Դիտել Լեհեր էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
|անվանում = Լեհեր
|դրոշ =[[Պատկեր:Flag of Poland.svg|200px]] 
|դրոշի_նկարագրում =[[Լեհաստան]]ի դրոշը
|քանակություն = 60.000.000
|պատկեր =
|պատկերի_նկարագրում 
|երկրամաս1 ={{դրոշավորում|Լեհաստան}}
|հղում1 = 
|քանակ1 = 37.000.000
|երկրամաս2 ={{դրոշավորում|ԱՄՆ}}
|քանակ2 = 8.977.000
|հղում2 = 
|երկրամաս3 = {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}
|քանակ3 = 1.600.000
|հղում3 = 
|երկրամաս4 = {{դրոշավորում|Գերմանիա}}
|քանակ4 = 1.055.000
|հղում4 = 
|երկրամաս5 = {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}
|քանակ5 = 1.000.000
|հղում5 = 
|երկրամաս6 = {{դրոշավորում|Կանադա}} 
|քանակ6 = 850.000
|հղում6 = 
|երկրամաս7 = {{դրոշավորում|Բելառուս}}
|քանակ7 = 300.000
|հղում7 = 
|երկրամաս8 = {{դրոշավորում|Լիտվա}}
|քանակ8 = 205.000
|հղում8 = 
|երկրամաս9 ={{դրոշավորում|Ուկրաինա}}
|քանակ9 =145.000
|հղում9 = 
|երկրամաս10 = {{դրոշավորում|Չեխիա}}
|քանակ10 = 100.000
|հղում10 = 
|երկրամաս11 = {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}
|քանակ11 =50.000
|հղում11 = 
|երկրամաս12 = {{դրոշավորում|Լատվիա}}
|քանակ12 =45.000
|հղում12 = 
|երկրամաս13 = {{դրոշավորում|Ղազախստան}}
|քանակ13 =34.000
|հղում13 = 
|երկրամաս14 = {{դրոշավորում|Շվեդիա}}
|քանակ14 = 27.500
|հղում14 = 
|երկրամաս15 = {{դրոշավորում|Ավստրիա}}
|քանակ15 = 21.000
|հղում15 = 
|երկրամաս16 = {{դրոշավորում|Իսլանդիա}}
|քանակ16 = 105.000 
|հղում16 = 
|երկրամաս17 = {{դրոշավորում|Դանիա}}
|քանակ17 = 5.300
|հղում17
|երկրամաս18 = {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}
|քանակ18 = 3.000
|հղում18
|երկրամաս19 = {{դրոշավորում|Հայաստան}}
|քանակ19 = 100
|հղում19
|երկրամաս20 = {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}
|քանակ20 = 80
|հղում20
|լեզու = [[Լեհերեն]] 
|հավատք = [[Կաթոլիկություն]]
|բարեկամ =[[Չեխեր]] - [[Սլովակներ]]
}}
'''Լեհեր'''({{lang-pl|Polacy}}), [[Սլավոններ|սլավոնական ազգ]], որը բնակվում է [[Արևելյան Եվրոպա]]յի հյուսիսում։ Այսօր նրանց թիվը 60.000.000 է, ամենամեծ [[Արևմտյան սլավոններ|արևմտասլավոնական ազգն]] է՝  [[Լեհաստան|Լեհաստանի հանրապետության]] հիմնական (98%) բնակչությունը։

Լեհերի մեծամասնության [[մայրենի լեզու]]ն  [[լեհերեն]]ն է, որը պատկանում է [[Հնդեվրոպական լեզուներ|Հնդեվրոպական լեզուների ընտանիքի]] [[Սլավոնական լեզուներ|Սլավոնական ճյուղի]]  [[Լեհական լեզուների|Լեհական խմբին]]։

Էթնիկ լեհերի ընդհանուր թիվը մոտ 45 միլիոն  է, որից  37 միլիոնը բնակվում է Լեհաստանում։ Ամբողջ աշխարհում կա լեհական ծագման 50 միլիոն մարդ։

Իրենց լեհական ազգին են դասակարգել նաև ոչ լեհական էթնիկ ծագման բնակչության խմբեր՝ օրինակ , [[Ռեչ Պոսպոլիտա]]յի («Natio Polonica») [[Արևելյան սլավոններ|արևելասլավոնական]] [[շլյախտա]] (մասամբ այլ հոգևոր դասից վերադարձան կաթոլիկության)<ref>Jóhann Páll Árnason, Natalie Doyle. Domains and Divisions of European History. Liverpool University Press, 2010.</ref> և [[լեհ հրեաներ]]ը, ովքեր  [[ակուլտուրացիա]]յի կողմնակիցներ էին (մոիսեվյան հավատքի լեհեր)<ref>{{Cite web |title=Wirtualny sztetl |url=http://www.sztetl.org.pl/pl/term/12,asymilacja/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150222210747/http://www.sztetl.org.pl/pl/term/12,asymilacja/ |archivedate=2015 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 22}}</ref>։

Լեհերի մեծ մասը ավանդաբար դավանում են [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկություն]]։ Համաձայն Լեհաստանում 2011 թվականին  անցկացված մարդահամարի, բնիկ լեհերի  90,1% իրենց համարում են հավատացյալներ, միևնույն ժամանակ նրանց  89,0% հայտարարեցին, որ կաթոլիկ են, իսկ  1,1% հայտարարեցին, որ դավանում են քրիստոնեության  այլ ճյուղերի՝  116,8 հազարը  [[Լեհաստանի ուղղափառ եկեղեցի|ուղղափառ]] (հիմնականում [[Պոդլյասկի վոյեվոդություն]]ում) և 15,2 հազարը [[Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիներ|արևելյան կաթոլիկներ]] էին<ref name="Этнический и религиозный состав Польши">[http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/struktura-narodowo-etniczna-jezykowa-i-wyznaniowa-ludnosci-polski-nsp-2011,22,1.html Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski — NSP 2011, s. 106—111]</ref>։

Համաձայն  [[Ռուսական կայսրության մարդահամար (1897)|1897 թվականի մարդահամարի]]՝ լեհերը  ( մոտ 8 միլիոն , այդ թվում նաև  7 միլիոն [[Լեհական թագավորություն]]ում) հանդիսանում են  [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] երրորդ մեծ ազգը (մեծ ռուսներից և փոքր ռուսներից հետո)։ Ըստ [[1989 թվականի ԽՍՀՄ բնակչության մարդահամար]]ի  [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ-ի]] տարածքում բնակվում  էր  1 126 334 լեհ։

== Էթնոգենեզ ==
Ինքնանուն — {{lang-pl|Polacy}} [լեհեր];ար. սեռ — ''{{lang|pl|Polak}}'' [լեհ];իգ. սեռ — ''{{lang|pl|Polka}}'' [լեհուհի]։

[[Միջնադար]]ում լահական ազգի նկատմամբ օգտագործվում էր «լեհեր» անվանումը։ Այսպիսով XVI—XVII դարում Լեհաստանը  [[Ղրիմի թաթարներ|թաթարների]], [[Օսմանյան կայսրություն|թուրքերի]] և [[Զապորոժյեի կազակներ|կազակների]]  շրջանում կոչվում էր «Լյախիստան» կամ «Լեխիստան»։

ԵՎ շատ հավանական է որ հայերեն «լեհեր» բառը առաջացել է  «լյախի» բառից<ref name=":0">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://russkayarech.ru/files/issues/2014/5/12-sabadash.pdf |автор=Н. П. Сабадаш |заглавие=Этнонимы поляков в русской литературе первой половины 19 века |год=2014 |издание=Русская речь |номер=5 |страницы=83—87 |issn=0131-6117 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160127225608/http://russkayarech.ru/files/issues/2014/5/12-sabadash.pdf |archivedate=2016-01-27}}</ref>։

== Վերաբնակեցում ==
Լեհերի մեծ մասը բնակվում է Լեհաստանի հանրապետության տարածքում։  Լեհաստանից դուրս բնակվող լեհերը պայմանականորեն բաժանվում են լեհական բնակչության [[տեղաբնիկ ժողովուրդներ]]ի՝ [[Լիտվա]]յի, [[Արևմտյան Բելառուս]]իայի, [[Արևմտյան Ուկրաինա]]յի, [[Լատվիա]]յի ([[Լատգալիա]]յի առանձին շրջանների, մասնավորապես, նախկին [[Իլուկստեի շրջան]]ի), Լեհաստանին հարող որոշ շրջաններ, [[Չեխիա]]յի ([[Զաոլզե]]ի) և [[Սլովակիա]]յի ([[Սպիշ]]ի) և լեհական  [[սփյուռք]]ի, որն առաջացել է  XIX—XXI դարերում ([[Արևմտյան Եվրոպա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], [[Հարավային Ամերիկա]], [[Ռուսաստան]], [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]], [[Ավստրալիա]], [[Միջին Ասիա]]) ներգաղթի մի քանի ալիքի հետևանքով։
Լեհերի զգալի մասը բնակվում են  [[Ավստրիա]]յում, [[Հունաստան]]ում, [[Իտալիա]]յում և [[Իսլանդիա]]յում։

== Ազգագրական և ենթաէթնոս խմբեր ==
[[Պատկեր:Members of "Grojcowianie" folklore group in Żywiec Beskids clothing 01.jpg|270px|thumb|{{iw|Ժիվեցի գուրալներ|Ժիվեցյան գուրալների|pl|Górale żywieccy}}աղջիկները ազգային տարազով]]
Էթնիկ լեհերի մեծ մասն են կազմում  [[Ենթաէթնոս|ենթաէթնոս խմբերը]], որոնց մեջ են մտնում   [[գուրալներ]], [[կաշուբներ]], [[մազուրներ]], [[կուրպեր]] և շատ ուրիշներ։  Նրանք բոլորը մտնում են [[լեհական էթնոս]]ի  մեջ<ref name="Поляки. Народы и религии мира">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://etnolog.ru/people.php?id=POLY |заглавие=Поляки |год=1999 |ответственный=Гл. редактор [[Тишков, Валерий Александрович|В. А. Тишков]]; Редкол.: [[Артёмова, Ольга Юрьевна|О. Ю. Артёмова]], [[Арутюнов, Сергей Александрович|С. А. Арутюнов]], [[Кожановский, Александр Николаевич|А. Н. Кожановский]], [[Макаревич, Владимир Михайлович|В. М. Макаревич]] (зам. гл. ред.), [[Попов, Владимир Александрович (этнограф)|В. А. Попов]], [[Пучков, Павел Иванович|П. И. Пучков]] (зам. гл. ред.), [[Ситнянский, Георгий Юрьевич|Г. Ю. Ситнянский]] |место={{М.}} |издание=[[Народы и религии мира: Энциклопедия]] |издательство=[[Большая Российская энциклопедия (издательство)|Большая Российская энциклопедия]] |isbn=5-85270-155-6}}</ref><ref name="Dziedzictwo kulturowe">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://books.google.pl/books?id=y7a3AN7v-7AC&printsec=copyright&hl=ru&source=gbs_pub_info_r#v=onepage&q&f=false |заглавие=Dziedzictwo kulturowe — edukacja regionalna (1): materiały pomocnicze dla nauczycieli |ответственный=pod redakcją G. Odoj, A. Peć |год=2000 |издание=Wydanie pierwsze |место=Dzierżoniów |издательство=Wydawnictwo ALEX |страницы=71, 74 |isbn=83-85589-35-X}}</ref>։
* [[մեծ լեհեր]] (հյուսիս-արևմտյան Լեհաստանում, բացառությամբ [[վերադարձված հողեր]])
* [[Սերեձեզյան լենչացիներ]] (Լեհաստանի կենտրոնական շրջան)
* [[փոքր լեհեր]] (Լեհաստանի հարավային և հարավարևելյան շրջաններում)
* [[մազովացիներ (ենթաէթնոս խմբեր)|մազովացիներ (մազուրներ)]] (Լեհաստանի հյուսիսարևելյան շրջաններում)
* [[Սիլեզիաններ]] ([[Սիլեզիայի վոյեվոդություն|Սիլեզյան]] և [[Օպոլյան վոեվոդություն]]ներում, ինչպես նաև  Լեհաստանի հետ սահմանակից Չեխիայի և Սլովակիայի շրջաններում)
* [[Պոմորացիներ (ենթաէթնիկ խմբեր)|պոմորացիներ]] (այդ թվում նաև քաշուբները՝  Լեհաստանի հյուսիսում)
* [[արևելյան կրեսներ]]ի բնակչություն
* [[Վերադարձված հողեր]]ի բնակչություն

Լեզվաբանական և մշակույթային հարաբերությունների արդյունքում, տարբեր տարածաշրջանների միջև պատմական տարբերությունները աստիճանաբար հարթվում են։ Ինքնաճանաչումը և ազգագրական առանձնահատկությունները առավել արտահայտված են գուրալների շրջանում, ովքեր բնակվում էին հարավային Լեհաստանի նախալեռներում, ինչպես նաև   սիլեսյանների մոտ, ովքեր բնակվում են [[Վերին Սիլեսյա|Վերին Սիլեսիայում]],  կաշուբների, ովքեր բնակվում են   [[Պոմորիեի վոեվոդություն]]ում (որոշ խմբեր, օրինակ ՝ սիլեսյանները իրենց համարում են լեհերից անկախ ազգություն)։ Լեհերի այլ էթնիկ խմբերը (մազուրներ, կրուպներ և ուրիշներ) կորցրել են իրենց բնորոշ բարբառային և մշակութային առանձնահատկությունները։ Երկրի արևմտյան շրջաններում՝ այսպես կոչված Վերադարձված հողերում, բնակվում են նախկին «Արևելյան սահմանի» լեհական բնակչության սերունդներ, ովքեր փոխարինել են Գերմանիա վտարված գերմանացիներին՝ հետպատերազմական շրջանում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] հետ բնակչության փոխանակման արդյունքում։

== Գենոֆոնդի ուսումնասիրություն ==
Համաձայն Եվրոպայում  Y-քրոմոսոմի հապլոյիդ խմբի լանդշաֆդային գենետիկայի ուսումնասիրության, որը հրապարակվել է [[Բալանովսկի Օլեգ Պավլովիչ|Օ․Պ․Բալանովսկու]] կողմից, լեհերի գենոֆոնդում հայտնաբերվել է ավելի շատ համընկնում կենտրոնական Ռուսաստանի  և արևմտյան եվրոպական տարածաշրջանների  [[սորբեր]]ի, [[սլովակներ]]ի, [[բելառուսներ]]ի և ավելի քիչ արևմտյան ուկրաինացիների գենոֆոնդի պոպուլացիայի հետ։ Լեհերի մոտ ավելի շատ տարբերություն է  (հարևան սլավոններ պոպուլացիայի հետ) դրսևորվում  Չեխիայի բնակչության, Արևելյան Սլովակիայի և Ուկրաինայի մեծ մասի հետ։ Նմանություն է դրսևորվում քաշուբների պոպուլյացիայի հետ։ Քաշուբների գենոֆոնդը առավելագույնս մոտենում է  Բալթիկ ծովի լեհական ափի բնակչության գենոֆոնդի հետ, ինչպես նաև Լուժիցայի և Կենտրոնական Լեհաստանի բնակչության գենոֆոնդի հետ։  Նշվում է նաև տարբերություն արևելյան և արևմտյան տարածաշրջանի բնակչության արեալի միջև։ «Միջին վիճակագրության» լեհերի  գենոֆոնդը ավելի շատ ներկայացված է Արևմտյան Լեհաստանում, Արևելյան Գերմանիայում,  Չեխական Սիլեսիայում,  ինչպես նաև արևմտյան և կենտրոնական Սլովակիայում, քան արևելյան Լեհաստանում<ref>{{Cite web |author=[[Балановский, Олег Павлович|Балановский О. П.]] |date=2015 |title=Панорама народов на фоне Европы. Восточные и западные славяне (серия II) |url=http://xn--c1acc6aafa1c.xn--p1ai/?page_id=5467 |website=Фрагмент из книги «Генофонд Европы» |publisher=Генофонд.рф}}</ref>։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=532}}

[[Կատեգորիա:Լեհաստանի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Լեհեր]]
[[Կատեգորիա:Սլավոնական ազգեր]]