Մասնակից:Onik Beybutyan

Ղեկավարում

Ղեկավարումը հաղորդակցության և անձնակազմի ազդեցության օգտագործումն է ճիշտ կողմնորոշելու ենթակաների գործողությունները տվյալ կազմակերպության պլանները իրականացնելիս:Ղեկավարման գործընթացը դիտարկվում է որպես կառավարիչի անձնական ազդեցության և ենթակաների հետ հաղորդակցման գործոն:

Ղեկավարի դերը անձնակազմի կառավարման գործում

Ղեկավարը նշանակվում է ոչ միայն կառավարելու կազմակերպությանը,այլ նաև ենթականերին առաջնորդելու,ոգևորելու իր անձնական աշխատանքով,վարքագծով:

Ղեկավարը պետք է լինի,լավատես,վճռական,աշխատասեր և համբերատար:

Որոշ հեղինակավոր մասնագետներ գտնում են,որ ղեկավարման գործընթացը բաղկացած է անձնական ազդեցության հմտությունից ենթակաների վրա,հաղորդակցման միջոցներից և ենթակաների աշխատանքային վարքի շարժառիթների ձևավորման մեթոդներից:

Ղեկավարման գործընթացը դիտարկվում է որպես կառավարիչի անձնական ազդեցության և ենթակաների հետ հաղորդակցման գործոն:

Հաղորդակցությունը և անձնական ազդեցությունը հիմնվում են ղեկավարման երկու սկզբունքների վրա:

Առաջին սկզբունքը՝

Ղեկավարությունը դեպի վերջնական նպատակ.դա կողմնորոշման սկզբունք է:

Կառավարիչի գլխավոր խնդիրն է՝աշխատակիցների գործողությունը ուղղել դեպի կազմակերպության պարզ որոշված և հստակորեն հասկանալի նպատակների կատարում:

Որպեսզի կառավարել ենթակաների աշխատանքը,պետք է կազմել նպատակներին հասնելու գործողությունների պլան,որտեղ նշված լինեն այն իրականացնելու հաստատուն ժամկետները և արդյունքները:

Երկրորդ սկզբունքը՝

Ձեռնարկության և աշխատողների նպատակների միասնությունն է:

Տվյալ կազմակերպությունը կգործի լավագույն ձևով,եթե նրա նպատակները և առանձին անհատների նպատակները համընկնոևմ են իրար:Դա իր հերթին կապահովի կազմակերպության նպատակների արդյունավետ նվաճման և յուրաքնչյուր աշխատողի բավարարվածության հնարավորություն:

Աշխատավորներին պետք է համոզել աշխատել ինտենսիվ կերպով,բացատրելով,որ նման դեպքում՝ձեռնարկությունը կստանա բարձր շահույթ,լարված աշխատելով ոչ միայն կավելանա ձեռնարկության շահույթը,այլ նաև նրանց աշխատավարձը,խթանների համակարգը,հնարավոր կլինի բավարարել որոշ կարևորագույն պահանջմունքներ,աշխատանքային առաջխաղացում:

Ղեկավարի դերը

Լավ ղեկավարը պետք է ընդունակ լինի ոգևորելու իր ենթականերին կազմակերպության նպատակները իրականացնելու համար:

Շատ մասնագետներ գտնում են ,որ ղեկավարման ունակությունը կարելի է զարգացնել:

Սակայն կան նաև մասնագետներ որոնք պնդում են ,որ ղեկավարները ծնվում են,այլ ոչ թե դառնում:

Պ. Դրաքերը գրում է՝<Մենք գտնում ենք ,որ շարքային մարդուն կազմակերպության մեջ պետք է տալ հնարավորություն լինելակտիվ,կատարել ոչ շարքայինգործեր:Սակայն չենք պահանջումնրա յուրաքանչյուր շարքային աշխատողին դարձնել ղեկավար>:

Կառավարման համակարգը չի կարող ստեղծել ղեկավարներ,այլ կարող է ստեղծել պայմաններ,որը կնպաստի կամ ղեկավարի երևան գալուն կամ էլ նրա ընկճելուն:

Ղեկավարի աշխատանքի արդյունավետությունը գնահատվում է նրա աշխատանքի արդյունքներով ու նվիրվածությամբ:

Ինչքան արգասաբեր է աշխատակցի աշխատանքը,այնքանով էլ բարձր է գնահատվում նրա ղեկավարը:

Անհրաժեշտ է գիտենալ որ՝

Ենթակաների ընդունակությունների և ներքին էներգիայի արդյունավետ օգտագործումը կառավարչի կարևոր պարտականությունն է:

Ձեռնարկության ղեկավարները յուրաքանչյուր կառավարչի աշխատանք գնահատում են նրա ենթակաների աշխատանքի արդյունքով:

Յուրաքանչյուր կառավարչի առաջխաղացումը պայմանավորված է իր աշխատողների բարձր ցուցանիշներով:

Կառավարչի աշխատանքը դյուրին կդառնա,եթե նրա ենթակաները ձգտեն բարձրացնել իրենց աշխատանքի որակը և քանակը:

Մեծ է կառավարչի գոհունակությունը,երբ իր օղակի աշխատողները գօրծում են բարձր արդյունավետությամբ,առողջ մթնոլորտում:

Յուրաքանչյուր կառավարիչ ձգտում է ունենալ այնպիսի ստորաբաժանում,որը կգործի արդյունավետ և կընդգրկի լավ աշխատողներ:

Եթե ընկնում է ստորաբաժանման արտադրողականությունը,ապա առաջին հերթին մեղադրում են կառավարչին:Մեծ է ղեկավարների դերը իրավիճակային մոտեցման մեթոդաբանության մեջ:Այն ըդգրկում է հետևյալ մոտեցումները՝

Ա.  ղեկավարը պետք է ծանոթ լինի մասնագիտական կառավարման այն գործընթացին,որոնք ապացուցել են իրենց արդյունավետությունը

Բ.  ղեկավարի խնդիրն է կանխատեսել որոշակի ընբռնման կամ մեթոդի կիրառման ինչպես դրական ,այնպես էլ բացասական հետևանքները

Գ.  ղեկավարից է պահանջվում առանձին դեպքերը որոշակի իրավիճակների հետ կապակցելու ունակությունը,ապահովելով կազմակերպության նպատակների իրականացումը ամենաարդյունավետ ճանապարհով

Դ.  Ղեկավարը պետք է ճիշտ մեկնաբանի իրավիճակը,թե նման դեպքում ոՙր գործոնն է ավելի կարևոր,և ինչպես կազդեն վերջիններիս փոփոխությունները տվյալ իրավիճակին:

Արդյունավետ կառավարման հիմնական գործոնը ղեկավարն է՝իր անձնային որակների ամբողջականությամբ:

Ամերիկացի նշանավոր կառավարիչ Լի Յակոկկան ասել է՝եթե հարկ լինի մեկ բառով բնութագրելու այն հատկությունները,որոնք անհրաժեշտ են լավ կառավարչին,ապա ես կասեի ՝դրանց հանգում են վճռականություն հասկացությունը:

Ղեկավարման տեսակները

Ղեկավարման տեսակը ղեկավարի կայուն կարծիքն է ազատության այն աստիճանի վերաբերյալ ,որոնք պետք է տրվեն ենթականերին վճիռներ կայացնելիս:

Եթե ղեկավարի ազատության աստիճանը զրո է՝խիստ դիկտատուրա է,իսկ եթե այն շատ մեծ է՝կոլեգիալ ղեկավարություն է:

Ըստ Կիլլեն Կ. և Ռենսիս Լայկերտի ղեկավարման ձևերը չորսն են՝

1.       Խիստ դիկտատուրա /միահեծան/

2.      Բարյացակամ ինքնիշխանություն

3.      Խորհրդակցական ղեկավարում

4.      Կոլեգիալ ղեկավարում

Խիստ դիկտատուրա

Դա ինքնիշխան կառավարիչն է անսահման իշխանությամբ:Իշխանությունը ուրիշի վրա ազդեցություն ունենալու հնարավորությունն է:

Այս ղեկավարման դեպքում ենթակաները անտրտունջ ենթարկվում և կատարում են պետերի ցուցումները,չկատարելու դեպքում ինքը կպտժվի և կզրկվի իր պահանջմունքները բավարարելու հնարավորությունից:

Քիչ չեն այն տեսաբանները,որոնք ղեկավարման այս տեսակը չեն ընդունում,սակայն,չի էլ կարելի այս ձևից լրիվ հրաժարվել:Կյանքի փորձը ցույց է տալիս,որ այս ձևի ղեկավարումը հաճախ անհրաժեշտ է լինում,եթե կազմակերպությունը նոր է ձևավորվում,և երբ մարդիկ,իրար դեռ չեն ճանաչում և ծանոթ չեն աշխատանքի բնույթին,կարգ ու կանոնին:

/Առանց իշխանության չկա ձեռնարկություն և չկա կարգ ու կանոն/,-ասել է Ռոբերտ Բիրստեդը:

Այս տիպի ղեեկավարման սովորաբար ձգտում են հետևյալ կատեգորիայի մարդիկ՝

Որոնք մեծ կարծիք ունեն իրենց արժանիքների մասին և սիրում են,որ աշխատողները հլու-հնազանդ ենթարկվեն իրենց կարգադրություններին:

Որոնք չունեն բարձր որակավորում և չգիտեն աշխատողներին ազդելու լավ մեթոդներ:

Որոնք նոր են և չունեն ղեկավարման ձիրք:

Որոնք ունեն ցածր ինտելեկտ:

Բարյացակամ ինքնիշխանություն՝

Որտեղ ենթակաները ունեն որոշակի հնարավորություն կարծիք հայտնելու և մասնակցելու կառավարման աշխատանքներին:

Այսպիսի ղկավարները մտահոգվում են ոչ միայն խնդիրների հաջող կատարմամբ,այլ նաև ենթակաների բարեկեցության մասին:Նա ջերմ է վերաբերվում ենթականերին,չի համարում նրանց /երկրորդ կարգի/ մարդ,չի գոռոզանում իր պաշտոնով,բայց ցուցադրում է,որ դրության տերը ինքն է:

Խորհրդակցական-ժողովրդավարական՝

Այս տիպի ղեկավարը,որտեղ իր և ենթակաների միջև գործում են փոխըմբռնում,որը և հնարավորություն է տալիս ստորին մակարդակի ենթականերին մասնակցելու վճիռներ կայացնելու ործընթացներին:Նա բացատրում է ենթականերին կատարվելիք աշխատանքները,ցանկանում է լսել նրանց տարբերակը,սակայն վերջնական վճիռը կայացնում է ինքը՝ղեկավարը,կրելով իր վրա ամբողջ պատասխանատվությունը,թեկուզ և վճիռը առաջարկված լինի ենթակաների կողմից:

Կոլեգիալ ղեկավարում՝

Այս ձևի ժամանակ ղեկավարի ու ենթակայի միջև տիրում է փոխհարաբերությունների լիակատար վստահություն:Որոշումներ ընդունելիս ղեկավարը հրավիրում է նաև ենթականերին հավասար ձայնի իրավունքով հանդես գալու իրենց առաջարկություններով,իսկ վերջնական որոշումը պարտադիր չէ,որ համնկնի ղեկավարի կարծիքին:

Հայտնի տեսաբաններ Ֆրենչը և Ռեյվեն տալիս են իշխանության այլ ձևի բնութագրեր՝

Ա.  Իշխանություն՝հիմնված ստիպողականության վրա,որտեղ կատարողը գիտակցում է,որ չկատաչելու դեպքում ինքը կպատժվի և կզրկվի իր աշխատանքից

Բ.  Իշխանություն՝խրախուսմամբ,որտեղ ենթական վստահ է,որ առաջադրանքը կատարելուց հետո կբավարարեն իր պահանջմունքները

Գ.  փորձաքննական իշխանություն,երբ ենթական զգում է,որ հրամայողը ավելի գիտակից է և նրանից սպասելիքներ ունի

Դ.   Չափանիշային իշխանություն,որտեղ ենթական ձգտում է ընդօրինակել իր ղեկավարի լավագույն գծերը

Ե.  Օրինական իշխանություն,երբնենթական զգում է,որ հրամանն օրենքի ուժ ունի և ինքը պետք է ենթարկվի:

Ղեկավարման լավագույն ձև գոյություն չունի:Յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում ղեկավարման ձևը պետք է ընտրվի կոնկրետ գործոններից ելնելով:Օրինակ՝հաշվի առնվի ղեկավարի ընդունակությունները և անձնական որակական ցուցանիշները,ենթակաների ընդունակություններն ու  իրավիճակը,անմիջական պետի ղեկավարման ձև,տվյալ կազմակերպության կամ ֆիրմայի կառավարման ընդունված ավանդույթներն ու սկզբունքները:

Ղեկավարման վրա ազդում են նաև կառավարչի հետևողական,կայուն և ճկուն գործունեությունը:Ենթակաները պետք է լավ հասկանան իրենց ղեկավարի դրված դիրքը,որ մի օր դիկտատոր է,մյուս օրը՝բարյացակամ,երբեմն էլ պահանջում է,որ իրեն օգնեն:Լավ կառավարիչը միշտ ընտրում է ղեկավարման այն տիպը,որն ամնահարմարն է իր համար,երբեմն էլ այն փոխելով՝ելնելով իրավիճակից,որը չի վնասում աշխատողների և կազմակերպության շահերին:Լավ ղեկավարը միշտ ձգտում է վճիռների որոշման ժամանակ ընդգրկել աշխատողներին այն հարցերով,որոնք շոշափում են նրանց շահերն ու խնդիրները:

Ղեկավարման ձև ընտրելիս շատ կարևոր է նաև ուղղվածությունը,այն է՝առաջադրանքների կատարում,թե ստորադրյալների շահերի խթանում:

Եթե ուղղվածությունը դեպի ստորադրյալների շահերն է,ղեկավարը պետք է ձգտի ղեկավարել այնպես,որ ենթակաների պահանջմունքները կատարվեն,ցույց տալով,որ դա անմիջապես կապված է կազմակերպության շահերի և պլանների ժամանակին կատարման հետ:

Կառավարիչները,որոնք հաշվի են առնում իրենց ենթակաների շահերը,սովորաբար հասնում են ավելի բարձր արդյունքների,քան այն կառավարիչները,որոնք հակված են միայն վրևից իջեցված առաջադրանքների կատարմանը:

Յուրաքանչյուր կառավարիչ միշտ ձգտում է,որ իր ստորաբաժանմունքում ապահովվի համապատասխան վերաբերմունքի մակարդակ:Այն փոփոխական է ինչպես օրվա,այնպես էլ ժամվա տեսանկյունից:

Գործի նկատմամբ վերաբերմունքի բարձր մակարդակը արդյունք է լավ ղեկավարության,որն ընդհանրապես ազդում է աշխատանքի արտադրողականության ու կարգապահության վրա:

Ֆրեդերիկ Թեյլորը նշում է,թե իդեալական ղեկավարը պետք է օժտված լինի հետևյալ հատկանիշներով՝խելքով,կրթվածությամբ,հատուկ կամ տեխնիկական հմտություններով,ֆիզիկական ճարպկությամբ կամ ուժով,նրբանկատությամբ,եռանդով,ազնվությամբ,դատողությամբ,ողջախոհությամբ ու քաջառողջությամբ:

Ճապոնացի հեղինակները նշում են,որ առաջնորդի անձնային հատկանիշներից ամենակարևորը կանխատեսման ունակությունն է:

Գոյություն ունեն ղեկավարելու և առաջնորդելու այլ մոտեցումներ,սկզբունքներ և չափանիշներ:

Ըստ ֆին տեսաբանների ամեն մի ղեկավար պարտավոր է ձևավորելու իր սեփական անձնական կառավարման /ոճը/,որը թույլ է տալիս օգտվելու տվյալ իրավիճակի գործոններից:

Եվ լավ է այն կառավարիչը,որն ունի մեծ աշխարհայացք,կամք,վճռականություն և համբերություն:

Այսպիսով,առաջնորդի գործունեությունը իշխանության գործադրման ճիշտ ընթացքն է,ղեկավարելու իրենից ցածր մակարդակի կառավարիչներին,որոնք պարտավոր են իրագործելու կազմակերպության նպատակները,ղեկավարելու իր ենթակայության ծառայողներին,պլանավորելու ու վերահսկելու նրանց աշխատանքը:

Գրականության ցանկ

1. Սուվարյան Յու, Մենեջմենթ, Երևան, Տնտեսագետ 2002
2. Հովակիմյան Ի., Մենեջմենթի հիմունքներ, Երևան 2006
3. Հովհաննիսյան Ա., Մենեջմենթի հիմունքներ, Երևան, 2015
4. Կ. Կիլյեն  Համաշխարհային Տնտեսագիտության ղեկավարման թեորիան