբ։ Այս բոլոր դեպքերում նիշքի հասանելիությունը կարող է վերահսկվել օգտվողի վավերացմամբ, իսկ նիշքի փոխանցումը իրականացվել գաղտնագրմամբ և այն հասանելի դարձնել վճարման դեպքում։ Գումարը կարող է վճարվել համացանցի միջոցով, օրինակ, բանկային քարտով, որի տվյալները նույնպես փոխանցվում են ամբողջությամբ գաղտնագրված։ Ստացված նիշքի ծագումն ու ամբողջականությունը կարող է ստուգվել [[թվային ստորագրություն]]ներով կամ [[MD5]] գաղտնագրման միջոցով կամ այլ հաղորդագրությունների հավաքագրմամբ։ Համացանցի այս պարզ հնարավորությունները ամբողջ աշխարհում փոխում են արտադրանքի, վաճառքի և այն ամենի տարածումն, ինչը կարելի է վերածել փոխանցվող համակարգչային նիշքի։ Սա ներառում է տպագիր հրատարակությունների, ծրագրային արտադրանքի, նորությունների, երաժշտության, կինոյի, տեսանյութ, լուսանկարչություն, գրաֆիկա և այլ արվեստի բոլոր ձևերը։ Սա իր հերթին առաջացրել է մեծ տեղաշարժեր այն ոլորտներում, որոնք նախկինում վերահսկում էին այդ արտադրատեսակների արտադրությունն ու տարածումը։
[[Հոսքային լրատվամիջոց]]ներն իրական ժամանակում թվային տեղեկատվության առաքումն է ուղղակիորեն վերջնական սպառողներին։ Շատ ռադիո և հեռուստատեսային հեռարձակողներ ապահովում են իրենց կենդանի աուդիո և վիդեո հոսքերը՝ իրական ժամանակում կամ հետագայում կրկին դիտելու հնարավորությամբ։ Այս մատակարարներին միացել են մի շարք համացանցային «հեռարձակողներ», որոնք երբեք չեն ունեցել եթերային լիցենզիաներ։ Սա նշանակում է, որ համացանցին միացված սարքավորումները, ինչպիսիք են՝ համակարգիչը կամ կոնկրետ ինչ-որ սարք, կարող են օգտագործվել առցանց լրատվամիջոցներին հասանելիության համար, ինչպես նախկինում դա հնարավոր էր անել միայն հեռուստատեսության կամ ռադիոընդունիչի միջոցով։ Բովանդակության մատչելի տեսակների շարքն ավելի լայն է, մասնագիտացված [[վեբ հոսք]]երից մինչև պահանջարկ ունեցող հայտնի մուլտիմեդիա ծառայություններ։ [[Podcasting]]-ը այս թեմայի ածանցյալն է, որտեղ սովորաբար աուդիո նյութը լսելու համար ներբեռնվում է համակարգիչ կամ [[շարժական մեդիա նվագարկիչ]]։ Այս մեթոդներն օգտագործելով յուրաքանչյուը կարող է պարզ սարքավորումների միջոցով ամբողջ աշխարհում աուդիո-վիզուալ նյութերի հեռարձակում իրականացնել, փոքր գրաքննության կամ լիցենզավորման վերահսկողությամբ։

Թվային մեդիահոսքը մեծացնում է պահանջը ցանցի թողունակության նկատմամբ։ Օրինակ, ստանդարտ պատկերի որակը պահանջում է 1 Մբիթ/վրկ արագություն SD 480p-ի համար, HD 720p-ի որակը պահանջում է 2.5 Մբիթ/վրկ և HDX- ի բարձր որակը պետք է ունենա 4.5 Մբիթ/վրկ 1080p-ի համար<ref>{{Cite web |last=Morrison |first=Geoff |date=2010 թ․ նոյեմբերի 18 |title=What to know before buying a 'connected' TV&nbsp;– Technology & science&nbsp;– Tech and gadgets&nbsp;– Tech Holiday Guide |url=http://www.msnbc.msn.com/id/40241749/ns/technology_and_science-tech_and_gadgets |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110628201811/http://www.msnbc.msn.com/id/40241749/ns/technology_and_science-tech_and_gadgets |archivedate=2011 թ․ հունիսի 28 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=MSNBC}}</ref>։

[[Վեբ տեսախցիկ]]ներն այս երևույթի էժան հավելումներ են։ Չնայած որոշ վեբ տեսախցիկներ կարող են տալ ամբողջական հաճախականության կադրերով տեսանյութ, նկարը սովորաբար փոքր է կամ դանդաղ է թարմացվում։ Համացանցից օգտվողները կարող են հետևել կենդանիներին Աֆրիկայում ջրհորի մոտ, նավերին [[Պանամայի ջրանցք]]ում, երթևեկությանը մոտակա շրջապտույտում կամ վերահսկել իրենց սեփական տարածքները՝ ապրելով իրական ժամանակում։ Անձնական տեսազանգեր ու տեսակոնֆերանսներ կատարելու համար կարելի է գտնել բազմաթիվ ծրագրեր։ YouTube-ը հիմնադրվել է 2005 թվականի փետրվարի 15-ին և ներկայումս հանդիսանում է անվճար հոսքային տեսանյութերի առաջատար կայք, որը մեծ քանակությամբ օգտվողներ ունի։ Այն օգտագործում է ֆլեշ վեբ դիտարկիչ, հոսքերի փոխանցման և տեսանյութեր դիտելու համար։ Գրանցված օգտվողները կարող են վերբեռնել անսահմանափակ քանակությամբ տեսանյութեր և ստեղծել իրենց անձնական YouTube ալիքը։ Օրական YouTube-ը ունի հարյուր միլիոնավոր դիտումներ և հարյուր հազարավոր տեսանյութերի վերբեռնումներ։ Ներկայումս YouTube-ը ևս օգտագործում է HTML5 նվագարկիչ<ref>{{Cite web |title=YouTube Fact Sheet |url=https://www.youtube.com/t/fact_sheet |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/5qyMMarNd?url=http://www.youtube.com/t/fact_sheet |archivedate=2010 թ․ հուլիսի 4 |accessdate=2009 թ․ հունվարի 20 |publisher=YouTube, LLC |df=dmy-all}}</ref>։

== Սոցիալական ազդեցություն ==
Համացանցն ակտիվացրեց սոցիալական փոխգործակցության, գործունեության և սոցիալական միությունների նոր ձևեր։ Այս երևույթը նպաստեց [[համացանցի սոցիոլոգիա]]յի գիտական ուսումնասիրությանը։

=== Օգտագործողներ ===
:''Տե՛ս նաև [[համացանցի գլոբալ օգտագործումը]] և [[անգլերենը համացանցում]]''

[[Պատկեր:Internet_users_per_100_inhabitants_ITU.svg|մինի|<center href="Հեռախոսակապ">'''Համացանցից օգտվողների թիվն ամեն 100 բնակչի հաշվով'''</center><small>Աղբյուրը՝ [[Հեռահաղորդակցության միջազգային միություն]]։</small><ref>[http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/statistics/2014/ITU_Key_2005-2014_ICT_data.xls "Individuals using the Internet 2005 to 2014"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150528031339/http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/statistics/2014/ITU_Key_2005-2014_ICT_data.xls|date=28 May 2015}}, Key ICT indicators for developed and developing countries and the world (totals and penetration rates), International Telecommunication Union (ITU). Retrieved 25 May 2015.</ref><ref>[http://www.itu.int/ITU-D/ict/statistics/ict/ "Internet users per 100 inhabitants 1997 to 2007"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150517033104/http://www.itu.int/ITU-D/ict/statistics/ict/|date=17 May 2015}}, ICT Data and Statistics (IDS), International Telecommunication Union (ITU). Retrieved 25 May 2015.</ref>]][[Պատկեր:InternetUsersByLanguagePieChart.svg|մինի|<center href="Էլեկտրոնային փոստ">'''[[Համացանցից օգտվողներն ըստ լեզուների]]'''<ref name="NIUBL-IWS">[http://www.internetworldstats.com/stats7.htm "Number of Internet Users by Language"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120426122721/http://www.internetworldstats.com/stats7.htm|date=26 April 2012}}, ''Internet World Stats'', Miniwatts Marketing Group, 31 May 2011. Retrieved 22 April 2012</ref></center>]][[Պատկեր:WebsitesByLanguagePieChart.svg|մինի|<center href="Առցանց լրատվամիջոց">'''[[Կայքերի բովանդակության լեզուները|Կայքերի բովադակության լեզուները]]'''<ref name="UofCLBWApril2013">{{Cite web |title=Usage of content languages for websites |url=http://w3techs.com/technologies/overview/content_language/all |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 26 |work=W3Techs.com}}</ref></center>]]Համացանցի օգտագործումը մեծ աճ է գրանցել։ 2000 թվականից մինչև 2009 թվականն աշխարհում համացանցից օգտվողների թիվը 394 միլիոնից աճեց մինչև 1,858 միլիարդ<ref name=":03">[https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/ Internet users graphs], Market Information and Statistics, International Telecommunications Union</ref>։ 2010 թվականին աշխարհի բնակչության 22 տոկոսը համացանցին հասանելիություն ուներ, օրական կատարելով 1 միլիարդ որոնում [[Գուգլ (որոնողական համակարգ)|Google]]-ում և 2 միլիարդ տեսանյութերի դիտում [[ՅուԹյուբ|YouTube]]-ում, բլոգների ընթերցում 300 միլիոն օգտվողների կողմից<ref name=":13">{{Cite web |date=2011 թ․ մայիսի 26 |title=Google Earth demonstrates how technology benefits RI`s civil society, govt |url=http://www.antaranews.com/en/news/71940/google-earth-demonstrates-how-technology-benefits-ris-civil-society-govt |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121029074528/http://www.antaranews.com/en/news/71940/google-earth-demonstrates-how-technology-benefits-ris-civil-society-govt |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 29 |accessdate=2012 թ․ նոյեմբերի 19 |publisher=Antara News}}</ref>։ 2014 թվականին համացանցից օգտվողների քանակը գերազանցեց 3 միլիարդը կամ աշխարհի բնակչության 43.6 տոկոսը, սակայն օգտվողների երկու երրորդն ամենահարուստ երկրներից էր, որոնցից Եվրոպական երկրների բնակչության 78.0 և Ամերիկայի բնակչության 57.4 տոկոսն օգտվում էր համացանցից<ref name=":23">{{Cite web |author=Steve Dent |title=There are now 3 billion internet users, mostly in rich countries |url=https://www.engadget.com/2014/11/25/3-billion-internet-users/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141128020032/http://www.engadget.com/2014/11/25/3-billion-internet-users/ |archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 28 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25}}</ref>։

Համացանցում հաղորդակցության տարածված լեզուն անգլերենն է։ Դա կարող է լինել համացանցի ծագման և անգլերեն լեզվի համաշխարհային տարածվածության արդյունքը։ Նախկինում համակարգչային համակարգերը սահմանափակված էին [[Տեղեկատվության փոխանակման ամերիկյան ստանդարտացման կոդով]] (ASCII), [[Լատիներենի այբուբեն|լատինական այբուբեն]]ի ենթաբազմության նիշերով։

[[Համաշխարհային սարդոստայն]]ում անգլերենից հետո (27%) ամենից շատ պահանջվող լեզուներն են չինարենը (25%), իսպաներենը (8%), ճապոներենը (5%), պորտուգալերենն ու գերմաներենը (4%), արաբերենն, ֆրանսերենն ու ռուսերենը (3%) և կորեերենը (2%)<ref name="NIUBL-IWS" />։ Ըստ տարածաշրջանների աշխարհում [[համացանց օգտագործող]]ների 42%-ն Ասիայում են, 24%-ը՝ Եվրոպայում, 14%-ը`Հյուսիսային Ամերիկայում, 10%-ը՝ Լատինական Ամերիկայում և [[Կարիբյան ավազան]]ում, 6%-ն Աֆրիկայում, 3%-ը`Մերձավոր Արևելքում և 1%-ն Ավստրալիայում/Օվկիանայում։ Համացանցային տեխնոլոգիաներն՝ հատկապես [[Յունիկոդ|Unicode]]-ի օգտագործմամբ, վերջին տարիներին բավականաչափ զարգացան, զարգացման լավ հնարավորություններ են առկա աշխարհում լայնորեն տարածված լեզուներով հաղորդակցվելու համար։ Այնուամենայնիվ որոշ թերություններ (լեզուների նիշերի սխալ ներկայացումներ) դեռ առկա են։

2005 թվականին անցկացված ամերիկյան ուսումնասիրության ժամանակ համացանցից օգտվող տղամարդկանց տոկոսը ավելի փոքր էր, քան կանանց տոկոսը, չնայած այդ տարբերությունը փոփոխվում էր մինչև 30 տարկենների մոտ։ Տղամարդիկ ավելի հաճախ են մուտք գործել կայքեր, ավելի շատ ժամանակ անցկացրելով առցանց և օգտվելով համացանցի լայնաշերտ ծառայություններից, մինչդեռ կանայք ավելի շատ օգտվել են շփվելու հնարավորություններից (օրինակ`էլ. փոստ)։ Տղամարդիկ ավելի հաճախ համացանցից օգտվում են վճարումներ կատարելու, աճուրդներին մասնակցելու և զվարճանալու համար, օրինակ՝ երաժշտություն և տեսանյութեր ներբեռնելու համար։ Տղամարդիկ և կանայք հավասարապես օգտվում են համացանցից առևտուր ու բանկային գործարքներ կատարելու համար<ref>How men and women use the Internet Pew Research Center 28 December 2005</ref>։ Վերջերս կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ 2008 թվականին կանայք զգալիորեն գերազանցում էին տղամարդկանց սոցիալական ցանցերում, ինչպիսիք Ֆեյսբուքն ու Myspace-ն են, չնայած այդ փաստը տատանվում էր տարբեր տարիքային խմբերում<ref name=":32">{{Cite web |title=Rapleaf Study on Social Network Users |url=http://business.rapleaf.com/company_press_2008_07_29.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090320211742/http://business.rapleaf.com/company_press_2008_07_29.html |archivedate=2009 թ․ մարտի 20}}</ref>։ Բացի դրանից, կանայք դիտում էին ավելի շատ հոսքային նյութեր, մինչդեռ տղամարդիկ ավելի շատ էին բեռնում<ref name=":4">{{Cite web |date=2008 թ․ մայիսի 1 |title=Women Ahead Of Men In Online Tv, Dvr, Games, And Social Media. |url=http://www.entrepreneur.com/tradejournals/article/178175272.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080916094836/http://www.entrepreneur.com/tradejournals/article/178175272.html |archivedate=2008 թ․ սեպտեմբերի 16 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=Entrepreneur.com}}</ref>։ Բլոգների առումով, տղամարդիկ ովքեր զբաղվում էին բլոգինգով, ավելի հավանական էր, որ ունենային մասնագիտական բլոգ, իսկ կանայք ամենայն հավանականությամբ անձնական բլոգ<ref>{{Cite web |title=Technorati's State of the Blogosphere |url=http://technorati.com/blogging/state-of-the-blogosphere/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091002101707/http://technorati.com/blogging/state-of-the-blogosphere/ |archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 2 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=Technorati}}</ref>։

Կանխատեսվում է, որ 2020 թվականին աշխարհի բնակչության 44%-ը կդառնա համացանցից օգտվողներ<ref name=":5">[http://blog.euromonitor.com/2013/08/special-report-the-telecom-consumer-in-2020.html "Special Report: The Telecom Consumer in 2020"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150729000029/http://blog.euromonitor.com/2013/08/special-report-the-telecom-consumer-in-2020.html|date=29 July 2015}}, Pavel Marceux, Euromonitor International, 27 August 2013. Retrieved 7 June 2015.</ref>։ Համացանց մուտ գործելու և համացանցի տարածվածության տեսանկյունից 2012 թվականի տվյալներով Իսլանդիայի, Նորվեգիայի, Շվեդիայի, Նիդեռլանդների և Դանիայի բնակչություն 93%-ից ավելին ունեն հասանելիություն համացանցին<ref name="ITU-IndividualsUsingTheInternet">[http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/statistics/2013/Individuals_Internet_2000-2012.xls "Percentage of Individuals using the Internet 2000–2012"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209141641/http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/statistics/2013/Individuals_Internet_2000-2012.xls|date=9 February 2014}}, International Telecommunications Union (Geneva), June 2013, retrieved 22 June 2013</ref>։

Մի քանի նորաբանություններ են առաջ եկել, որոնք վերաբերում են համացանցի օգտվողներին. Netizen-ը (ինչպես «ցանցի քաղաքացին»)<ref name=":6">{{Cite book |last1=Seese |first1=Michael |url=https://books.google.am/books?id=3noNR3IfSpgC&pg=PA130&lpg=PA130&dq=citizen+of+the+net |title=Scrappy Information Security |isbn=978-1-60005-132-6 |page=130 |url-status=live |df=dmy-all |accessdate=2015 թ․ հունիսի 5 |archivedate=2017 թ․ սեպտեմբերի 5 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170905151414/https://books.google.am/books?id=3noNR3IfSpgC&pg=PA130&lpg=PA130&dq=citizen+of+the+net}}</ref> վերաբերում է [[առցանց համայնք]]ների բարելավմանը և ընդհանրապես համացանցին և դրա հետ կապված քաղաքական հարցերին և իրավունքներին, ինչպիսիք են ազատ խոսքը<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/netizen ''netizen''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120421223939/http://dictionary.reference.com/browse/netizen|date=21 April 2012}}, Dictionary.com</ref><ref name="Hauben">[http://www.columbia.edu/~rh120/ch106.x01 ''The Net and Netizens by Michael Hauben''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604214312/http://www.columbia.edu/~rh120/ch106.x01|date=4 June 2011}}, Columbia University.</ref>, իսկ Internaut-ը վերաբերում է օպերատորներին կամ համացանցի տեխնիկապես բարձր հնարավորություններ ունեցող օգտվողներին<ref>[http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml A Brief History of the Internet] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070604153304/http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml|date=4 June 2007}} from the Internet Society</ref><ref>{{Cite web |title=Oxford Dictionaries – internaut |url=https://www.oxforddictionaries.com/definition/english/internaut |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150613002443/https://www.oxforddictionaries.com/definition/english/internaut |archivedate=2015 թ․ հունիսի 13 |accessdate=2015 թ․ հունիսի 6 |website=oxforddictionaries.com}}</ref>, [[թվային քաղաքացի]]ն վերաբերում է անձին, որն օգտագործում է համացանցը հասարակական քաղաքական կյանքում մասնակցություն ունենալու համար<ref>Mossberger, Karen. "Digital Citizenship – The Internet, Society and Participation" By Karen Mossberger, Caroline J. Tolbert, and Ramona S. McNeal. 23 November 2011. {{ISBN|978-0-8194-5606-9}}</ref>։

=== Օգտագործում ===
Համացանցը մեծ ճկունություն է ապահովում աշխատելու ժամերի և գտնվելու վայրի հետ կապված, հատկապես անսահմանափակ բարձր արագությամբ միացումների տարածմից հետո։ Հասանելիությունը համացանցին կարելի է ստանալ գրեթե ցանկացած վայրում, բազմաթիվ միջոցներով, ներառյալ [[բջջային համացանցային սարք]]երի միջոցով։ Բջջային հեռախոսները, տվյալների քարտերն ու [[բջջային երթուղիչ]]ները թույլ են տալիս օգտվողներին միանալ համացանցին [[անլար]] ձևով։ Չնայած գրպանի սարքերի՝ փոքր էկրաններին այլ սահմանափակ հնարավորությունների համացանցային ծառայությունները կարող են հասանելի լինել, ներառյալ էլեկտրոնային փոստը և համաշխարհային սարդոստայնը։ Ծառայություններ մատուցողները կարող են սահմանափակել առաջարկվող ծառայությունները և համացանցի բջջային տվյալների գները կարող են զգալիորեն ավելի բարձր լինել, քան այլ համացանցային հասանելիության մեթոդները։

Նախադպրոցականից մինչև հետբուհական դոկտորական մակարդակի ուսումնական նյութերը հասանելի են կայքերում։ Օրինակներից են CBeebies-ը,  [[վիրտուալ համալսարան]]ներն ու [[Google Scholar]]-ը, որը գիտնական գրականության օգտվելու հնարավորություն է տալիս։ [[Հեռավար ուսուցում|Հեռավար ուսուցման]], տնային աշխատանքներ և այլ հանձնարարականներ կատարելու, ինքնաուսուցման կամ պարզապես հետաքրքիր փաստի մասին ավելին իմանալու համար, մարդիկ երբեք այսքան հեշտ չեն կարողացել կրթական տեղեկատվություն ստանալ ցանկացած մակարդակով, ցանկացած վայրից։ Ընդհանուր առմամբ համացանցը և [[համաշխարհային սարդոստայն]]ը մասնավորապես հանդիսանում են ինչպես ֆորմալ այնպես էլ ոչ ֆորմալ կրթության կարևոր դերակատարներ։ Բացի այդ, համացանցը թույլ է տալիս բուհերին, մասնավորապես, սոցիալական և վարքային գիտությունների հետազոտողներին, վիրտուալ լաբորատորիաների միջոցով հեռակա հետազոտություններ անցկացնել` հիմնարար փոփոխություններ կատարելով արդյունքների ձեռքբերման և ընդհանրացնելու գործընթացում, ինչպես նաև գիտնականների հաղորդակցության և արդյունքների հրապարակման հարցում<ref>Reips, U.-D. (2008). How Internet-mediated research changes science. In A. Barak (Ed.), [http://www.cambridge.org/us/academic/subjects/psychology/social-psychology/psychological-aspects-cyberspace-theory-research-applications Psychological aspects of cyberspace: Theory, research, applications] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140809235408/http://www.cambridge.org/us/academic/subjects/psychology/social-psychology/psychological-aspects-cyberspace-theory-research-applications|date=9 August 2014}} (pp. 268–294). Cambridge: Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-69464-3}}. Retrieved 22 July 2014.</ref>։

Գաղափարների, գիտելիքների և հմտություններ գրեթե ակնթարթային փոխանակումն ու փոխանակման ցածր գինը էապես հեշտացրեց [[համատեղ աշխատանք]]ը միասնական աշխատելու ծրագրային ապահովման օգնությամբ։ Խումբ ոչ միայն կարող է շփվել և կիսվել գաղափարներով, այլ նաև համացանցի լայն հասանելիություն հնարավորություն է տալիս այդպիսի խմբերին ավելի հեշտ ձևավորել։ Դրա օրինակն է, ազատ ծրագրային ապահովման շարժումը, որն ի թիվս այլ բաների ստեղծել է [[Լինուքս|Linux]]-ը, [[Mozilla Firefox]]-ն ու [[OpenOffice.org]] (ավելի ուշ վերանվանված [[ԼիբրեՕֆիս|LibreOffice]]): Համացանցիային զրուցարան, [[ակնթարթային հաղորդակցման]] համակարգ կամ [[սոցիալական ցանց]]ի կայք է, թույլ է տալիս գործընկերներին օրվա ընթացքում մնալ կապի՝ աշխատելով իրենց համակարգիչներով։ Հաղորդագրությունները կարող են ավելի արագ և հարմար փոխանակվել, քան էլեկտրոնային փոստով։ Այս համակարգերը կարող են թույլ տալ փոխանակվել ֆայլերով, կիսվել նկարներով և պատկերներով, կամ թիմի անդամների միջև ձայնային և վիդեո հաղորդակցություն իրականացնել։

Բովանդակության կառավարման համակարգերը թույլ են տալիս համագործակցող թիմերին միաժամանակ աշխատել միասնական փաստաթղթերի փաթեթների վրա`առանց պատահաբար ոչնչացնելու միմյանց աշխատանքը։ Բիզնես և նախագծային թիմերը կարող են կիսվել իրենց օրացույցներով, ինչպես նաև փաստաթղթերով և այլ տեղեկություններով։ Նման համագործակցությունը տեղի է ունենում տարբեր ոլորտներում, այդ թվում գիտական հետազոտությունների, ծրագրային նախագծումումների, կոնֆերանսի պլանավորուման, քաղաքական ակտիվությունների և ստեղծագործական գործունեության։ Սոցիալ-քաղաքական համագործակցությունը նույնպես ավելի է տարածվում, համացանցի հասանելիության ու [[Համակարգչային գրագիտություն|համակարգչային գրագիտության]] տարածմանը զուգահեռ։

Համացանցը թույլ է տալիս համակարգչից օգտվողներին ցանկացած մուտքի կետից [[հեռակա մուտք]] ունենալ այլ համակարգիչներին և տեղեկատվական շտեմարաններին։ Կախված պահանջներից մուտքը կարող է լինել նույնականացման և գաղտնագրման տեխնոլոգիաներով։ Սա խրախուսում է տնից աշխատելու և բազմաթիվ ոլորտներում համագործակցության և տեղեկատվության փոխանակման նոր ձևեր։ Տնից աշխատող հաշվապահը կարող է ստուգել մեկ այլ երկրում գտնվող ընկերության գրքույկները, որոնք տեղակայված են երրորդ երկրում գտնվող սերվերում, որը հեռակա կարգով սպասարկվում է չորրորդ երկրի ՏՏ մասնագետների կողմից։ Աշխատողը հեռու գրասենյակից՝ աշխարհի այլ կետում, գործուղման կամ արձակուրդի մեջ, կարող է հասանելիություն ունենալ էլեկտրոնային փոստին կամ ամպային ռեսուրսներին կամ բացել հեռակա մուտք գրասենյակային համակարգչին՝ օգտվելով անվտանգ վիրտուալ մասնավոր ցանցի (VPN) կապից։ Սա կարող է աշխատողին հասանելիություն տալ իր բոլոր ֆայլերին և տվյալներին, ներառյալ էլեկտրոնային փոստին և այլ ծրագրերի։ Սա հայտնի է, որպես [[ցանցային ադմինիստրատոր]]ների «վիրտուալ մասնավոր մղձավանջ»<ref>{{Cite web |date=2004 թ․ օգոստոսի 4 |title=The Virtual Private Nightmare: VPN |url=http://librenix.com/?inode=5013 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515152637/http://librenix.com/?inode=5013 |archivedate=2011 թ․ մայիսի 15 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 21 |publisher=Librenix}}</ref>, քանի որ այն տարածում է կորպորատիվ ցանցի անվտանգության պարամետրերը հեռավոր տեղերում և աշխատակիցների տներում։

=== Սոցիալական ցանցեր և ժամանց ===
Շատերը օգտվում են համաշխարհային սարդոստայնից նորություններց, եղանակից և սպորտից տեղեկանալու համար կամ իրենց արձակուրդը պլանավորելու, ամրագրելու և անձնական հետաքրքրություներին հետևելու համար։ Մարդիկ օգտագործում են զրույցարանները, հաղորդագրությունները և էլեկտրոնային փոստը, որպեսզի ամբողջ աշխարհով իրենց ընկերների հետ կապ պահպանեն։ [[Սոցիալական ցանց]]երը, ինչպիսիք են՝ [[Ֆեյսբուք]]ը, [[Թվիթթեր]]-ն ու [[MySpace|Myspace]]-ը, ստեղծեցին շփվելու և փոխազդելու նոր ձևեր։ Այս կայքերի օգտվողներն ի վիճակի են ավելացնել տեղեկատվություն ընդհանուր շահերի հետապնդման և այլ անձանց հետ կապելու համար։ Հնարավոր է նաև գտնել ծանոթներին, մարդկանց գոյություն ունեցող խմբերի միջև հաղորդակցվելու համար։ [[LinkedIn]]-ի նման կայքերը նպաստում են առևտրային և գործարար կապերին։ YouTube-ը և [[Flickr]]-ը նախատեսված են օգտագործողների տեսանյութերի և լուսանկարների համար։ Սկզբում սոցիալական ցանցերը նախատեսված էին միայն ֆիզիկական անձանց համար, այսօր դրանք լայնորեն կիրառվում են ձեռնարկությունների և այլ կազմակերպությունների կողմից, իրենց ապրաքանիշի առաջխաղացումը խթանելու համար։ «Սև գլխարկ» սոցիալական մեդիայի մեթոդները կիրառվում են որոշ կազմակերպությունների կողմից, ինչպիսիք են սպամային հաշիվները և [[astroturfing]]-ը։

Սոցիալական ցանցերում հրապարակված գրառումները (հատկապես հրապարակային) անհատների և կազմակերպությունների համար ռիսկը է այն առումով, որ հատկապես անհեթեթ կամ հակասական գրառումները հանգեցնում են անսպասելի և լայնածավալ բացասական արձագանքի զանգվածային լրատվամիջոցների և համացանցի այլ օգտագործողների կողմից։ Այս պահվածքը կարող է հանգեցնել հակասող փաստարկներ բերելուն և հրապարակային ծաղրանքի, վիրավորանքների և ատելության խոսքերի, ծայրահեղ դեպքերում, բռնության և մահվան սպառնալիքների։ Ֆեմինիստ կանանց զգալի մաս սոցիալական ցանցերում իրենց կատարված գրառումներին ի պատասխանի վիրավորանքներ են ստացել, և անցյալում Twitter-ը հատկապես քննադատվել է, որ բավարար ձևով չի պաշտպանել առցանց վիրավորանքներից տուժածներին<ref name=":04">{{Cite news |last=Moore |first=Keith |date=2013 թ․ հուլիսի 27 |title=Twitter 'report abuse' button calls after rape threats |url=http://www.bbc.co.uk/news/technology-23477130 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140904014545/http://www.bbc.co.uk/news/technology-23477130 |archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 4 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 7 |work=[[BBC News]]}}</ref>։

Կազմակերպությունների համար բացասական արձագանքը կարող է հանգեցնել ընդհանուր ապրաքանիշի հեղինակազրկմանը, հատկապես եթե դա հաղորդվում է լրատվամիջոցների կողմից։ Այնուամենայնիվ, սա միշտ չէ որ այդպես է, քանի որ ցանկացած հեղինակազրկում կազմակերպության հանդեպ հակադիր կարծիքի ունեցող մարդկանց մոտ, երբեմն կարող է գերագնահատվել ապրաքանիշի ամրապնդմամբ, մյուսների աչքում։

Որոշ կայքեր, ինչպիսն [[Reddit]]-ն է, ունեն կանոններ, որոնք արգելում են անհատների [[Անձնական տեղեկատվություն|անձնական տեղեկատվության]] հրապարակումը (որը հայտնի է որպես [[doxxing]]), քանի որ դա կարող է օգտագործվել համացանցի մեծաթիվ օգտվողների կողմից կոնկրետ անհատների նկատմամբ ոտնձգությունի և հետապնդումների համար։ Մասնավորապես, Reddit-ի կանոնը, որն արգելում է անձնական տեղեկատվության տեղադրումը, իրենից ենթադրում է, որ բոլոր այլ աղբյուրներից նույնականացված լուսանկարներն ու անունները պետք է գրաքննվեն Reddit-ում տեղադրվելուց առաջ։

Երեխաները առերեսվում են առցանց վտանգների, ինչպիսին [[կիբերհարձակում]]ներն ու սեռական բնույթի վերաբերմունքն է կիբերհանցագործների կողմից, որոնք իրենց ներկայացնում են որպես երեխաներ։ Երեխաները կարող են նաև հանդիպել այնպիսի նյութեր, որոնք համապատասխան չեն իրենց տարիքին։ Միամիտ լինելու պատճառով նրանք կարող են նաև տեղադրել իրենց անձնական տեղեկություններ համացանցում, ինչը կարող է վտանգի ենթարկել նրանց կամ նրանց ընտանիքներին, եթե չլինի նախազգուշացվում դրա մասին։ Շատ ծնողներ նախընտրում են [[ֆիլտրել]] համացանցից ստացված տեղեկատվությունը կամ վերահսկել իրենց երեխաների առցանց գործունեությունը`փորձելով պաշտպանել իրենց երեխաներին անհամատեղելի նյութերից։ Սոցիալական ցանցերի ամենատարածված կայքեր՝ Ֆեյսբուքն ու Թվիթերը, արգելում են 13 տարեկանից փոքր օգտագործողների գրանցումը։ Սակայն այդ քաղաքականությունը սովորաբար շատ հեշտ է շրջանցել կեղծ ծննդյան ամսաթվի դնելով գրանցել 13 տարեկանից ցածր երեխաներին։ Կան երեխաների համար նախատեսված սոցիալական ցանցեր, որոնք պնդում են, որ ապահովում են ավելի բարձր մակարդակի պաշտպանություն երեխաների համար<ref name=":14">{{Cite web |last=Kessler |first=Sarah |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 11 |title=5 Fun and Safe Social Networks for Children |url=http://mashable.com/2010/10/11/social-networks-children/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141220082237/http://mashable.com/2010/10/11/social-networks-children/ |archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 20 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=[[Mashable]]}}</ref>։

Օգտվելով համաշխարհային սարդոստայնից՝ առցանց [[պոռնոգրաֆիա]]յի ու [[Խաղամոլություն|խաղամոլության]] ոլորտներն ապահովում են զգալի գովազդային եկամուտներ այլ կայքերի համար<ref name=":24">[http://internet-filter-review.toptenreviews.com/internet-pornography-statistics.html "Internet Pornography Statistics"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111013032720/http://internet-filter-review.toptenreviews.com/internet-pornography-statistics.html|date=13 October 2011}}, Jerry Ropelato, Top Ten Reviews, 2006</ref>։ Չնայած նրան, որ շատ երկրների կառավարություններ փորձել են սահմանափակել այդ երկու ոլորտներն, ընդհանուր առմամբ, դրանց լայն տարածումը չի կանգնեցվել<ref name=":33">[http://abcnews.go.com/Business/SmallBiz/story?id=4151592 "Do It Yourself! Amateur Porn Stars Make Bank"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230075056/http://abcnews.go.com/Business/SmallBiz/story?id=4151592|date=30 December 2011}}, Russell Goldman, ABC News, 22 January 2008</ref>։

Համացանցում ժամանցի մեկ այլ բնագավառ է [[բազմախաղացող խաղ]]երը<ref name=":42">[http://internetgames.about.com/od/gamingnews/a/trendsdecade.htm "Top Online Game Trends of the Decade"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929074221/http://internetgames.about.com/od/gamingnews/a/trendsdecade.htm|date=29 September 2011}}, Dave Spohn, About.com, 15 December 2009</ref>։ Ժամանցի այս ձևը ստեղծում է համայնքներ, որտեղ բոլոր տարիքի և ծագման մարդիկ վայելում են բազմախաղացող խաղերի արագ զարգացող աշխարհը։ Չնայած առցանց խաղերը գոյույթուն ունեն 70-ական թվականներից, առցանց խաղերի ժամանակակից միջոցներից կարելի է օգտվել բաժանորդագրվելով այնպիսի ծառայություններին, ինչպիսիք են [[GameSpy]] և [[MPlayer]]<ref>[http://internetgames.about.com/od/gamingnews/a/timeline.htm "Internet Game Timeline: 1963&nbsp;– 2004"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060425091409/http://internetgames.about.com/od/gamingnews/a/timeline.htm|date=25 April 2006}}, Dave Spohn, About.com, 2 June 2011</ref>: Ոչ բաժանորդները սահմանափակվում են խաղային որոշակի տեսակներով կամ որոշակի խաղերով։ Շատերը համացանցից օգտվում են երաժշտություն, կինոնկարներ և այլ աշխատանքներ ներբեռնելու համար։ Այս բոլոր գործառույթների համար գոյություն ունեն անվճար և վճարովի ծառայություններ՝ կենտրոնացված սերվերներ և հավասարազոր տեխնոլոգիաների օգտագործմամբ։ Այս աղբյուրներից որոշները ավեի շատ են հետևում հեղինակային իրավունքին քան մյուսները։

Համացանցի օգտագործումը փոխկապակցված է օգտվողների միայնակության հետ<ref>{{Cite web |author1=Carole Hughes |author2=Boston College |title=The Relationship Between Internet Use and Loneliness Among College Students |url=https://www2.bc.edu/~hughesc/abstract.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151107031736/https://www2.bc.edu/~hughesc/abstract.html |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 7 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Boston College |df=dmy-all}}</ref>։ Միայնակ մարդիկ հակված են համացանցն օգտագործել իրենց զգացմունքներն ու պատմություններն ուրիշների հետ կիսել նպատակով, ինչպես օրինակ, «Ես միայնակ եմ ինչ-որ մեկը կխոսա ինձ հետ» կոնտեքստում։

[[Կիբերգաղտնիություն]]ը նոր կազմակերպական ձև է, որը ներառում է. «Հմուտ պրակտիկների փոքրիկ խմբեր, որոնք ընդհանուր առմամբ կարող են անանուն մնալ և համեմատաբար գաղտնի գործել, չնայած ցանցով կապված են ավելի մեծ խմբի հետ, որը կիսվում է փորձով և տեղեկատվությամբ և ընդհանուր առմամբ նվիրված է որոշակի գաղափարի և առաջնորդի։ Արտասահմանյան կողմնակիցները տրամադրում են ֆինանսական աջակցություն, իսկ տեղական գործիչները կազմակերպում են դիմադրողական գործողություններ և ներքին իրավիճակի վերաբերյալ տեղեկատվություն են տարածում։ Ընդհանուր առմամբ այսպիսի խմբերի անդամներն ու գործավարները կառուցում են կենսունակ հավատքի վիրտուալ համայնքներ՝ էլեկտրոնային փոստի, հրապարակումների և զրուցարանների միջոցով փոխանակվելով անձնական վկայությունները, դրանք կոլեկտիվ ուսումնասիրության առարկա դարձնելով»<ref name=":52">Patricia M. Thornton, "The New Cybersects: Resistance and Repression in the Reform era. " In Elizabeth Perry and Mark Selden, eds., ''Chinese Society: Change, Conflict and Resistance'' (second edition) (London and New York: Routledge, 2003), pp. 149–50.</ref>։ Մասնավորապես, բրիտանական կառավարությունը մտահոգություն է հայտնել համացանցում իսլամական ծայրահեղականության գաղափարների մեջ ներգրավված երիտասարդ բրիտանացի մուսուլմանների մասով, որոնց համոզում են միանալ պոտենցիալ [[ահաբեկչություն]] անող խմբերին Սիրիայում կամ Իրաքում «կռվելու» համար, ինչպիսին օրինակ, այսպես կոչված «[[Իսլամական պետություն]]ն» է։

Cyberslacking-ը կարող է դառնալ կորպորատիվ ռեսուրսների արտահոսքի պատճառ։ Ըստ Peninsula Business Services-ի 2003 թվականի հետազոտության Մեծ Բրիտանիայում աշխատանքային օրվա ընթացքում աշխատակիցը միջինում 57 րոպե անցկացնում է համացանցում<ref name=":62">{{Cite news |date=2003 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=Net abuse hits small city firms |url=http://www.scotsman.com/news/net-abuse-hits-small-city-firms-1-892163 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121020041820/http://www.scotsman.com/news/net-abuse-hits-small-city-firms-1-892163 |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 20 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 7 |work=The Scotsman |location=Edinburgh}}</ref>։ [[Համացանցային կախվածություն]]ը և համակարգչի չափից ավելի օգտագործումը խանգարում է ամենօրյա կյանքին։ [[Նիկոլաս Գ. Կարր]]ը կարծում է, որ համացանցի օգտագործումը այլ ազդեցություն ունի մարդկանց վրա, օրինակ` նպաստելով մակերեսային մտածողությանը, խոչընդոտում է խորը մտածողության զարգացմանը, որը կհանգեցներ իսկական ստեղծարարության<ref name=":7">{{Cite book |last=Carr |first=Nicholas G. |url=http://www.theshallowsbook.com/nicholascarr/Nicholas_Carrs_The_Shallows.html |title=The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains |date=2010 թ․ հունիսի 7 |publisher=W. W. Norton |ISBN=978-0-393-07222-8 |page=276 |authorlink=Nicholas G. Carr}}</ref>։

==== Ամենաշատ օգտատեր ունեցող սոցիալական հարթակներ ====
Ստորև նշված աղյուսակում թվարկված են ամենաշատ օգտատեր ունեցող 17 հարթակները<ref>{{Cite web |title=Global Social Media Statistics |url=https://datareportal.com/social-media-users |accessdate=2022 թ․ հունիսի 17 |website=DataReportal – Global Digital Insights |language=en-GB}}</ref>։{{Bar chart
| title      = Աշխարհի ամենաշատ օգտատեր ունեցող սոցիալական հարթակները
| label_type = հարթակ
| data_type  = այցելությունների քանակ (մլն մարդ)
| data_max   = 3000
| label3  = [[Ֆեյսբուք|Facebook]] | data3  = 2912 
| label4  = [[ՅուԹյուբ|YouTube]] | data4  = 2562 
| label5  = [[WhatsApp]] | data5  = 2000 
| label6  = [[Ինստագրամ|Instagram]] | data6  = 1452 
| label7  = [[WeChat]] | data7  = 1268 
| label8  = [[Tik Tok|TikTok]] | data8  = 1000 
| label9  = [[Facebook Messenger|FB Messenger]] | data9  = 1000 
| label10  = [[Tik Tok|Douyin]] | data10  = 613 
| label11  = [[Սնապչատ|Snapchat]] | data11  = 589 
| label12  = [[Kuaishou]] | data12  = 578 
| label13  = [[Sina Weibo]] | data13  = 573 
| label14  = [[QQ]] | data14  = 552 
| label15  = [[Տելեգրամ|Telegram]] | data15  = 550 
| label16  = [[Թվիթթեր|Twitter]] | data16 = 465 
| label17  = [[Pinterest]] | data17  = 431 
| label18  = [[Reddit]] | data18  = 430 
| label19  = [[Quora]] | data19  = 300 
}}

Աղբյուրը՝ [https://datareportal.com/social-media-users Datareportal.com]

==== Ամենատարածված սոցմեդիա հարթակները՝ ըստ սեռի ====
{{Div flex row}}
<!--STANDARD TABLE MARKUP-->
{| class=wikitable
|+ Ամենանախընտրելի սոցմեդիա հարթակները՝ կին օգտատերերի շրջանում
! սոցմեդիա <br/> հարթակ 
! 16-24տ
! 25-34տ
! 35-44տ
! 45-54տ
! 55-64տ
|-
! WHATSAPP
| 12,8 % || 14,4% || 15,6% || 18,4% || 20,9%
|-
! FACEBOOK
| 7,9%
| 13,5%
| 16,5%
| 17,0%
| 19,8%
|-
! INSTAGRAM
| 24,2%
|18,0%
|12,9%
|10,3%
|7,5%
|-
!WECHAT
| 9,2 %
| 13,6%
| 15,1%
| 12,1%
| 9,4%
|-
!DOUYIN
| 3,8%
| 5,7%
| 6,5%
| 4,8%
| 3,4%
|-
!TIKTOK
| 9,7%
| 5,7%
| 4,0%
| 3,4%
| 2,2%
|-
!TWITTER
| 4,7%
| 2,7%
| 2,0%
| 2,2%
| 1,8%
|-
!FB MESSENGER
| 2,3%
| 2,7%
| 2,9%
| 3,4%
| 3,7%
|-
!TELEGRAM
| 1,5%
| 1,4%
| 1,3%
| 1,3%
| 1,2%
|-
!LINE
| 1,0%
| 1,3%
| 2,5%
| 3,4%
| 4,4%
|}
{| class=wikitable
|+ Ամենանախընտրելի սոցմեդիա հարթակները՝ տղամարդ օգտատերերի շրջանում
! սոցմեդիա <br/> հարթակ
! 16-24տ
! 25-34տ
! 35-44տ
! 45-54տ
! 55-64տ
|-
! WHATSAPP
| 15,6 % || 17,1% || 18,2% || 20,4% || 20,6%
|-
! FACEBOOK
| 11,4%
| 16,6%
| 17,8%
| 18,4%
| 19,0%
|-
! INSTAGRAM
| 22,7%
|14,1%
|8,9%
|6,5%
|4,9%
|-
!WECHAT
| 9,1%
| 10,3%
| 15,6%
| 13,0%
| 12,6%
|-
!DOUYIN
| 4,1%
| 5,7%
| 5,6%
| 4,6%
| 4,1%
|-
!TIKTOK
| 5,1%
| 3,7%
| 2,9%
| 2,7%
| 1,8%
|-
!TWITTER
| 3,6%
| 3,7%
| 3,2%
| 3,8%
| 3,1%
|-
!FB MESSENGER
| 2,3%
| 2,5%
| 2,8%
| 2,8%
| 3,1%
|-
!TELEGRAM
| 3,3%
| 2,6%
| 2,4%
| 2,0%
| 1,9%
|-
!LINE
| 0,9%
| 1,3%
| 2,1%
| 3,0%
| 4,0%
|}
{{Div flex row end}}Աղբյուրը՝ [https://datareportal.com/social-media-users Datareportal.com]

=== Էլեկտրոնային բիզնես ===
[[Էլեկտրոնային բիզնես]] (''e-business'') ներառում բիզնես գործընթացների և գնագոյացման ողջ շղթան՝ գնումներ, [[մատակարարման շղթայի կառավարում]], [[մարքեթինգ]], [[վաճառք]], [[հաճախորդ]]ների սպասարկում և գործարար հարաբերություններ։ [[Էլեկտրոնային առևտուր]]ը (''e-commerce'') ձգտում է ավելացնել եկամուտները՝ օգտագործելով համացանցը հաճախորդների և գործընկերների հետ հարաբերություններ ստեղծելու և բարելավելու համար։ [[Միջազգային տվյալների ընկերություն|Միջազգային տվյալների ընկերության]] համաձայն, աշխարհում էլեկտրոնային առևտրի ծավալը կազմում է գրեթե 16 տրիլիոն դոլար, երբ համակցում ենք համաշխարհային բիզնեսը-բիզնեսին և բիզնեսը-սպառողին գործարքները։ Oxford Economics-ի զեկույցի համաձայն [[Թվային տնտեսություն|թվային տնտեսության]] ընդհանուր չափը գնահատվում է 20.4 տրիլիոն դոլար, որը համարժեք է համաշխարհային վաճառքի մոտավորապես 13.8%-ին<ref name=":05">[http://www.myclouddoor.com/web/documents/The%20New%20Digital%20Economy.pdf "The New Digital Economy: How it will transform business"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706101452/http://www.myclouddoor.com/web/documents/The%20New%20Digital%20Economy.pdf|date=6 July 2014}}, Oxford Economics, 2 July 2011</ref>։

Չնայած համացանցի վրա հիմնված առևտրի տնտեսական առավելությունների մասին գրված շատ բան է գրված, կա նաև ապացույց, որ համացանցի որոշ ասպեկտներ, ինչպիսիք ծառայությունների գտնվելու վայրերն ու քարտեզներն են, կարող են նպաստել [[Տնտեսական անհավասարություն|տնտեսական անհավասարության]] և «[[թվային բաժանման]]»<ref name=":15">{{Cite web |author=Badger, Emily |date=2013 թ․ փետրվարի 6 |title=How the Internet Reinforces Inequality in the Real World |url=http://www.theatlanticcities.com/technology/2013/02/how-internet-reinforces-inequality-real-world/4602/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130211095334/http://www.theatlanticcities.com/technology/2013/02/how-internet-reinforces-inequality-real-world/4602/ |archivedate=2013 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2013 թ․ փետրվարի 13 |work=The Atlantic}}</ref>։ Էլեկտրոնային առևտուրը կարող է պատասխանաու լինել ընկերությունների համախմբման և մասնատման համար, որը բերում է եկամուտների անհավասարության ավելացմանը<ref name=":25">[http://www.zdnet.com/e-commerce-will-make-the-shopping-mall-a-retail-wasteland-7000009960/ "E-commerce will make the shopping mall a retail wasteland"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130219011301/http://www.zdnet.com/e-commerce-will-make-the-shopping-mall-a-retail-wasteland-7000009960/|date=19 February 2013}} ''ZDNet'', 17 January 2013</ref><ref name=":34">[http://www.comscore.com/Insights/Press_Releases/2012/12/Free_Shipping_Day_Promotion_Spurs_Late-Season_Online_Spending_Surge "‘Free Shipping Day’ Promotion Spurs Late-Season Online Spending Surge, Improving Season-to-Date Growth Rate to 16 Percent vs. Year Ago"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130128191411/http://www.comscore.com/Insights/Press_Releases/2012/12/Free_Shipping_Day_Promotion_Spurs_Late-Season_Online_Spending_Surge|date=28 January 2013}} ''Comscore'', 23 December 2012</ref><ref name=":43">[http://www.theatlanticcities.com/jobs-and-economy/2012/12/death-american-shopping-mall/4252/ "The Death of the American Shopping Mall"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130215044619/http://www.theatlanticcities.com/jobs-and-economy/2012/12/death-american-shopping-mall/4252/|date=15 February 2013}} ''The Atlantic — Cities'', 26 December 2012</ref>։

Հեղինակ [[Էնդրյու Քին]]ը, ով համացանցից ծնված սոցիալական փոփոխությունների քննադատ է վերջերս անդրադարձել է համացանցային բիզնեսի համախմբման տնտեսական հետևանքներին։ Քինը մեջբերելով է 2013 տեղական ինքնակառավարման ինստիտուտի զեկույցը, նշում է, որ ավանդական մանրածախ վաճառքներում յուրաքանչյուր 10 միլիոն դոլար վաճառքի համար պահանջվում է 47 մարդ, իսկ [[Ամազոն (ընկերություն)|Ամազոնում]]՝ ընդամենը 14։ Վարձակալությունների ստարտափ [[Airbnb]]-ն, որն 2014 թվականին ուներ 700 աշխատակից գնահատվում էր 10 միլիարդ դոլար, որը կազմում էր [[Հիլթոն հյուրանոցներ]]ի արժեքի գրեթե կեսը, որոնցում աշխատում է 152.000 մարդ<ref name=":53">{{Cite news |last1=Harris |first1=Michael |date=2015 թ․ հունվարի 2 |title=Book review: ‘The Internet Is Not the Answer’ by Andrew Keen |url=https://www.washingtonpost.com/opinions/book-review-the-internet-is-not-the-answer-by-andrew-keen/2015/01/02/8627999a-7973-11e4-9a27-6fdbc612bff8_story.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150120000258/https://www.washingtonpost.com/opinions/book-review-the-internet-is-not-the-answer-by-andrew-keen/2015/01/02/8627999a-7973-11e4-9a27-6fdbc612bff8_story.html |archivedate=2015 թ․ հունվարի 20 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 25 |work=Washington Post}}</ref>։ Համացանցային տաքսի ծառայության ստարտափ Ուբերը ունի 1000 հիմնական աշխատող և գնահատվում է 18,2 միլիարդ դոլար, մոտավորապես նույնքան են գնահատվում [[Avis]] ու [[Hertz]] ընկերությունները միասի, որոնք ունեն գրեթե 60.000 աշխատող<ref name=":53"/>։

=== Հեռավար աշխատանք ===
Հեռավար աշխատանքն ավանդական աշխատողի և գործատուի միջև աշխատանքի կազմակերպման ձև է, երբ օգտագործվում են այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք են [[խմբային ծրագրեր]]ը, [[վիրտուալ մասնավոր ցանցեր]]ը, [[տեսազանգ]]ը, [[տեսակոնֆերանս]]ը և [[IP հեռաձայնում]]ը (VOIP), որպեսզի աշխատանքը կատարվի աշխատողի համար առավել հարմարավետ վայրից կամ տնից։ Դա ընկերությունների համար կարող է լինել արդյունավետ և օգտակար, քանի որ թույլ է տալիս աշխատողներին հաղորդակցվել անկախ հեռավորություններից, խնայելով՝ ուղևորությունների համար ծախսվող զգալի ժամանակ և ֆինանսներ։ Լայնաշերտ համացանցային հասանելիության տարածմանը զուգահեռ, ավելի շատ աշխատողներ տանը օգտագործելով այդ գործիքներն անհրաժեշտ համացանցային թողունակություն են ստանում, որպեսզի կապ հաստատեն իրենց կորպորատիվ ներքին ցանցերի հետ։

=== Միասնական հրատարակչություն ===
[[Վիքի]]ն նաև օգտագործվում է ակադեմիական համայնքում ինստիտուցիոնալ և միջազգային սահմաններում տեղեկատվության տարածման համար<ref name=":06">{{Cite book |author1=MM Wanderley |url=http://portal.acm.org/citation.cfm?id=1142215.1142259 |title=New Interfaces For Musical Expression |author2=D Birnbaum |author3=J Malloch |publisher=IRCAM&nbsp;– Centre Pompidou |year=2006 |isbn=2-84426-314-3 |page=180}}</ref>։ Հատկապես օգտակար է եղել միասնական դրամաշնորհ գրելու, ռազմավարական պլանավորման, վարչական փաստաթղթերի և կոմիտեի աշխատանքներում համագործակցության համար<ref>{{Cite journal |author=Nancy T. Lombardo |date=2008 թ․ հունիս |title=Putting Wikis to Work in Libraries |url=http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a901841555&db=all |url-status=live |journal=Medical Reference Services Quarterly |volume=27 |issue=2 |pages=129–145 |doi=10.1080/02763860802114223 |archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 29 |archiveurl=https://archive.today/20121129052327/http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a901841555&db=all |df=dmy-all}}</ref>։ [[Միացյալ Նահանգների արտոնագրային և ապրանքային նշանների գրասենյակ]]ը օգտագործում է վիքին, որպեսզի հասարակությունը համագործակցի արտոնագրման հայտերի քննությանը վերաբերող հարցերին։ [[Քուինս]] և Նյու Յորք քաղաքներում վիքին օգտագործվել է, որպեսզի թույլ տան քաղաքացիներին համագործակցել տեղական զբոսայգու նախագծման և պլանավորման աշխատանքներին<ref name="Noveck">{{Cite journal |author=Noveck, Beth Simone |date=2007 թ․ մարտ |title=Wikipedia and the Future of Legal Education |url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals/jled57&div=8&id=&page= |url-status=live |journal=Journal of Legal Education |volume=57 |issue=1 |archivedate=2014 թ․ հուլիսի 3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140703005842/http://heinonline.org/HOL/LandingPage?collection=journals&handle=hein.journals%2Fjled57&div=8&id=&page=}}</ref>։ [[Անգլերեն Վիքիպեդիա]]ն հմացանցային սարդոստայնում ունի ամենաշատ օգտագործվող բազան<ref>{{Cite journal |date=2008 թ․ ապրիլի 3 |title=WikiStats by S23 |url=http://s23.org/wikistats/largest_html.php?sort=users_desc&th=8000&lines=500 |url-status=dead |publisher=S23Wiki |accessdate=2007 թ․ ապրիլի 7 |archivedate=2014 թ․ օգոստոսի 25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140825164715/http://s23.org/wikistats/largest_html.php?sort=users_desc&th=8000&lines=500 |df=dmy-all}}</ref> և գտնվում է բոլոր վեբ կայքերի վարկանիշային առաջին տասնյակում<ref>{{Cite journal |title=Alexa Web Search&nbsp;– Top 500 |url=http://www.alexa.com/topsites |url-status=live |publisher=[[Alexa Internet]] |accessdate=2015 թ․ մարտի 2 |archivedate=2015 թ․ մարտի 2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150302173920/http://www.alexa.com/topsites}}</ref>։

=== Քաղաքականություն և քաղաքական հեղափոխություններ ===
{{See also|Համացանցային ցենզուրա|Վախի մշակույթ|Մասսայական վերահսկողություն}}[[Պատկեր:Thai-coup-detat-2014-social-media-banner.jpg|աջից|մինի|Պաստառ [[Բանգկոկ]]ում 2014 թվականի թայլանդական պետական հեղաշրջման ժամանակ, տեղեկացնում է հասարակությանը, որ «հավանել» կամ «կիսվել» գործողությունները սոցիալական ցանցերում կարող են հանգեցնել ազատազրկման:]]
Համացանցը արդիականություն է ստացել նաև որպես քաղաքական գործիք։ 2004 թվականին ԱՄՆ-ում [[Հովարդ Դեն]]ի նախագահական քարոզարշավի հաջողությունը նկատելի էր համացանցի միջոցով սոցիալական աջակցությամբ։ Շատ քաղաքական խմբեր օգտվում են համացանցից նոր մեթոդներով իրենց առաքելությունը կազմակերպվելու և իրականացնելու համար, որը հանգեցնում է համացանցային ակտիվիզմին՝ առավելապես կիրառված [[Արաբական գարուն|արաբական գարնան]] ապստամբների կողմից<ref name="cascading">{{Cite web |date=2011 թ․ փետրվարի 23 |title=The Arab Uprising's Cascading Effects |url=http://www.miller-mccune.com/politics/the-cascading-effects-of-the-arab-spring-28575/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110227051329/http://www.miller-mccune.com/politics/the-cascading-effects-of-the-arab-spring-28575/ |archive-date=2011 թ․ փետրվարի 27 |accessdate=2011 թ․ փետրվարի 27 |publisher=Miller-mccune.com |df=dmy-all}}</ref><ref>[http://www.etd.ceu.hu/2011/chokoshvili_davit.pdf The Role of the Internet in Democratic Transition: Case Study of the Arab Spring] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120705155248/http://www.etd.ceu.hu/2011/chokoshvili_davit.pdf|date=5 July 2012}}, Davit Chokoshvili, Master's Thesis, June 2011</ref>։ [[Նյու Յորք Թայմս|Նյու Յորք թայմս]]ը նշում է, որ [[սոցիալական կայք]]երը, ինչպիսիք Ֆեյսբուքն ու Թվիթերն են, օգնեցին մարդկանց Եգիպտոսում կազմակերպել քաղաքական հեղափոխություններ՝ ակցիաների և բողոքների մասին տեղեկատվություն տարածելու միջոցով<ref>{{Cite news |last=Kirkpatrick |first=David D. |date=2011 թ․ փետրվարի 9 |title=Wired and Shrewd, Young Egyptians Guide Revolt |url=https://www.nytimes.com/2011/02/10/world/middleeast/10youth.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170129225903/http://www.nytimes.com/2011/02/10/world/middleeast/10youth.html |archivedate=2017 թ․ հունվարի 29 |work=The New York Times}}</ref>։

Այնուամենայնիվ, քաղաքական դրդապատճառներով [[Համացանցային գրաքննություն|համացանցային գրաքննության]] դեպքեր արձանագրվում են շատ երկրներում, ներառյալ արևմտյան ժողովրդավարական երկրներում։
=== Բարեգործություն ===
Զարգացող երկրներում համացանցային էժան ծառայության տարածումը նոր հնարավորություններ է ստեղծել բարեգործությունների համար, որը թույլ տալիս անհատներին աջակցել այլ անձանց բարեգործական ծրագրերին։ [[DonorsChoose]] և [[GlobalGiving]] կայքերը թույլ են տալիս փոքր դրամաշնորհներին միջոցներ ուղղել իրենց ընտրած բարեգործական նախագծերի համար։ Համացանցի հասանելիությունը զարգացող երկրներում մարդուց-մարդուն ձևաչափով միջազգային մարդասիրական բարեգործությունը դարձրեց ավելի իրական։ 2009 թվականին ԱՄՆ-ում շահույթ չհետապնդող [[Zidisha]] կազմակերպությունն առաջարկեց առաջին մարդուց-մարդուն միկրոֆինանսական հարթակը՝ առանց միջնորդների միջազգային վարկատուների և վարկառուների միջև կապ հաստատելու համար։ Անդամները կարող են վարկեր տրամադրել մեկ դոլարից սկսած, որը վարկառուները կօգտագործեն իրենց ընտանիքների եկամուտների բարելավման բիզնես նախագծեր իրականացնելու համար, որպեսզի մարեն շահագրգիռ անդամներին վարկերը։ Իրենց վարկերը մարելուց հետո վարկառուները շարունակում են կիսել տեղեկատվություն իրենց վարկատուների հետ։ Այս ուղղակի ցանցային կապը թույլ է տալիս անդամներին ինքնուրույն կատարել ավանդաբար տեղական կազմակերպությունների կողմից իրականացվող բազմաթիվ գրանցման ծառայություններ, շրջանցելով աշխարհագրական խոչընդոտներն ու կտրուկ նվազեցնելով միկրոֆինանսական ծառայությունների արժեքը ձեռնարկատերերի համար<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ փետրվարի 7 |title="Zidisha Set to "Expand" in Peer-to-Peer Microfinance" |url=http://www.microfinancefocus.com/news/2010/02/07/zidisha-set-to-expand-in-peer-to-peer-microfinance-julia-kurnia/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100228000309/http://www.microfinancefocus.com/news/2010/02/07/zidisha-set-to-expand-in-peer-to-peer-microfinance-julia-kurnia |archivedate=2010 թ․ փետրվարի 28 |publisher=Microfinance Focus}}</ref>։

== Անվտանգություն ==
{{Main|Համացանցային անվտանգություն}}Համացանցային ռեսուրսները, սարքային և ծրագրային բաղադրիչները թիրախ են համարվում կիբեռհանցագործների համար, ովքեր ստանալով  չլիազորված վերահսկողություն՝ ստեղծում են վթարային իրավիճակներ, զբաղվում են խարդախությամբ և շանտաժով կամ ստանում են հասանելիություն գաղտնի տեղեկատվությանը։

=== Վնասակար ծրագիր ===
{{main|Malware}}Համացանցում օգտագործվող և տարածվող վնասակար ծրագիրը ներառում է [[համակարգչային վիրուս]]ներ, որոնք բազմանում են մարդկանց օգնությամբ, «համակարգչային որդեր», որոնք բազմանում է ավտոմատ կերպով, ծրագիր` [[ժխտման ծառայողական հարձակումներ]]ի համար, [[դրամաշորթ վիրուս]]ներ, [[բոտնետ]]եր և [[Լրտեսածրագիր|լրտեսածրագրեր]], որոնք հաղորդում են օգտվողների գործունեության և մուտքագրումների մասին։ Սովորաբար այդ գործողությունները համարվում են [[կիբեռհանցագործություն]]։ Պաշտպանության տեսաբանները նաև խոսում են այս մեթոդների լայնամասշտաբ օգտագործմամբ [[կիբեռպատերազմ]]ների մասին{{citation needed|date=May 2015}}:

=== Վերահսկողություն ===
{{Main|Համակարգչային և ցանցային վերահսկողություն}}Համակարգչային վերահսկողության գերակշիռ մասը ներառում է համացանցում տվյալների և [[թրաֆիկ]]ի մոնիտորինգը<ref name="sciam-internet">{{Cite news |last=Diffie |first=Whitfield |author2=Susan Landau |date=2008 թ․ օգոստոս |title=Internet Eavesdropping: A Brave New World of Wiretapping |url=http://www.sciam.com/article.cfm?id=internet-eavesdropping |accessdate=2009 թ․ մարտի 13 |work=Scientific American}}</ref>։ Օրինակ ԱՄՆ-ում, կապի աջակցության իրավունքի կիրառման մասին օրենքի համաձայն, բոլոր հեռախոսազանգերը և լայնաշեր համացանցային թրաֆիկը (նամակները, վեբ-թրաֆիկը, ակնթարթային հաղորդագրությունները և այլն) պետք է հասանելի լինեն դաշնային իրավապահ մարմիններին՝ անընդմեջ, իրական ժամանակում մոնիտորինգի համար<ref name="eff-calea-archive">{{Cite web |title=CALEA Archive – Electronic Frontier Foundation |url=http://w2.eff.org/Privacy/Surveillance/CALEA/?f=archive.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081025074518/http://w2.eff.org/Privacy/Surveillance/CALEA/?f=archive.html |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 25 |accessdate=2009 թ․ մարտի 14 |work=Electronic Frontier Foundation (website)}}</ref><ref name="eff-calea-summary">{{Cite web |title=CALEA: The Perils of Wiretapping the Internet |url=https://www.eff.org/issues/calea |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090316041313/http://www.eff.org/issues/calea |archivedate=2009 թ․ մարտի 16 |accessdate=2009 թ․ մարտի 14 |work=Electronic Frontier Foundation (website)}}</ref><ref name="eff-calea-faq">{{Cite web |title=CALEA: Frequently Asked Questions |url=https://www.eff.org/pages/calea-faq |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090501072553/http://www.eff.org/pages/calea-faq |archivedate=2009 թ․ մայիսի 1 |accessdate=2009 թ․ մարտի 14 |work=Electronic Frontier Foundation (website)}}</ref>։ Համացանցային փաթեթների հավաքագրումը [[համակարգչային ցանց]]ում տվյալների թրաֆիկի մոնիտորինգ է։ Համակարգիչները հաղորդակցվում են համացանցի միջոցով (նամակներ, պատկերներ, վիդեոներ, վեբ-էջեր, նիշքեր և այլն) «փաթեթներ» կոչվող փոքր տեղեկույթների միջոցով, որոնք երթուղավորվում են համակարգչային ցանցով մինչև կհասնեն իրենց հասցեատիրոջը՝ կրկին կազմավորվելով ամբողջական տեղեկատվության։ Փաթեթներ հավաքագրող գործիքը որսում է այդ փաթեթները, քանի դեռ դրանք երթևեկում են ցանցի միջոցով, որպեսզի տարբեր ծրագրերի օգտագործմամբ ուսումնասիրվեն դրանց բովանդակությունը։ Փաթեթների հավաքագրումը տեղեկատվության հավաքման գործիք է, այլ ոչ թե վերլուծության գործիք, այսինքն՝ այն հավաքում է «հաղորդագրություններ», բայց դրանք չի վերլուծում և հասկանում դրանց նշանակությունը։ Թրաֆիկի վերլուծության իրականացման և հավաքված տվյալներում կարևոր ու օգտակար տեղեկությունների փնտրման համար այլ ծրագրեր են անհրաժեշտ։ Միացյալ Նահագներում հեռահաղորդակցման ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններից պահանջվում է տեղադրել փաթեթների լսման տեխնոլոգիա, որպեսզի թույլ տան դաշնային իրավապահ մարմիններին և հետախուզական գործակալություններին վերահսկել իրենց բաժանորդների համացանցային ծառայության այդ թվում ձայնային արձանագրության (VoIP) միջոցով փոխանցվող թրաֆիկը<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ հունիսի 9 |title=American Council on Education vs. FCC, Decision, United States Court of Appeals for the District of Columbia Circuit |url=http://www.baller.com/pdfs/ACE.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120907032500/http://www.baller.com/pdfs/ACE.pdf |archivedate=2012 թ․ սեպտեմբերի 7 |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 8}}</ref>։

Վերահսկողության ժամանակ հավաքվող մեծ քանակությամբ տվյալները մոնիտորիգի համար պահանջում են ծրագրային համակարգ, որը զտում է համապատասխան տեղեկատվությունը, օրինակ՝ որոշակի բառերի կամ արտահայտությունների գործածումը, մուտքը որոշ համացանցային կայքեր կամ էլեկտրոնային փոստով որոշակի կազմակերպական կապերի հաստատումը<ref name="usatoday-chatroom">{{Cite news |last=Hill |first=Michael |date=2004 թ․ հոկտեմբերի 11 |title=Government funds chat room surveillance research |url=https://www.usatoday.com/tech/news/surveillance/2004-10-11-chatroom-surv_x.htm |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100511220550/http://www.usatoday.com/tech/news/surveillance/2004-10-11-chatroom-surv_x.htm |archivedate=2010 թ․ մայիսի 11 |accessdate=2009 թ․ մարտի 19 |publisher=USA Today |agency=Associated Press |df=dmy-all}}</ref>։ [[Տեղեկատվության իրազեկման գրասենյակ]]ի, [[NSA]]-ի, [[GCHQ]]-ի և [[FBI]]-ի գործակալությունները տարեկան միլիարդավոր դոլարներ են ծախսում տվյալների հավաքագրման և վերլուծության համար աշխատող համակարգեր մշակելու, գնելու, ներդնելու և գործարկելու համար<ref name="zdnet-fbi">{{Cite news |last=McCullagh |first=Declan |date=2007 թ․ հունվարի 30 |title=FBI turns to broad new wiretap method |url=http://news.zdnet.com/2100-9595_22-151059.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100407040227/http://news.zdnet.com/2100-9595_22-151059.html |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2009 թ․ մարտի 13 |work=ZDNet News}}</ref>։ Նմանատիպ համակարգեր գործարկվում են Իրանի գաղտնի ոստիկանության կողմից՝ այլախոհներին բացահայտելու և ճնշելու նպատակով։ Ենթադրվում է, որ պահանջվող սարքավորումներն ու ծրագրային ապահովումը տեղադրվել է գերմանական [[Siemens AG]] և ֆիննական [[Nokia]] ընկերությունների կողմից<ref>[http://www.debka.com/article/3509/ "First round in Internet war goes to Iranian intelligence"], [[Debkafile]], 28 June 2009. {{subscription}} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131221173608/http://www.debka.com/article/3509/|date=21 December 2013}}</ref>։

=== Գրաքննություն ===
{{Main|Գրաքննությունը համացանցում|Համացանցային ազատություն}}{{See also|Վախի մշակույթ|Մեծ ֆայրվոլ}}[[Պատկեր:Internet_Censorship_and_Surveillance_World_Map.svg|մինի|400x400փքս|<center href="Համացանցային անունների և հասցեների բաշխիչ կազմակերպություն">'''Գրաքննությունը համացանցում և վերահսկողությունը ըստ պետությունների (2017)<ref name="FOTN-20173">{{Cite web |date=2017 թ․ հոկտեմբեր |title=Freedom on the Net 2017 |url=https://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTN_2017_Full_Report.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412122603/https://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTN_2017_Full_Report.pdf |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 12 |accessdate=2018 թ․ մարտի 25 |website=Freedom House}}</ref><ref name="ONISS-Nov20113">OpenNet Initiative [http://opennet.net/research/data "Summarized global Internet filtering data spreadsheet"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120110211146/http://opennet.net/research/data|date=10 January 2012}}, 8 November 2011 and [http://opennet.net/research/profiles "Country Profiles"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110826003215/http://opennet.net/research/profiles|date=26 August 2011}}, the OpenNet Initiative is a collaborative partnership of the Citizen Lab at the Munk School of Global Affairs, University of Toronto; the Berkman Center for Internet & Society at Harvard University; and the SecDev Group, Ottawa</ref><ref name="ONIChildPornLegal3">Due to legal concerns the [[OpenNet Initiative]] does not check for filtering of [[child pornography]] and because their classifications focus on technical filtering, they do not include other types of censorship.</ref><ref name="RWBEnemies20143">[https://web.archive.org/web/20140312120731/http://12mars.rsf.org/2014-en/#slide2 "Internet Enemies"], ''Enemies of the Internet 2014: Entities at the heart of censorship and surveillance'', Reporters Without Borders (Paris), 11&nbsp;March 2014. Retrieved 24&nbsp;June 2014.</ref><ref name="RWBEnemies3">[https://12mars.rsf.org/wp-content/uploads/EN_RAPPORT_INTERNET_BD.pdf ''Internet Enemies''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703221044/https://12mars.rsf.org/wp-content/uploads/EN_RAPPORT_INTERNET_BD.pdf |date=2017-07-03 }}, Reporters Without Borders (Paris), 12&nbsp;March 2012</ref>'''</center><blockquote>{{legend|#F9D|Համատարած հսկողություն}} {{legend|#FDD|Շոշափելի հսկողություն}} {{legend|#FFD|Մասնակի հսկողություն}} {{legend|#98FB98|Սակավ կամ հսկողություն չկա}} {{legend|#e0e0e0|Տեղեկատվություն չկա}}</blockquote>]]

Որոշ կառավարություններ, օրինակ՝ [[Բիրմա]]ն, [[Իրան]]ը, [[Հյուսիսային Կորեա]]ն, [[Չինաստան]]ը, [[Սաուդյան Արաբիա]]ն և [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]]ը իրենց տարածքներում դոմեյնի և բանալի բառերի զտիչների օգտագործմամբ սահմանափակվում են համացանցի որոշակի՝ հատկապես քաղաքական և կրոնական բնույթի, բովանդակության հասանելիությունը<ref>[http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&tid=12187 ''Access Controlled: The Shaping of Power, Rights, and Rule in Cyberspace''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604102753/http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&tid=12187|date=4 June 2011}}, Ronald J. Deibert, John G. Palfrey, Rafal Rohozinski, and Jonathan Zittrain (eds), MIT Press, April 2010, {{ISBN|0-262-51435-4}}, {{ISBN|978-0-262-51435-4}}</ref>։

Նորվեգիայում, Դանիայում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում, խոշոր համացանցային ծառայություններ մատուցողները պետք է կամավոր համաձայնել են սահմանափակել իշխանությունների կողմից թվարկված կայքերը։ Թեև արգելված կայքերի ցուցակը ենթադրվում է, որ պարունակում է միայն մանկական պոռնոգրաֆիայի կայքեր, սակայն ցանկի բովանդակությունը գաղտնի է<ref name="The Register2">{{Cite web |date=2008 թ․ փետրվարի 18 |title=Finland censors anti-censorship site |url=https://www.theregister.co.uk/2008/02/18/finnish_policy_censor_activist/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220075300/https://www.theregister.co.uk/2008/02/18/finnish_policy_censor_activist/ |archivedate=2008 թ․ փետրվարի 20 |accessdate=2008 թ․ փետրվարի 19 |work=[[The Register]]}}</ref>։ Շատ երկրներ, ներառյալ Միացյալ Նահանգները, օրենքներ են ընդունել համացանցի միջոցով որոշակի նյութերի տիրապետման կամ տարածման դեմ, ինչպիսիք են մանկական պոռնոգրաֆիան, բայց չեն լիազորում զտող ծրագրերով։ Շատ ազատ կամ առևտրային հասանելի ծրագրեր, որոնք կոչվում են [[Բովանդակության կառավարման ծրագիր|բովանդակության կառավարման ծրագրեր]], հասանելի են օգտագործողներին առանձին համակարգիչներում կամ ցանցերում վիրավորական կայքերի կանխարգելման համար, որպեսզի սահմանափակեն երեխաների հասանելիությունը պոռնոգրաֆիկ նյութերին կամ բռնության նկարագրություններին։

== Գործարկում ==
Քանի որ համացանցը բազմատարր ցանց է, դրա ֆիզիկական բնութագրերը՝ ներառյալ կապի տվյալների փոխանցման արագությունները զգալիորեն տարբերվում են։ Այն արտացոլում է արտակարգ երևույթներ, որոնք կախված են դրա մեծամասշտաբ կազմակերպվածությունից{{citation needed|date=June 2015}}:

=== Ընդհատումներ ===
Համացանցային անջատման կամ ընդհատման պատճառ կարող են լինել տեղային ազդանշանային ընդհատումները։ Կապի ստորջրյա մալուխների վնասված լինելը լայտ տարածքներում կարող են հանգեցնել համացանցային կապի անսարքությունների կամ դանդաղեցումների, ինչպես 2008 թվականին ստորջրյա մալուխների վնասվելուց։ Քիչ զարգացած երկրները ավելի խոցելի են, բարձր արագությամբ կապերի քիչ քանակության պատճառով։ Ստորգետնյա մալուխները նույնպես խոցելի են, ինչպես 2011 թվականին Վրաստանում մետաղ որոնող կինը կտրել էր Հայաստանի հիմնական կապի միջոցը<ref name=":16">{{Cite news |date=2011 թ․ ապրիլի 6 |title=Georgian woman cuts off web access to whole of Armenia |url=https://www.theguardian.com/world/2011/apr/06/georgian-woman-cuts-web-access |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130825075603/http://www.theguardian.com/world/2011/apr/06/georgian-woman-cuts-web-access |archivedate=2013 թ․ օգոստոսի 25 |accessdate=2012 թ․ ապրիլի 11 |agency=The Guardian}}</ref>։ Համացանցային անջատումներն իշխանությունների կողմից կարող են կիրառվել որպես համացանցում գրաքննության ձև, ինչպես 2011 թվականին համացանցի արգելափակումը Եգիպտոսում, որով փորձում էին կասեցնել համախմբումն ու [[հակակառավարական ցույցեր]]ը և ցանցերի մոտ 93%-ը<ref name="renesys1">{{Cite web |last=Cowie |first=James |title=Egypt Leaves the Internet |url=http://www.renesys.com/blog/2011/01/egypt-leaves-the-internet.shtml |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/5w51j0pga?url=http://www.renesys.com/blog/2011/01/egypt-leaves-the-internet.shtml |archivedate=2011 թ․ հունվարի 28 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 28 |publisher=Renesys |df=dmy-all}}</ref> զրկվել էին համացանցային հասանելիությունից<ref name=":26">{{Cite news |date=2011 թ․ հունվարի 28 |title=Egypt severs internet connection amid growing unrest |url=http://www.bbc.co.uk/news/technology-12306041 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120123164134/http://www.bbc.co.uk/news/technology-12306041 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 23 |work=BBC News}}</ref>։

=== Էլեկտրաէներգիայի օգտագործում ===
2011 թվականին հետազոտողները գնահատել են, որ համացանցի սպառած էներգիան կազմում է 170-ից 307 ԳՎ, որը փոքր էր մարդկության կողմից սպառվող էներգիայի երկու տոկոսից։ Այս գնահատականը ներառում էր ամբողջ աշխարհում 750 միլիոն դյուրակիր համակարգիրչների արտադրման գործարկման և պարբերաբար փոխարինման, մեկ միլիարդ խելացի հեռախոսների և 100 միլիոն սերվերների աշխատանքի համար անհրաժեշտ էներգիան, ինչպես նաև այն էներգիան, որն օգտագործում են երթուղիչները, բջջային կապի աշտարակները, օպտիկական բաժանարաները, Wi-Fi հաղորդիչները և ամպային պահեստի սարքերը, երբ փոխանցում են համացանցի թրաֆիկը<ref>[https://www.newscientist.com/blogs/onepercent/2011/10/307-gw-the-maximum-energy-the.html "Internet responsible for 2 per cent of global energy usage"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141001113334/http://www.newscientist.com/blogs/onepercent/2011/10/307-gw-the-maximum-energy-the.html|date=1 October 2014}}, Jim Giles, ''New Scientist'' (Reed Business Information Ltd.), 26 October 2011.</ref><ref>[http://conferences.sigcomm.org/hotnets/2011/papers/hotnetsX-final56.pdf "The Energy and Emergy of the Internet"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140810075940/http://conferences.sigcomm.org/hotnets/2011/papers/hotnetsX-final56.pdf|date=10 August 2014}}, Barath Raghavan (ICSI) and Justin Ma (UC Berkeley), in ''Proceedings of the 10th ACM Workshop on Hot Topics in Networks'', 14–15 November 2011, Cambridge, MA, USA. ACM SIGCOMM. {{ISBN|978-1-4503-1059-8}}/11/11.</ref>։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}
{{Արտաքին հղումներ}}

[[Կատեգորիա:Համացանց]]
[[Կատեգորիա:Հայտնագործություններ]]
[[Կատեգորիա:Ամերիկյան հայտնագործություններ]]