Դիտել Արտաշատի շրջան էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր
| հայերեն անվանում = Արտաշատի շրջան
| բնօրինակ անվանում = 
| զինանշան = 
| դրոշ = 
| երկիր = 
| հիմն = 
| կարգավիճակ = Շրջան
| մտնում է = {{դրոշավորում|ՀԽՍՀ}} <br />→ {{դրոշավորում|Հայաստան}}
| ներառում է = 
| վարչական կենտրոն = [[Արտաշատ]]
| խոշորագույն քաղաք = [[Արտաշատ]]
| ղեկավարի պաշտոն = 
| ղեկավար = 
| ղեկավարի պաշտոն2 = 
| ղեկավար2 = 
| ՀՆԱ-ի թվական = 
| տեղը ըստ ՀՆԱ-ի = 
| ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով = 
| տեղը ըստ ՀՆԱ-ի մեկ շնչի հաշվով = 
| ՀՆԱ = 
| լեզու = [[Հայերեն]]
| մարդահամարի թվական = 1987
| տեղը ըստ բնակչության = 
| տոկոսը բնակչությունից = 
| բնակչություն = 92 500
| խտություն = 178,9
| տեղը ըստ խտության = 
| ազգային կազմ = [[Հայեր]], [[ադրբեջանցիներ]], [[ասորիներ]]
| կրոնական կազմ = 
| տարածք = 517,3
| տեղը ըստ տարածքի = 
| տոկոսը տարածքից = 1,74
| առավելագույն բարձրություն = 
| միջին բարձրություն = 
| նվազագույն բարձրություն = 
| միավորը երկրի քարտեզին = Artashat region (Arm.SSR).png
| վարչական միավորի քարտեզ = 
| քարտեզի չափ = 300
| կազմավորման թվական = 1930-1995
| պատմական շրջան = Այրարատ
| ժամային գոտի = 
| հապավում = 
| ISO = 
| հեռախոսային կոդ = 
| փոստային ինդեքսներ = 
| դոմեն = 
| ավտոմոբիլային կոդ = 
| ծանոթագրություններ = 
| կայք = 
| վիքիպահեստում = 
}}
'''Արտաշատի շրջան''', [[Հայկական ԽՍՀ]], ապա՝ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] վարչատարածքային միավոր այժմյան [[Արարատի մարզ]]ի հյուսիսում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ կենտրոնական մասում՝ մայրաքաղաք [[Երևան]]ին կից։ Սահմանակցում է [[Թուրքիա]]յին՝ արևմուտքից։ Կազմավորվել է [[1930]] թվականի [[սեպտեմբերի 9]]-ին։ Տարածությունը 517,3 քառ. կմ է, բնակչությունը՝ 92,5 հազար մարդ (1987), խտությունը՝ 178,9 մարդ։

== Բնակավայրեր ==
Վարչական կենտրոնը Արտաշատ քաղաքն էր։ Ունի 1 քաղաք (Արտաշատ), 1 քաղաքային, 14 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝
{{Սյուն}}
* [[Աբովյան (գյուղ)|Աբովյան]]
* [[Ազատավան (գյուղ)|Ազատավան]]
* [[Այգեզարդ]]
* [[Այգեպատ]]
* [[Այգեստան]]
* [[Արաքսավան]]
* [[Արևշատ (Արարատի մարզ)|Արևշատ]]
* [[Բաղրամյան]]
* [[Բայբուրդ (գյուղատեղի)|Բայբուրդ]]
* [[Բարձրաշեն (Արարատի մարզ)|Բարձրաշեն]]
* [[Բերդիկ (գյուղ, Արարատի մարզ)|Բերդիկ]]
* [[Բերքանուշ]]
* [[Բյուրավան]]
* [[Բուրաստան]]
* [[Գետազատ]]
* [[Դալար]]
* [[Դեղձուտ]]
* [[Դիմիտրով]]
* [[Դիտակ]]
* [[Դվին (Արարատի մարզ)|Դվին]]
* [[Լանջազատ]]
* [[Կանաչուտ]]
* [[Կաքավաբերդ]]
* [[Հնաբերդ (Արարատի մարզ)|Հնաբերդ]]
* [[Հովտաշեն (Արարատի մարզ)|Հովտաշեն]]
* [[Մասիս (Արարատի մարզ)|Մասիս]]
* [[Մխչյան]]
* [[Մրգանուշ]]
* [[Մրգավան]]
* [[Մրգավետ]]
* [[Նարեկ (Արարատի մարզ)|Նարեկ]]
* [[Նշավան]]
* [[Նորաշեն (Արարատի մարզ)|Նորաշեն]]
* [[Շահումյան (Արարատի մարզ)|Շահումյան]]
* [[Ոստան (Արարատի մարզ)|Ոստան]]
* [[Ջրաշեն (Արարատի մարզ)|Ջրաշեն]]
* [[Վարդաշեն (Արարատի մարզ)|Վարդաշեն]]
* [[Վերին Արտաշատ]]
* [[Վերին Դվին]]
* [[Քաղցրաշեն]]
{{Սյունակ ավարտ}}

== Պատմություն ==
Արտաշատի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ [[Երվանդունիների թագավորություն|Երվանդունիների]] (մ.թ.ա. 570-201) և [[Արտաշեսյանների թագավորություն|Արտաշեսյանների]] (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Արտաշատի շրջանի տարածքը կազմել է [[Մեծ Հայքի թագավորություն|Մեծ Հայքի]] [[Այրարատ]] նահանգի [[Ոստան Հայոց (գավառ)|Ոստան Հայոց]] գավառի մեջ։ [[9-րդ դար]]ի վերջից մտել է [[Բագրատունյաց թագավորություն|Բագրատունյաց թագավորության]], ապա՝ [[Զաքարյան իշխանապետություն|Զաքարյան իշխանապետության]] մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|մոնղոլական]], ապա՝ [[Կարակոյունլուների տերություն|կարակոյունլու]] և [[Ակկոյունլուների տերություն|ակկոյունլու]] թուրքմենական պետությունների մեջ։

[[Արևելյան Հայաստանը Սեֆյան Պարսկաստանի կազմում|Պարսկական տիրապետության]] ժամանակ Արտաշատի շրջանը [[Երևանի կուսակալություն|Երևանի կուսակալության]], ապա [[Երևանի խանություն|Երևանի խանության]] մի մասն էր։ [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց]] հետո, այն մտել է [[Հայկական մարզ]]ի, [[Երևանի նահանգ]]ի, 1920-1930 թվականներին՝ Երևանի գավառի մեջ։

Պատմական հուշարձաններից նշանավոր են [[Դվին (քաղաքատեղի)|Դվինի ավերակները]] (4-րդ դար), Ազատավանի [[Տիկնունի]] ապարանքը (4-րդ դար), Դվինի բազիլիկ եկեղեցիները (5-6-րդ դարեր)։ Շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930 թվականին։ 1987 թվականին կար 148 սկզբնական կուսակցական, 189 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս է տեսնում «Արտաշատ» շրջանային թերթը։

== Ռելիեֆ և կլիմա ==
Արտաշատի շրջանը գտնվում էր [[Արարատյան դաշտ]]ի արևելքում և [[Գեղամա լեռնաշղթա]]յի հարավարևմտյան լանջերին՝ 900-1500 մ բարձրության վրա։ Հյուսիսում [[Երանոսի լեռնաշղթա]]ն է։ Տիրապետում են կիսաանապատային, լեռնատափաստանային և մերձալպյան լանդշաֆտները։

Կլիման չոր ցամաքային է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ -4°С-ից մինչև -14°С, հուլիսինը՝ 11 - 26°С, տարեկան տեղումները՝ 250- 700 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 120-210 օր։ Խոշոր գետերն են [[Արաքս]]ը և [[Ազատ (գետ)|Ազատը]]։ Տարածքում են [[Խոսրովի պետական արգելոց]]ի մասը, [[Ազատի ջրամբար]]ը (ծավալը՝ 70 միլիոն մ<sup>3</sup>), [[Մխչյանի ջրհան կայան]]ի առաջին և երկրորդ աստիճանները (17,5 կմ), [[Արտաշատի ջրանցք|Արտաշատի]] (12 կմ) և [[Դվինի ջրանցք|Դվինի]] (17,5 կմ) ջրանցքները։ Կան հանքային ջրեր։

== Տնտեսություն ==
Արդյունաբերության հիմնական ճյուղերն են գյուղատնտեսական հումքի մշակումն ու թեթև արդյունաբերությունը։ Գործում են 22 արդյունաբերական ձեռնարկություն, 13 շինարարական կազմակերպություն։ Առավել աչքի են ընկնում Արտաշատի պահածոների, գինու, փորձնական գործիքաշինական գործարանները, տրիկոտաժի ֆաբրիկան։

Գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղերն են խաղողագործությունը, բանջարաբուծությունը, պտղաբուծությունը և անասնապահությունը (առավելապես խոշոր եղջերավոր)։ Կար 30 [[Կոլտնտեսություն|կոլեկտիվ]] և 5 [[խորհտնտեսություն|խորհրդային տնտեսություն]]։ Մշակում են նաև կարտոֆիլ, բոստանային կուլտուրաներ և այլն։ Ավտոճանապարհների երկարությունը 257 կմ էր։ Շրջանի տարածքով են անցնում Երևան-Բաքու երկաթուղին (17 կմ), Երևան-Նախիջևան ավտոճանապարհը։ Գործում էին կապի հանգույց, 6 ավտոմատ հեռախոսակայան։

1986-87 թվականներին շրջանում կար 37 միջնակարգ, 5 ութամյա, 4 երաժշտական, 6 մարզական դպրոց, 2 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին գործում էր 42 գրադարան, 1 մշակույթի պալատ, 32 մշակույթի տուն, 10 ակումբային հիմնարկ, 1 պետական թատրոն, 1 շրջանային, 2 գյուղական տեղամասային հիվանդանոց, ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկա, տուբդիսպանսեր։

== Պատկերասրահ ==
<gallery caption="" mode="packed-overlay" heights="220px">
Artashat0.jpg|[[Արտաշատ]]
Khosrovi argeloc.jpg|[[Խոսրովի անտառ արգելոց]]
Dvin_Capital.jpg|խոյակ [[Դվին]]ում

</gallery>

== Տես նաև ==
* [[Հայկական ԽՍՀ վարչական բաժանում]]

{{Հայկական ԽՍՀ վարչական բաժանում}}
{{ՀՍՀ|հատոր=2|էջ=136}}

[[Կատեգորիա:Արտաշատի շրջան]]