Դիտել Ամուսնություն էջի աղբյուրը

{{Այլ կիրառումներ|Ամուսնություն (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ ընտանիք}}
{{Միջանձնային հարաբերություններ}}
[[Պատկեր:Hochzeitsfotograf-München 03.jpg|thumb|right]]
'''Ամուսնություն''', ([[հունարեն]]՝ γάμος) [[հասարակություն|Հասարակության]] միջանձնային և սեռական կապերը կարգավորող պատմականորեն ձևավորված, հարաբերությունների ձև է, որի գլխավոր նպատակն [[ընտանիք]] ստեղծելն է և որով սահմանվում են ամուսինների [[իրավունք]]ներն ու պարտականությունները միմյանց, զավակների և հասարակության նկատմամբ։

Ամուսնության համար անհրաժեշտ են ամուսինների [[ամուսնական տարիք]]ի հասնելը, փոխադարձ կամավորությունն ու համաձայնությունը։ Ամուսնությունը գրանցվում է ամուսնաընտանեկան օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, որով հաստատվում է ամուսինների իրավահավասարությունը՝ անկախ ռասայական և կրոնական պատկանելությունից։

== Պատմություն ==

=== Վաղ ժամանակներ ===
[[Պատկեր:1883-wedding-lic.jpg|մինի|200px|Ամուսնական վկայական, [[1883]] թվական]]
Հասարակական տարբեր ֆորմացիաներն ու նրանց փոփոխություններն ազդել են ամուսնական հարաբերությունների բովանդակության և ձևի վրա։ [[Ստրկատիրություն|Ստրկատիրական]] հասարակարգում միայն ազատ քաղաքացիներին էր թույլատրվում ամուսնանալ։ Ստրուկների ամուսնական հարաբերությունները անվանում էին պարզ [[կենակցություն]]։

Մարդկանց միջև կարգավորված [[ամուսնական հարաբերություններ]]ի առաջին ձևը [[խմբամուսնություն]]ն էր։ [[Հասարակություն|Հասարակության]] զարգացման ընթացքում աստիճանաբար սահմանափակվել են ամուսնությունները մերձավոր ազգականների միջև։ Մայրական տոհմի զարգացումով ձևավորվել է [[զուգամուսնություն]]ը. երեխաները մնացել են մոր տոհմում, ազգակցությունը ճանաչվել է մոր գծով։ Տնտեսության մեջ տղամարդու առաջնակարգ դերի հաստատումով առաջացել է [[մենամուսնություն]]ը։

[[Վաղ միջնադար]]ում [[Եվրոպա]]յում հասարակության բոլոր խավերի համար պարտադիր էր եկեղեցական ամուսնությունը։ [[Ճորտ]]երը կարող էին ամուսնանալ միայն ճորտատիրոջ համաձայնությամբ։ [[Բուրժուազիա|Բուրժուական հարաբերությունների]] հաստատմանը և զարգացմանը զուգընթաց, եկեղեցական ամուսնությունից բացի, առաջացել է նաև քաղաքացիական իշխանությունների և [[նոտար]]ի կողմից ձևակերպվող [[քաղաքացիական ամուսնություն]]ը։

=== Ամուսնությունները վաղ Հայաստանում ===
Դեռևս վաղ անցյալում [[Հայաստան]]ում տիրապետող է եղել մենամուսնությունը, որը կարգավորվել է եկեղեցական կանոններով ([[քրիստոնեություն]]ը [[301]] թվականին պետական կրոն հռչակելուց հետո) և [[քաղաքացիական օրենսդրություն|քաղաքացիական օրենսդրությամբ]]։ Հայոց կաթողիկոս [[Սահակ Պարթև]]ի ([[387]]-[[439]]) սահմանած կանոններով, առանց զույգերի համաձայնության և տարիքային համապատասխանության, [[պսակադրություն]]ն արգելվում էր։ [[Քահանա]]ներին արգելվել է առանց քննության և հարցման պսակել ամուսնացողներին։ Զավակներին բռնի ամուսնացնող ծնողները ենթարկվել են կանոնական պատժի։

[[Հայոց եկեղեցի]]ն դեմ է եղել երկրորդ անգամ ամուսնությանը, ինչպես նաև գաղտնի ամուսնությանը։ Եկեղեցական կանոններով արգելվել է ազգականների՝ միմյանց հետ ամուսնությունը և ազատների ([[ազնվական]]ների) ամուսնությունը անազատների հետ։ [[Փավստոս Բուզանդ]]ի ([[4-րդ դար|4-րդ]] կամ [[5-րդ դար]]եր) վկայությամբ՝ [[Կաթողիկոս Ներսես Ա Մեծ]]ի և [[Արշակ Բ]]-ի նախաձեռնությամբ [[Տարոն]] գավառի [[Աշտիշատ]] գյուղում [[356]] թվականին հայկական եկեղեցական առաջին կանոնադիր ժողովն արգելել է մերձավոր ազգականների ամուսնությունը, [[բազմակնություն]]ը և այլն։ Շահապիվանի [[447]] թվականի ժողովն ազգակցական (արյունակցական) կապեր ունեցող անձանց ամուսնությունը համարել է «պղծություն և գարշանք», հեթանոսական մնացուկ և արգելել մինչև 4-րդ սերունդը։

Կիլիկյան Հայաստանում հատուկ կարևորությամբ են վերաբերվել ամուսնաընտանեկան հարաբերություններին, անառողջների ամուսնությունը դիտվել է ազգի ապականություն և արգելվել բժշկական զննումից հետո։ Ըստ [[Մխիթար Գոշ]]ի ([[1120]]-[[1213]]) [[Մխիթար Գոշի դատաստանագիրք|Դատաստանագրքի]]՝ պարտադիր էր կնոջ համեմատ տղամարդու մեծ (տարեց) լինելը (դա համարվում էր ամուսնու գերիշխանության պայման)։ Անհավատարիմ ամուսինների համար նախատեսված էր [[տուգանք]]։ [[Սմբատ Սպարապետ]]ի ([[1208]]-[[1276]]) Դատաստանագրքով արգելվում էր նոր ամուսնացածին բանակ տանելը։ Հաճախ էին քաղաքական նպատակներով կատարվող ամուսնությունները, որոնցով բարեկամություն էր ստեղծվում տարբեր [[տոհմ]]երի, [[իշխան]]ների, նաև [[պետություն]]ների միջև։ Հայ պատմիչների ([[Ղազար Փարպեցի]], Փավստոս Բուզանդ և ուրիշներ) վկայությամբ՝ ամուսնությունից հետո հարսը մնում էր չխոսկան, երեսը ծածկում [[քող]]ով, և այն կրում էր մինչև մայր դառնալը։ Կինն ընդունում էր ամուսնու ազգանունը։

=== Ամուսնությունները Հայաստանում ===
[[Պատկեր:Boy-carrying-rings.jpg|մինի|300px|Ամուսնական մատանիները խորան տանող տղա]]
[[Հայաստան]]ում ամուսնությունը հիմնված է ամուսինների ազատ ընտրության, նրանց փոխադարձ [[սեր|սիրո]] և հետաքրքրությունների ընդհանրության վրա։ Ամուսնությունն ազատ և իրավահավասար [[տղամարդ]]ու և [[կին|կնոջ]]՝ օրենքով սահմանված կարգով կազմված կամավոր միություն է։

Ամուսնության և [[ընտանիք]]ի պահպանության հարցերը կարգավորվում են [[ՀՀ Ամուսնության և ընտանիքի օրենսգիրք|ՀՀ Ամուսնության և ընտանիքի օրենսգրքին]] համապատասխան։ Ամուսնությունը գրանցվում է [[Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գործակալություն|Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման]] գրասենյակում՝ ամուսնացողների դիմում ներկայացնելուց հիմնականում 1 ամիս հետո։ Ամուսնության գրանցման համար անհրաժեշտ են ամուսնացողների փոխադարձ համաձայնությունը և ամուսնական տարիքը (18 տարեկան)։ Բացառիկ դեպքերում կանանց համար այդ տարիքը կարող է նվազեցվել 1 տարով։

Կան նաև պայմանագրով կարգավորվող ամուսնություններ. ամուսնացող կողմերի միջև կնքվում են պայմանագրեր, որոնցով սահմանվում են ամուսինների անձնական և գույքային իրավունքներն ու պարտականությունները։

Ամուսնություն չի թույլատրվում այն անձանց միջև, որոնցից մեկը այլ ամուսնության մեջ է, ազգակցության մեջ գտնվող անձանց, հարազատ և խորթ եղբայրների ու քույրերի, որդեգրողների և որդեգրվածների միջև, այն անձանց միջև, որոնցից մեկը [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան հիվանդության]] կամ [[սակավամտություն|սակավամտության]] պատճառով անգործունակ է ճանաչված։ Ամուսիններն ունեն անձնական և գույքային հավասար իրավունքներ, նրանցից յուրաքանչյուրն ազատ է ընտրելու իր զբաղմունքը, մասնագիտությունը և բնակության վայրը։

[[Բազմակնություն]]ն արգելվում է [[Հայաստանի Հանրապետության օրենք|ՀՀ օրենքով]]։ Դրանք բացառելու նպատակով Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գրասենյակում, նախկինում ամուսնացած անձանց միջև նոր ամուսնություն գրանցելիս, պահանջում են [[ամուսնալուծություն]]ը կամ նախկին ամուսնու մահը հաստատող փաստաթուղթ։

Ազգականների ամուսնությունը արգելվում է, որովհետև դրանցից հաճախ ծնվում են [[բնածին արատ]]ներով և [[ժառանգական հիվանդություններ]]ով երեխաներ։ Այդպիսի ամուսնությունից մեռածածին երեխաների թիվը և [[մանկական մահացություն]]ը 2 անգամ ավելի մեծ է։

Թվարկված պայմանների խախտումով կայացած ամուսնությունը համարվում է անվավեր։ Դատական կարգով այդպիսին կարող է ճանաչվել նաև [[ընտանիք]] չկազմելու միտումով գրանցված ամուսնությունը ([[կեղծ ամուսնություն]])։ Սակայն այդպիսի ամուսնությունից ծնված երեխաները չեն կորցնում իրենց իրավունքները։

==== Քաղաքացիական ամուսնությունը Հայաստանում ====
[[Պատկեր:Civil wedding in Armenia.JPG|thumb|300px|[[Հայաստան]]ի [[Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գրասենյակ]]ներից մեկը]]
Վերջին տարիներին լայն տարածում է ստացել [[եկեղեցական ամուսնություն]]ը, սակայն [[Հայաստանի Սահմանադրություն]]ը ճանաչում է միայն [[քաղաքացիական ամուսնություն]]ը, իսկ եկեղեցականը (քաղաքացիական ամուսնության հետ մեկտեղ) համարում է ամուսնացողների մասնավոր գործը։

Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գրասենյակում ամուսնացողներին ծանոթացնում Են գրանցման կարգին և պայմաններին, հավաստիանում են, որ նրանք տեղյակ են միմյանց առողջական և ընտանեկան վիճակին, ապագա ամուսիններին բացատրում են նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները։ Ըստ ցանկության՝ ամուսինները, որպես իրենց ընդհանուր ազգանուն, ընտրում են իրենցից մեկինը ([[Հայաստան]]ում՝ հիմնականում տղամարդունը) կամ պահպանում նախաամուսնականը։

[[Երեխա]]ների դաստիարակության և ընտանեկան կյանքի հարցերն ամուսինները լուծում են համատեղ։ Նրանցից յուրաքանչյուրն ազատ է զբաղմունքի, մասնագիտության և բնակության վայրի ընտրության հարցում։ Ամուսնության ընթացքում ամուսինների ձեռք բերած ունեցվածքն ընդհանուր, համատեղ սեփականություն է, որի նկատմամբ նրանք հավասար իրավունքներ ունեն նաև այն դեպքում, երբ նրանցից մեկը զբաղվել է [[տնային տնտեսություն]] վարելով, երեխաներին խնամելով և չի ունեցել ինքնուրույն վաստակ։

Մինչամուսնական, ինչպես նաև ամուսնությունից հետո [[նվիրատվություն]] կամ [[ժառանգություն]] ստացած [[ունեցվածք]]ը նրանց համատեղ սեփականությունն է։ Ամուսինները պարտավոր են նյութապես օգնել միմյանց, անաշխատունակ ամուսինը և հղի կինը ([[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում և դրանից հետո 1 տարի) այդպիսի օգնությունից զրկվելու դեպքում կարող է դատարանով (նույնիսկ առանց ամուսնալուծություն ձևակերպելու) ապրուստադրամ ([[ալիմենտ]]) ստանալ ամուսնուց, եթե վերջինս ի վիճակի է վճարել։

Հայաստանի քաղաքացիների ամուսնությունն արտասահմանյան քաղաքացիների հետ գրանցվում է ընդհանուր հիմունքներով, սակայն նրանցից պահանջվում է փաստաթուղթ՝ գրանցված ամուսնության բացակայության մասին։

=== Ամուսնալուծությունը Հայաստանում ===
Ամուսնության ազատությունը ենթադրում է նաև ամուսնալուծության ազատություն։ Սակայն [[հասարակություն]]ը շահագրգռված է ամրապնդել [[ընտանիք]]ը, ուստի ամուսնալուծությունը նույնպես գտնվում է [[Պետություն|պետության]] հսկողության ներքո և, որպես կանոն, կատարվում է դատական կարգով։ Անչափահաս երեխաներ չունեցող ամուսինների ամուսնալուծությունը, փոխադարձ համաձայնությամբ, ձևակերպվում է [[Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գործակալություն|Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գրասենյակում]]։ Այստեղ է կատարվում նաև օրենքով սահմանված կարգով անհայտ բացակա, [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան հիվանդության]] կամ սակավամտության հետևանքով անգործունակ ճանաչված, 3 տարուց ոչ պակաս ժամկետով ազատազրկված անձանց ամուսնալուծությունը։ Օրենքը չի թույլատրում առանց կնոջ համաձայնության ամուսնալուծության գործ հարուցել կնոջ [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում և 1 տարեկանից փոքր երեխա ունենալու դեպքում։ Ամուսնությունը համարվում է դադարեցված՝ Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գրասենյակում ամուսնալուծությունը ձևակերպելուց հետո։

== Ամուսնական և ընտանեկան հարաբերությունների պսիխոհիգիենա ==
[[Պատկեր:Huwelijk Leonie en Eelke (5868619089).jpg|250px|մինի]]
[[Ընտանիք]]ի խնդիրները պայմանավորված են [[Հասարակություն|հասարակության]] զարգացման նոր փուլի առանձնահատկություններով։ Ընտանիքը ոչ թե 2 և ավելի անհատների ֆիզիկական գումար է, այլ միայն իրեն բնորոշ առանձնահատկություններով օժտված հասարակության հիմնական բջիջը։ Ընտանիքի գոյության կարևոր պայմանն ամուսինների ներընտանեկան խնդիրներները լուծելու, բարդ հարցերը քննարկելու, փոխշահավետ որոշումներ ընդունելու ունակությունն է։ Ընտանիքը միավորվում է նաև համատեղ գործունեությամբ։

«Ամուսինը» կամ «կինը», «հայրը» կամ «մայրը» որոշակի հասկացություններ են, հստակ պարտականությունների ոլորտով դերեր, որոնք ամուսնացող անձը պարտավորվում է կատարել։ Դրանք կատարել չկարողանալը կամ կատարել չցանկանալն անխուսափելիորեն հանգեցնում են ընտանեկան գժտությունների։ Ընտանիքում գոյություն ունեցող դերերի համակարգը կայուն չէ, այն պայմանավորված է հասարակության մեջ և ընտանիքում կատարվող փոփոխություններով, հասարակության մեջ կնոջ դերի բարձրացմամբ, հասարակական ակտիվության դրսևորմամբ։ Վիճակագրական ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ [[Բարձրագույն կրթություն|բարձր կրթություն]] և զարգացման մակարդակ ունեցող ամուսինների ընտանիքներում կենցաղային և տնտեսական պարտականությունները հավասարաչափ են բաշխվում նրանց անդամների միջև։

=== Ընտանիքի անդամների միջև հարաբերություններ ===
Ընտանիքի անդամների միջև հարաբերությունները պայմանավորված են սոցիալ-մշակութային նորմերով և անհատական առանձնահատկություններով։ Բարեկիրթ, առողջ ընտանիքում գործում է փոխլրացման սկզբունքը. ամուսիններից մեկի գիտելիքները և [[Բնավորություն|բնավորության գծերը]] հաջողությամբ լրացվում են մյուսի ընդունակություններով ու փորձով։ [[Հակում]]ների և [[ճաշակ]]ի տարբերությունը չպետք է տարաձայնության պատճառ դառնա։ Եթե [[ընտանիք]]ի անդամներից մեկն ունի բռնակալի, եսամոլի խառնվածք, ապա փոխհարաբերությունների անհավասարության պատճառով ընտանիքը դառնում է անկայուն։ Այն գոյություն է ունենում միայն ամենաբարենպաստ պայմաններում և հեշտությամբ է քայքայվում ճգնաժամային իրավիճակներում։

Ընտանիքի էվոլյուցիան, այսինքն նրա կենսական բոլորաշրջանը ձևավորվում է որոշակի փուլերից, մինչամուսնական, ամուսնական և նոր անդամների ([[երեխա]]ներ) ավելացման, ընտանիքի առանձին անդամների հեռանալու (հասուն երեխաների ամուսնություն, ծնողներից մեկի մահը) շրջաններ։

=== Ամուսնական վաղ շրջան ===
[[Պատկեր:Huwelijk Leonie en Eelke (5869174338).jpg|250px|մինի]]
Ամուսնության առաջին տարում առավել հաճախ ընդհարումների պատճառ են դառնում ամուսնական հարաբերությունների, այդ թվում նաև [[սեռական կյանք]]ի նորություն լինելը։ Կյանքի այդ կողմի արտասովորությունը հաճախ [[վախ]] է ներշնչում 2 կողմերին էլ, խոչընդոտում ընտանիքի բնականոն գործունեությանը։ Բազմամյա «ընկերական հարաբերությունները» ամուսիններին չեն պաշտպանում սեռական աններդաշնակությունից, իսկ որոշ դեպքերում նույնիսկ կարոդ են ուղղակիորեն նպաստել դրան։ Այդպիսի շեղումները կանխելու նպատակով, երեխան դեռ մանկուց ([[դպրոց]]ում և տանը) պետք է [[սեռական դաստիարակություն|սեռական ճիշտ դաստիարակություն]] ստանա, որը կխոչընդոտի կյանքի այդ կողմի մասին նրա կեղծ պատկերացումների ամրապնդմանը։ Համատեղ կյանքի հենց սկզբում՝ միմյանց «ընտելանալու» առավել ծանր ժամանակաշրջանում, փոխզիջումային լուծումներ գտնելու պատրաստակամությունն օգնում է խուսափել ընտանեկան ընդհարումներից։

Սովորաբար երիտասարդները նոր ընտանիքում ստեղծում են այնպիսի փոխհարաբերություններ, ինչպիսիք եղել են իրենց հայրական տանը։ Պարզվել է, որ ամուսնալուծված ծնողների երեխաներն ավելի հեշտ են համաձայնվում ամուսնալուծությանը։ Երբեմն ընտանիքում ձևավորված [[վարք]]ագիծը, [[զգացմունք]]ների արտահայտման ձևերը չեն հաղթահարվում ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Այն ընտանիքներում, որտեղ ծնողների միջև չի եղել [[սեր]] և հաշտություն, կամ հարաբերություններն արտաքնապես եղել են սառը և զուսպ, հաճախ մեծանում են դիմացինի (մասնավորապես ամուսնու կամ կնոջ) նկատմամբ լավ վերաբերմունքի անկարող անհատներ։ Դա կարող է դառնալ ամուսինների միջև ծագող թյուրիմացությունների պատճառ, հանգեցնել փոխադարձ մեղադրանքների, իսկ հետագայում՝ մշտական, անհաղթահարելի օտարացման։

=== Երիտասարդ սերնդի դաստիարակություն ===
Ընտանիքի ամենապատասխանատու պարտականությունը երիտասարդ սերնդի դաստիարակությունն է։ Հոգևոր մերձեցմանը, [[երեխա]]ների նկատմամբ հոգատարությամբ, բարյացակամությամբ և փոխըմբռնումով իրար կապված ծնողների առողջ ընտանիքն աճող սերնդի ճիշտ, լիարժեք [[դաստիարակություն|դաստիարակության]] գրավականն է։

[[Հղիություն]]ը և առաջնեկի ծնունդը լրացուցիչ պարտավորություններ են դնում ամուսինների վրա, սակայն նրանց չեն ազատում փոխադարձ [[Ուշադրություն|ուշադրության]] անհրաժեշտությունից։ Ուշադրության պակասը հատկապես ծանր են տանում հղիությունից ու [[ծննդաբերություն]]ից թուլացած և այդ պատճառով հաճախակի տրտնջացող ու դյուրագրգիռ կանայք։ Առողջ ընտանիքում այդ ժամանակաշրջանում [[տղամարդ]]ը պետք է իրեն զգա և դրսևորի որպես ուժեղ անհատ, նեցուկ լինի կնոջը, դա օգնում է նաև տղամարդուն՝ գնահատելու հայր լինելու իր նոր դերը։ Երեխայի ծնվելուց հետո երիտասարդ ամուսինը պետք է հաշվի առնի ծննդաբերած կնոջ ոչ միայն յուրահատուկ հոգեբանական, այլև ֆիզիոլոգիական վիճակը և ամուսնական [[սեռական հարաբերություններ]]ի ժամանակավոր դադարը չդիտի որպես իր նկատմամբ կնոջ սառնության դրսևորում։

Հասուն տարիքն ունի իր ճգնաժամային շրջանները, օրինակ՝ դժվարին պահեր կարող են առաջանալ 2-րդ երեխայի ծննդյան հետ։ Մասնավորապես, մեծերի ուշադրության կենտրոնում գտնված առաջնեկի մոտ, եղբոր կամ քրոջ ծնվելուց հետո, այլևս չսիրված, ավելորդ լինելու մտքից կարող է առաջանալ [[Նևրոզներ|նևրոզ]], որի հետևանքով երեխան դառնում է խիստ կամակոր, քմահաճ։ Երեխայի այդպիսի վարքը կարող է կազմալուծել ընտանիքը։ Մեծերը հաճախ առաջնեկի վրա են սկսում «թափել» իրենց [[բարկություն]]ը կամ, ընդհակառակը, նրա արտոնյալ վիճակի կորուստն աշխատում են փոխհատուցել ընդգծված ուշադրությամբ, որը երեխան սովորաբար, չի ընդունում՝ համարելով կեղծ։ Այս իրադրությունից միակ ելքը առաջնեկին ընտանիքի նոր անդամի հայտնվելուն նախապատրաստելն է։

=== Ամուսնության հասուն շրջան ===
[[Պատկեր:Couple sitting at a kitchen table (1).jpg|250px|մինի]]
Յուրաքանչյուր [[ընտանիք]]ի կյանքում բարդ ժամանակաշրջան է սկսվում երեխաների հասունանալուց հետո։ Տանից նրանց հեռանալը, սեփական ընտանիք կազմելը հաճախ ծնողները ցավագին են ընդունում, հատկապես, երբ ընտանիքը լրիվ չէ (հաճախ առանց հայր է), կամ երբ երեխան միակն է։ Նման դեպքերում հիմնականում երեխայի [[դաստիարակություն|դաստիարակությամբ]] միավորված ամուսիններին տիրում է հիասթափություն, կամ ընդհանուր հետաքրքրությունների բացակայությունը հանգեցնում է օտարացման։ Շատ ծնողներ անհաջող փորձեր են ձեռնարկում իրենց հասուն զավակների կյանքին միջամտելու, կյանքի ուղեկցի ընտրության հարցում նրանց որոշումների վրա ազդելու համար։ Առանձնապես սխալ է հասուն զավակներին ապերախտության մեջ մեղադրելը, թե «նրանց են նվիրաբերել իրենց ողջ կյանքը»։ Սովորաբար հասուն զավակներն ընդդիմանում են ծնողների այդպիսի վարքագծին և պաշտպանում ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու, անձնական կյանք ունենալու իրենց իրավունքը։ Բնականոն, բարյացակամ հարաբերություններով ընտանիքում, որտեղ դեռ փոքր տարիքից հաշվի են առնում երեխայի անհատականությունը, ամեն ինչ բարեհաջող ընթացք է ունենում։

=== Ամուսնության ճգնաժամային շրջան ===

Ընտանիքի առավել ծանր ճգնաժամային շրջանը կապված է [[ծերություն|ծերության]], ամուսիններից մեկի կյանքից հեռանալու հետ։ Այդպիսի դեպքերում միայնակությունը հաղթահարվում է հին ընկերների, հասուն զավակների ընտանիքների հետ սերտ կապեր պահպանելով, սեփական ուժերի համեմատ մասնագիտական, հասարակական կամ այլ աշխատանք կատարելով։

[[Ընտանիք]]ը սովորաբար դիմում է [[Բժիշկ|բժշկի]] օգնությանը դժվարին ճգնաժամային ժամանակաշրջաններում, երբ ընտանեկան վեճը, ընդհարումը բավականին խորանում և բացասաբար է ազդում ընտանիքի անդամների հոգեկան ու ֆիզիկական վիճակի վրա։

Ընտանեկան հոգեկան ցնցումները, որքան էլ աննշան թվան, մեծերի և երեխաների [[նևրոզներ]]ի գլխավոր պատճառներից են։ Ընդհանուր և [[Հասարակություն|հասարակության]] հոգեբանության ժամանակակից մակարդակը և շահագրգռված անձանց բարի կամքը հնարավորություն են տալիս կանխել [[Նյարդային համակարգի հիվանդություններ|նյարդային հիվանդությունները]], ծանր ընդհարումները, ամուսնալուծությունը։ [[Հոգեբույժ]]ները և [[Նյարդահոգեբանություն|նյարդահոգեբաններն]] օգնում են լուծելու ներընտանեկան ընդհարումները։

[[Հայաստան]]ի խոշոր քաղաքներում կան ընտանեկան հարցերի հատուկ խորհրդատվություններ, որտեղ կարելի է դիմել ընտանեկան փոխհարաբերությունների, [[Դաստիարակություն|երեխաների դաստիարակության]] և այլ հարցերով։

Ընտանիքում առավել ծանր ընդհարումներ են առաջանում [[ալկոհոլամոլություն|ալկոհոլամոլության]] և [[Թմրամոլություն|թմրամոլության]] հետևանքով, որոնք հատկապես կործանարար են երեխաների համար։

Առողջ ընտանիքի համար ճգնաժամային շրջանները վտանգավոր չեն. դրանց հաջող հաղթահարումը նպաստում է փոխադարձ վստահության, կյանքի ուսանելի փորձ ձեռք բերելուն։ Շրջապատի, սեփական ընտանիքի անդամների նկատմամբ բարյացակամ վերաբերմունքը առողջ ընտանիքի գոյության կարևոր նախապայմաններից է։

== Ամուսնության այլ տեսակներ ==
'''[[Պոլիգամիա]]''' - , երբ ամուսնացող կողմերից մեկը կարող է ունենալ մեկից ավելի հակառակ սեռի ամուսնական զույգ։ Ունի երկու տեսակ՝ պոլիգինիա, երբ տղամարդը ունի մեկից ավելի կին և պոլիանդրիա՝ երբ կինը ունի մեկից ավելի ամուսիններ։ Ներկայումս բազմաթիվ քաղաքակիրթ և [[Ժողովրդավարություն|ժողովրդավարական]] ռեժիմ ունեցող երկրներում արգելված է բազմակնությունը։ Բայց կան երկրներ, որտեղ ընդունված է այդ երևույթը, որոնց թվին են դասվում մուսուլմանական երկրները, Աֆրիկյան մի շարք երկրներ։

'''[[Նույնասեռ ամուսնություն]]''' - ամուսնությունն է նույն [[Սեռ (կենսաբանություն)|սեռն]] ունեցող մարդկանց միջև։

'''ժամանակավոր ամուսնություն''' մուսուլմանների ամուսնության տեսակ, որը կնքվում է որոշակի ժամանակահատվածով։

== Տես նաև ==
* [[Բազմայրություն]]
* [[Պոլիգամիա]]

== Աղբյուրներ ==
* [http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=921 Ամուսնության մասին Դպրոցական Մեծ հանրագիտարանում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304115832/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=921 |date=2016-03-04 }}

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://surbzoravor.am/post/view/serakanutyun-ev-amusnutyun Սեռականություն և ամուսնություն ֊ Սուրբ Զորավոր Աստվածածին Եկեղեցի]
* [https://gutenberg.org/ebooks/20715 Marriage and Love by Emma Goldman]
* [http://lib.eparhia-saratov.ru/books/noauthor/otechnik3/contents.html Քրիստոնեական ամուսնություն] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810193232/http://www.lib.eparhia-saratov.ru/books/noauthor/otechnik3/contents.html |date=2007-08-10 }}
*[https://personallawyer.am/hy/company/article?url=marriage Ամուսնություն կնքելու մասին․ https://personallawyer.am/hy/company/article?url=marriage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200815080811/https://personallawyer.am/hy/company/article?url=marriage |date=2020-08-15 }}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{ՀԲՀ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=335}}
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}

[[Կատեգորիա:Ընտանեկան իրավունք]]
[[Կատեգորիա:Ընտանիք]]