Դիտել ԵՊՀ Արաբագիտության ամբիոն էջի աղբյուրը

{{Անաղբյուր}}
{{Տեղեկաքարտ Ամբիոն
 |հայերեն անվանում     = Արաբագիտության ամբիոն
 |հապավում   = 
 |պատկերանիշ      = 
 |պատկեր  = [[Պատկեր:YSU-BatimentCentral.jpg|YSU-BatimentCentral.jpg|250px]]
 |ֆակուլտետ    = [[ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետ|Արևելագիտություն]]
 |բուհ          = [[Երևանի պետական համալսարան|ԵՊՀ]]
 |բնօրինակ անվանում     = ''ԵՊՀ Արաբագիտության ամբիոն''
 |միջազգային անվանում = ''Department of Arabic Studies, YSU''
 |նախկին անվանումներ      = 
 |կարգախոս        = 
 |հիմնադրման տարեթիվ      = 1991 
 |ամբիոնի վարիչ = [[Հայկ Քոչարյան]]
 |պրոֆեսորներ   = [[Դավիթ Հովհաննիսյան]]  <br >Սամվել Կարաբեկյան  <br >Սոնա Տոնիկյան  <br >Ռուբեն Միրաքյան <br > Արաքս Փաշայան <br >Լիլիթ Հարությունյան  <br >Հայկ Քոչարյան  <br >Մարատ Յավրումյան  <br >Լիլիթ Տեր-Պետրոսյան 
 |ականավոր շրջանավարտներ    = 
 |հասցե        = Հայաստան, 0025, <br />ք.Երևան, <br />Ալեք Մանուկյան, 1
 |կայք         = [http://www.ysu.am/faculties/en/Oriental-Studies/ պաշտոնական կայք]	
 |էլեկտրոնային փոստ      = arabgit@ysu.am
}}

'''Երևանի պետական համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի արաբագիտության ամբիոն''', [[Հայաստան]]ի արաբագիտության ոլորտում հիմնադիր և առաջատար գիտակրթական հաստատություն։ [[1992]] թվականից սկսած այն անմիջական մասնակցությունն է ունեցել [[Հայաստան]]ի և [[արաբ]]ական աշխարհի մի շարք երկրների միջև [[դիվանագիտություն|դիվանագիտական կապերի]] հաստատմանը։ [[Սիրիա]]յում, [[Լիբանան]]ում, [[Եգիպտոս]]ում, [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]]ում, [[Քուվեյթ]]ում և [[Իրաք]]ում [[Հայաստան]]ի [[դեսպանություն]]ների և [[հյուպատոսություն]]ների բացմամբ նոր թափ է հաղորդվում արաբական երկրների [[հայկական սփյուռք]]ի և [[Հայաստան|մայր հայրենիք]]ի հետ կապին։ Այդ պետական մարմիններում աշխատել և աշխատում են ամբիոնի դասախոսներն ու շրջանավարտները։

[[Հայ]] արաբագիտության բնագավառում ակադեմիական ավանդույթների առաջացումը, մասնագիտական կադրային բազայի ձևավորումն ու զարգացումը համալսարանում՝ ընդհուպ մինչև [[1992]] թվականի ամբիոնի հիմնադրում, կապված են [[արաբ]]ական և [[թուրք]]ական [[բանասիրություն|բանասիրության]] ամբիոնի վարիչ, [[1977]]-[[1993]] թվականների արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր [[Մերի Քոչար]]ի անվան հետ։ Նրա հետ արաբագիտության ամբիոնի՝ որպես ԵՊՀ-ի գիտահետազոտական և մշակութային կենտրոնի հիմնադրումը իրականացրել են [[բանասիրական գիտությունների թեկնածու]], [[իսլամագետ]] ''[[Դավիթ Հովհաննիսյան]]ը'' և բանասիրական գիտությունների թեկնածու, [[լեզվաբան]] ''[[Սամվել Կարաբեկյան]]ը։''

[[2009]] թվականից ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատարն է բանասիրական գիտությունների թեկնածու, [[դոցենտ]] ''Սոնա Տոնիկյանը''։ Արաբագիտության ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմում մեծ թիվ են կազմում արտասահմանում վերապատրաստված մասնագետները։ Նրանցից ոմանք թեկնածուական ատենախոսություն են պաշտպանել արտասահմանում և նպաստել այդ երկրների համալսարանների ու ԵՊՀ արաբագիտության ամբիոնի կապերի հաստատմանն ու ուժեղացմանը։ ''ԵՊՀ արաբագետները'' Երևանի տարբեր համալսարաններում նպաստել են արաբագիտության զարգացման այլ կենտրոնների հիմնադրմանը։

Ամբիոնի գիտակրթական գործունեության ոլորտը ներառում է ոչ միայն արաբերենի դասավանդումը, այլև արաբագիտության բոլոր հիմնական ուղղությունները՝ [[արաբական լեզվաբանություն|արաբական]] և [[սեմական լեզվաբանություն]]ը, [[արաբական մշակույթ]]ն ու [[արաբական երկրների պատմություն|պատմություն]]ը, [[իսլամագիտություն]]ը, [[արաբական գրականություն]]ը, ժամանակակից տարածաշրջանային խնդիրների ուսումնասիրությունը։ Ամբիոնում արաբագիտությանը զուգահեռ զարգանում է նաև [[եբրայագիտություն]]ը, որով զբաղվում են աշխարհի ընդամենը 40 երկրներում։ ԵՊՀ արաբագիտության ամբիոնը զարգացնում է միջմշակութային կապերը և մասնագիտական փոխանակման գործընթացը ինչպես [[ԱՊՀ]] ու [[Արաբական Պետությունների Լիգա|արաբական երկրների]], այնպես էլ՝ [[Եվրոպա]]յի, [[Ամերիկա]]յի ու [[Ռուսաստան]]ի համալսարանների հետ, որտեղ ամբիոնի շրջանավարտները շարունակում են իրենց հետագա ուսումը։

==Երևանի պետական համալսարանի հիմնադրումը։ Արևելագիտությունը համալսարանում==
[[Պատկեր:Գևորգ Ասատուր.JPG|մինի|ձախից|[[Գևորգ Ասատուր]]]]
[[Պատկեր:Herachiay Atcharian 1926.png|մինի|աջից|[[Հրաչյա Աճառյան]]]]
[[Երևանի պետական համալսարան]]ը հիմնադրվել է [[1919]] թվականի [[մայիս]]ին։ Տեղակայված էր [[Երևան]]ի Աստաֆյան, այժմ՝ [[Աբովյան փողոց]]ի վրա գտնվող ''Ուսուցչական սեմինարիայի'' շենքում։ Հայաստանի Հանրապետության իշխանության տարիներին համալսարանում գործում էր 2 ֆակուլտետ՝ ''հասարակագիտական'' և ''բնագիտական''։ Խորհրդային իշխանության առաջին տարում՝ [[1921]] թվականին բացվեցին ևս 3 ֆակուլտետ, այդ թվում՝ [[ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետ|արևելագիտության ֆակուլտետ]]ը, սակայն շուտով կրկին միանում [[ԵՊՀ բանասիրության ֆակուլտետ|բանասիրության ֆակուլտետ]]ին։

Երևանի պետական համալսարանում արևելագիտության առաջին դասընթացները դասավանդվել են պատմաբանասիրության ֆակուլտետում։ Արևելագիտության առաջին դասախոսը գրականագետ և արևելագետ [[Գևորգ Ասատուր]]ն էր([[1868]]-[[1937]]), ով [[1921]] թվականին աշխատանքի է հրավիրվում որպես վրացերենի և [[Արևելք]]ի գրականության դասախոս։ [[1923]] թվականին հռչակավոր լեզվաբան [[Հրաչյա Աճառյան]]ը ([[1876]]-[[1953]]) սկսում է արևելյան լեզուների դասավանդումը՝ [[պարսկերեն]], [[սանսկրիտ]]։

[[1921]] թվականին [[Մոսկվա]]յում փակվում է [[1815]] թվականին [[Հովհաննես Աղազարի Լազարյան|Հովհաննես Լազարյանի]] հիմնադրած Արևելյան լեզուների ճեմարանը։ Արևելագետները աշխատանքի են անցնում [[Մոսկվայի համալսարան|Մոսկվայի]], [[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադ]]ի համալսարաններում, իսկ մի մասը գալիս են [[Հայաստան]] և մեծ ավանդ ներդնում հայ [[արաբագիտություն|արաբագիտության]] զարգացման մեջ։ Արևելագիտության զարգացմանը նպաստել է [[1922]]-[[1936]] թվականներին [[Մերձավոր Արևելք]]ի երկրներից՝ [[Իրան]]ից, [[Հունաստան]]ից, [[Թուրքիա]]յից, [[Սիրիա]]յից, [[Լիբանան]]ից ու [[Եգիպտոս]]ից [[Խորհրդային Հայաստան]] կատարված հայրենադարձությունը։

Նրանք սկսում են համատեղ բեղմնավոր աշխատանք ծավալել [[1940]] թվականին Հրաչյա Աճառյանի հիմնած արևելյան բանասաիրության ամբիոնում՝ դասավանդելով [[պարսկերեն]] և [[արաբերեն]]։

==Արևելագիտության ֆակուլտետի հիմնումը։ Հայ արաբագիտության զարգացումը==
Հետպատերազմյան շրջանում [[հայ]]ազգի խոշորագույն արևելագետները ձեռնամուխ են լինում [[Հայաստան]]ում արևելագիտության զարգացմանը։ Նրանք էին կովկասագետ և արևելագետ [[Հովսեփ Օրբելի]]ն, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր արաբագետ Արամ Տեր-Ղևոնդյանը և բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր իրանագետ [[Գեորգի Նալբանդյան]]ը։ Հովսեփ Աբգարի Օրբելին ([[1887]]-[[1961]]) ծնվել է [[Քութայիս]]ում՝ միջին ազնվական հայ ընտանիքում։ Ավարտելով [[Թիֆլիս]]ի գիմնազիան՝ [[1904]] թվականին ընդունվում և [[1911]] թվականին ավարտում է [[Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան]]ը։ Գիտական ուսումնասիրություններ է կատարել [[Անի]]ում՝ ճարտարապետ [[Թորոս Թորամանյան]]ի հետ, ինչպես նաև [[Արցախ]]ի [[Խաչեն]] գավառում։ [[1934]]-[[1951]] թվականներին Լենինգրադի [[Էրմիտաժ]]ի տնօրենն էր։ [[1943]] թվականին մի խումբ հայ ակադեմիկոսների հետ հիմնադրում է գիտությունների ազգային ակադեմիան։

[[Արամ Տեր-Ղևոնդյան|Արամ Նահապետի Տեր-Ղևոնդյանը]] ([[1928]]-[[1988]]) ծնվել է [[Կահիրե]]ում՝ [[Մարաշ]]ից [[Եգիպտոս]] գաղթած հայկական ընտանիքում։ Քսան տարին չբոլորած՝ նա հայրենիք է վերադառնում, [[1954]] թվականին ավարտում ԵՊՀ արևելյան բանասիրության ամբիոնը, [[1957]] թվականին պաշտպանում թեկնածուական թեզը [[Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան|Լենինգրադի համալսարանի]] արևելագիտության ֆակուլտետում։ [[Հայերեն]]ով, [[ռուսերեն]]ով և [[ֆրանսերեն]]ով հրատարակում է գրքեր ու հոդվածներ, որոնցից առաջինը կոչվում էր ''Արաբական Ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում'', որ լույս էր տեսել [[1965]] թվականին ՀԽՍՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայում։ Գիտնականի անունն է կրում արաբագիտության ամբիոնի գրադարանը։

[[Գեորգի Նալբանդյան|Գեորգի Մկրտչի Նալբանդյան]]ը ([[1926]]-[[1998]]) ծնվել է [[Չիտա]]յում՝ [[ԽՍՀՄ]] [[Հեռավոր Արևելք]]ում։ [[1951]] թվականին ավարտել է ԵՊՀ արևելյան բանասիրության ամբիոնը, [[1952]] թվականից սկսել դասավանդել։ [[1968]] թվականին, որպես առանձին կառույց, հիմնադրվում է [[ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետ|Արևելագիտության ֆակուլտետ]]ը, և նա դառնում է առաջին դեկանը ([[1968]]-[[1973]]), իսկ դրանից հետո՝ մինչև կյանքի վերջը՝ [[ԵՊՀ իրանագիտության ամբիոն|իրանագիտության]] և քրդագիտական բանասիրության ամբիոնների վարիչ։ Լույս է տեսել Նալբանդյանի «Պարսից լեզվի քերականությունը» ([[1980]]), «Պարսկերեն-հայերեն բառարանը» ([[1987]])։ Պարսկերեն է թարգմանել [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] «Հայոց պատմությունը» ([[1984]]) և [[Եզնիկ Կողբացի|Եզնիկ Կողբացու]] «Եղծ ադանդոցը» ([[1989]])։ Կազմել է պարսկերենի դասագրքեր՝ պարսկական թեքումով հայկական դպրոցների համար։

Նորաբաց ֆակուլտետի առաջին շրջանավարտներն էին մի շարք հայտնի գիտնականներ, այդ թվում՝ [[1946]]-[[1948]] թվականներին հայրենադարձվածների սերունդները։ Նրանց թվում էին արաբագիտության ամբիոնի դասախոսների ավագ սերունդի ներկայացուցիչները՝ [[Հովհաննես Ասատրյան]]ը, ''Հարություն Գրիգորյանը, Սարգիս Փոլադյանը, Երվանդ Մինասյանը, Արշակ Փոլադյանը''։ Վերջինս [[Հայաստան]]ի դեսպանն է [[Սիրիա|Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունում]]՝ [[2007]] թվականից։ Առաջին շրջանավարտների թվում էր Հայաստանի առաջին նախագահ [[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]]ը, ով ուսումը ասպիրանտուրայում շարունակելու համար կրկին մեկնում է [[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադ]]։

==Արաբագիտության ամբիոնի հիմնադրումը==
Եթե արևելագիտության ֆակուլտետի հիմնադրումը իրականացրել էին Լենինգրադի համալսարանում սովորած հայ արևելագետները, ապա արաբագիտության ամբիոնը բացվում է Մոսկվայում ասպիրանտական ուսումնառություն առած, դարձյալ երեք գիտնականների շնորհիվ՝ [[պատմական գիտությունների դոկտոր|պ.գ.դ.]], պրոֆեսոր [[թյուրքագետ]] Մերի Քոչար, [[բանասիրական գիտությունների թեկնածու|բ.գ.թ.]], պրոֆեսոր [[իսլամագետ]] Դավիթ Հովհաննիսյան և բ.գ.թ., դոցենտ [[լեզվաբան]] Սամվել Կարաբեկյան։

[[Մերի Հրաչյայի Քոչար]]ը ([[1936]]-[[1994]]) ծնվել է [[Երևան]]ում, [[1954]] թվականին ընդունվել է [[Մոսկվայի պետական համալսարան|Մոսկվայի Մ.Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարան]]ի բանասիրական ֆակուլտետի արևելագիտության բաժինը՝ «թուրքագիտություն» մասնագիտությամբ, [[1968]] թվականին [[Մոսկվա]]յում պաշտպանել թեկնածուական ատենախոսություն։ [[1975]] թվականից եղել է ԵՊՀ թուրքական և արաբական բանասիրության ամբիոնի վարիչ, [[1978]]– [[1993]] թվականներին՝ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան։ [[1992]] թվականին Մերի Քոչարը պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն, իսկ [[1993]] թվականին նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։

[[Դավիթ Արտաշեսի Հովհաննիսյան]]ը [[1979]] թվականին ավարտել է [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի Աֆրիկայի և Ասիայի երկրների ինստիտուտի ասպիրանտուրան։ [[1987]] - [[1992]] թվականներին առաջինն է ղեկավարել ԵՊՀ արաբագիտության ամբիոնը։ [[1992]] - [[1998]] թվականներին ՀՀ դեսպանն էր [[Սիրիա]]յում։ [[1998]] թվականից դոցենտ է ամբիոնում, [[2007]] թվականից՝ տնօրեն ԵՊՀ Քաղաքական և մշակութային հետազոտությունների կենտրոնում, [[2008]]-[[2012]] թվականներին՝ [[Երևանի պետական լեզվաբանական համալսարան|Վ. Բրյուսովի անվան Երևանի պետական լեզվաբանական համալսարանի]] ռեկտորի խորհրդական։ Հեղինակ է մի շարք հոդվածների ու մենագրությունների։

Սամվել Բորիսի Կարաբեկյանը [[1983]] թվականին ավարտել է [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի Ասիայի և Աֆրիկայի երկրների ինստիտուտի ասպիրանտուրան։ [[1992]]-[[2008]] թվականներին ԵՊՀ Արաբագիտության ամբիոնի վարիչն էր, [[2008]] թվականից մինչ այժմ դոցենտ է ամբիոնում։ Մասնագիտական գործուղումներով ու վերապատրաստումներով եղել է Արաբական աշխարհի, Եվրոպայի ու Ամերիկայի մի շարք համալսարաններում։ [[2008]] թվականից Բարձրագույն կրթության բարեփոխումների փորձագետների ազգային թիմի անդամ (ֆինանսավորվում է Եվրահանձնաժողովի կողմից «Տեմպուս» ծրագրի միջոցով)։ Հեղինակ է մեծ թվով հոդվածների և ուսումնամեթոդական ձեռնարկների։

[[1992]] թվականից ամբիոնի աշխատակազմը սերտորեն համագործակցում է ՀՀ ԱԳՆ հետ՝ նպաստելով հայ-արաբական միջպետական հարաբերությունների ձևավորմանն ու զարգացմանը։ [[1995]] թվականից ամբիոնի շուրջ [[1000]] ուսանողներ միջպետական համաձայնագրերի շնորհիվ ստաժավորման են մեկնել արաբական երկրներ՝ [[Սիրիա]](մինչև [[2011]] թվական), [[Լիբանան]], [[Եգիպտոս]], [[Քուվեյթ]]։

==Եբրայերենի և արամեերենի դասավանդումը։ Ամբիոնն այսօր==
[[Պատկեր:Sona Tonikyan, head of Department of Arabic Studies.jpg|մինի|ձախից|Սոնա Տոնիկյան]]

[[1990]]-ական թվականներին արաբագիտության ամբիոնի դասախոս Արման Հակոբյանը սկիզբ է դնում եբրայերենի ուսուցմանը՝ որպես 2-րդ արևելյան լեզվի։ [[Եբրայերեն]]ը կանոնավոր կերպով դասավանդվում է [[1995]] թվականից։ Դրանով հիմք է դրվել Հայաստանում եբրայագիտության սկզբնավորմանն ու զարգացմանը. եզակի գիտություն, որով զբաղվում են աշխարհի ընդամենը 40 երկրում։

[[2006]] թվականին Արման Հակոբյանը սկիզբ է դնում [[արամեերեն]]ի (դասական ասորերեն) ուսուցմանը՝ որպես սեմական 3-րդ լեզվի։ Այն դասավանդվում է մագիստրատուրայում։

[[2009]] թվականից արաբագիտության ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատարն է բ.գ.թ., [[դոցենտ]] [[Սոնա Տոնիկյան]]ը։ Արաբագիտության ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմում մեծ թիվ են կազմում արտասահմանում վերապատրաստված մասնագետները։
[[Պատկեր:Arman Akopian.jpg|մինի|աջից|Արման Հակոբյան]]

Արաբագիտության ամբիոնի դասախոսներից ոմանք թեկնածուական ատենախոսություն են պաշտպանել արտասահմանում և նպաստել այդ երկրների համալսարանների ու ԵՊՀ արաբագիտության ամբիոնի կապերի հաստատմանն ու ուժեղացմանը։ [[2007]] թվականին Դամասկոսի համալսարանում պաշտպանելով ասպիրանտական թեզ՝ Արթուր Իսրայելյանը վերադարձել է Հայաստան [[2010]] թվական [[Երևանի պետական լեզվաբանական համալսարան]]ում հիմնադրել, և մինչև [[2014]] թվականի [[հունվար]] ամիսը ղեկավարել է Արևելյան լեզուների ամբիոնը։ [[2014]] թվականի [[փետրվար]]ից ամբիոնն իր 8 լեզուներով անցավ ԵՊԼՀ Ասիական լեզուների ամբիոնի կազմ։

Արաբագիտության ամբիոնում վերոնշյալ գիտնականներից բացի դասավանդում են դոցենտներ և գիտությունների թեկնածուներ ''Ռուբեն Միրաքյանը, Լիլիթ Հարությունյանը, Հայկ Քոչարյանը, Մարատ Յավրումյանը, Լիլիթ Տեր-Պետրոսյանը, Արաքս Փաշայանը, Արայիկ Հարությունյանը'', ''Ալիս Էլոյանը'', դասախոսներ ''Սյուզաննա Գյոզալյանը, Մարինա Մանուկյանը, Ալվինա Հովհաննիսյանը, Լիլիա Գյոզալյանը'' և ուրիշներ։ Ամբիոնում տարբեր տարիների համատեղության կարգով դասավանդել են նաև ՀՀ ԳԱԱ արևելագետներ ''Շահեն Կարա-Մանուկյանը,  Վահան Տեր-Ղևոնդյանը և ուրիշներ''։

Ամբիոնի գիտակրթական գործունեության ոլորտը ներառում է ոչ միայն արաբերենի դասավանդումը, այլև արաբագիտության բոլոր հիմնական ուղղությունները՝ արաբական և սեմական լեզվաբանությունը, միջնադարյան արաբական մշակույթն ու պատմությունը, իսլամագիտությունը, նոր և նորագույն ժամանակների արաբական գրականությունը, ժամանակակից տարածաշրջանային խնդիրների ուսումնասիրությունը։ Այդ ծրագրերը ներառված են մագիստրոսատուրայում։

== Պատկերասրահ ==
<center>
{|class="graytable" style="text-align:center"
 |+
 |width="25%"|[[Պատկեր:YSU, Department of Arabic Studies.jpg|center|240px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:YSU, Department of Arabic Studies,.jpg|center|200px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:Library YSU, Department of Arabic Studies.jpg|center|200px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:Սամվել Կարաբեկյան.JPG|center|200px]]
|-
 |ԵՊՀ կենտրոնական և արևելագիտության ֆակուլտետի շենքեր
 |Եգիպտոսի անվան լսարան, արաբագիտության ամբիոն
 |Արամ Տեր-Ղևոնդյանի անվան գրադարան
|}
</center>

==Տես նաև==
* [[Երևանի պետական համալսարան]]

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=lf9UpxgU9TY&index=1&list=PLdPdNX9kMwnpI64ZpxXG2tMlanPjawx-c Արաբագիտության ամբիոնի պատմություն, մաս առաջին]
* [https://www.youtube.com/watch?v=M15eWYTIqJc&index=2&list=PLdPdNX9kMwnpI64ZpxXG2tMlanPjawx-c Արաբագիտության ամբիոնի պատմություն, մաս երկրորդ]

[[Կատեգորիա:Երևանի պետական համալսարան]]
[[Կատեգորիա:Արաբագիտություն]]