«Գայլեր»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ կետադրական և վիքիֆիկացման ուղղումներ, փոխարինվեց: : → ։ (3) oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Taxobox |
|||
⚫ | |||
| image file = Canis lupus 265b.jpg |
|||
| image descr = Սովորական գայլ |
|||
| regnum = Կենդանիներ |
|||
| phylum = Քորդավորներ |
|||
| subphylum = Ողնաշարավորներ |
|||
| classis = Կաթնասուններ |
|||
| ordo = Գիշատիչներ |
|||
| familia = Շնազգիներ |
|||
| genus = '''Գայլեր''' |
|||
| latin = {{btname|Canis|[[Linnaeus]], [[1758]]}} |
|||
| section name = Տեսակներ |
|||
| section text = |
|||
* [[Գայլ]]''Canis lupus'' |
|||
* [[Շիկահեր գայլ]] ''Canis rufus'' |
|||
* [[Կոյոտ]] ''Canis latrans'' |
|||
* [[Սովորական շնագայլ]] ''Canis aureus'' |
|||
* [[Բծավոր շնագայլ]] ''Canis adustus'' |
|||
* [[Սևամեջք շնագայլ]] ''Canis mesomelas'' |
|||
* [[Եթովպիական շնագայլ]] ''Canis simensis'' |
|||
* †[[Սարսափելի գայլ]] ''Canis dirus'' |
|||
| commons = Category:Canis |
|||
| wikispecies = Canis |
|||
| itis = 180595 |
|||
| ncbi = 9611 |
|||
}} |
|||
'''Գայլեր''' ({{lang-la|Canis}}) - [[կաթնասուն]]ների դասի [[շնազգիներ]]ի (''Canidae'') ընտանիքի ցեղ։ Գայլի էգը կոչվում է ճույռ։ Գայլերն ապրում են ոհմակներով։ Որսին մասնակցում են թե որձերը, թե ճույռերը։ |
|||
⚫ | |||
== Տեսակներ == |
|||
Գայլերը (լատիներեն՝ Canis) կաթնասունների դասի շնազգիների (Canidae) ընտանիքի ցեղ են: |
|||
* [[Գայլ]] ''Canis lupus'' |
|||
* [[Շիկահեր գայլ]] ''Canis rufus'' |
|||
* [[Կոյոտ]] ''Canis latrans'' |
|||
* [[Սովորական շնագայլ]] ''Canis aureus'' |
|||
* [[Բծավոր շնագայլ]] ''Canis adustus'' |
|||
* [[Սևամեջք շնագայլ]] ''Canis mesomelas'' |
|||
* [[Եթովպիական շնագայլ]] ''Canis simensis'' |
|||
* †[[Սարսափելի գայլ]] ''Canis dirus'' |
|||
== Տես նաև == |
|||
Գայլերի մարմնի երկարությունը 105–160 սմ է, զանգվածը՝ 32–50 կգ, հազվադեպ՝ մինչև 76 կգ: Ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում: Բնակվում է տափաստաններում, անապատներում, անտառներում: Տափաստանային և անապատային գայլերն ապրում են գետնափոր բներում կամ զբաղեցնում այլ կենդանիների (աղվես, գորշուկ) լքված բները, անտառայինները՝ որջերում և եղեգնուտներում, լեռնայինները՝ քարանձավներում: Գայլը հիմնականում մոխրագույն է, տունդրայում՝ ավելի բաց գույնի, ձմռանը՝ գրեթե սպիտակ, անտառայինը մուգ է, անապատայինը՝ գորշ շիկակարմիր: Սնվում է վայրի և ընտանի սմբակավորներով (ընտրում է ամենաթույլերին ու ծերերին), շներով, նապաստակներով, մանր կրծողներով: |
|||
* [[Կարմիր գայլ]] |
|||
* [[Բաշավոր գայլ]] |
|||
ՀՀ-ում տարածված է բոլոր մարզերում: Հանդիպում է 1 ենթատեսակ, որը խոշոր է, ունի երկար ու խիտ, բաց գույնի մազածածկ: |
|||
Գայլը շատ զգուշավոր է: Երբեմն ամենափորձառու բնախույզն անգամ չի կարողանում գտնել մայր գայլի որջը, որտեղ մեծանում են 3–13 ձագեր: Սպառնացող վտանգն զգալով՝ մայր գայլը կարող է ձագերին տեղափոխել մի այլ տեղ ու ապահով թաքցնել: Մայր գայլը ձագերին 4–6 շաբաթ կերակրում է կաթով, որից հետո ձագերն անցնում են մսակերության: Ուշ աշնանը նրանք ընտանիքով թողնում են որջը և դուրս գալիս ձմեռային արշավների՝ երբեմն կտրելով 100 կմ-ից ավելի տարածություն: |
|||
[[Կատեգորիա:Գայլեր]] |
|||
Սովորաբար գայլերն ապրում են զույգերով, սակայն ուշ աշնանը և ձմռանը շրջում են ոհմակներով: Ոհմակի բոլոր անդամները կերակրում և խնամում են ձագերին: Ոհմակը շատ արագաշարժ է և զգույշ, ուստի այն գտնելը շատ դժվար է: Ձմռանը գայլերը հեշտությամբ խույս են տալիս մարդկանցից, շրջանցում թակարդներն ու վտանգավոր տեղերը: Նրանք հայտնվում են անսպասելի և հանկարծակիի բերում մարդկանց, գոմերից ոչխարներ փախցնում, իսկ շներին ճանկում են հենց տների լուսամուտների տակ: Պատահում է, որ նաև մարդկանց վրա են հարձակվում: |
|||
Գայլերի կյանքի տևողությունը 15–20 տարի է: |
|||
Երբ գայլը հարձակվում է ոչխարների կամ ընտանի եղջերուների վրա, անշուշտ վնաս է պատճառում: Իսկ երբ ոչնչացնում է հիվանդ կենդանիների, անտառին և նրա բնակիչներին օգուտ է տալիս: |
16:24, 26 հունվարի 2015-ի տարբերակ
Գայլեր Գայլերը (լատիներեն՝ Canis) կաթնասունների դասի շնազգիների (Canidae) ընտանիքի ցեղ են:
Գայլերի մարմնի երկարությունը 105–160 սմ է, զանգվածը՝ 32–50 կգ, հազվադեպ՝ մինչև 76 կգ: Ապրում են Եվրոպայում, Ասիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում: Բնակվում է տափաստաններում, անապատներում, անտառներում: Տափաստանային և անապատային գայլերն ապրում են գետնափոր բներում կամ զբաղեցնում այլ կենդանիների (աղվես, գորշուկ) լքված բները, անտառայինները՝ որջերում և եղեգնուտներում, լեռնայինները՝ քարանձավներում: Գայլը հիմնականում մոխրագույն է, տունդրայում՝ ավելի բաց գույնի, ձմռանը՝ գրեթե սպիտակ, անտառայինը մուգ է, անապատայինը՝ գորշ շիկակարմիր: Սնվում է վայրի և ընտանի սմբակավորներով (ընտրում է ամենաթույլերին ու ծերերին), շներով, նապաստակներով, մանր կրծողներով:
ՀՀ-ում տարածված է բոլոր մարզերում: Հանդիպում է 1 ենթատեսակ, որը խոշոր է, ունի երկար ու խիտ, բաց գույնի մազածածկ: Գայլը շատ զգուշավոր է: Երբեմն ամենափորձառու բնախույզն անգամ չի կարողանում գտնել մայր գայլի որջը, որտեղ մեծանում են 3–13 ձագեր: Սպառնացող վտանգն զգալով՝ մայր գայլը կարող է ձագերին տեղափոխել մի այլ տեղ ու ապահով թաքցնել: Մայր գայլը ձագերին 4–6 շաբաթ կերակրում է կաթով, որից հետո ձագերն անցնում են մսակերության: Ուշ աշնանը նրանք ընտանիքով թողնում են որջը և դուրս գալիս ձմեռային արշավների՝ երբեմն կտրելով 100 կմ-ից ավելի տարածություն:
Սովորաբար գայլերն ապրում են զույգերով, սակայն ուշ աշնանը և ձմռանը շրջում են ոհմակներով: Ոհմակի բոլոր անդամները կերակրում և խնամում են ձագերին: Ոհմակը շատ արագաշարժ է և զգույշ, ուստի այն գտնելը շատ դժվար է: Ձմռանը գայլերը հեշտությամբ խույս են տալիս մարդկանցից, շրջանցում թակարդներն ու վտանգավոր տեղերը: Նրանք հայտնվում են անսպասելի և հանկարծակիի բերում մարդկանց, գոմերից ոչխարներ փախցնում, իսկ շներին ճանկում են հենց տների լուսամուտների տակ: Պատահում է, որ նաև մարդկանց վրա են հարձակվում: Գայլերի կյանքի տևողությունը 15–20 տարի է:
Երբ գայլը հարձակվում է ոչխարների կամ ընտանի եղջերուների վրա, անշուշտ վնաս է պատճառում: Իսկ երբ ոչնչացնում է հիվանդ կենդանիների, անտառին և նրա բնակիչներին օգուտ է տալիս: