Հաիմ Արլոզորովի սպանություն
Հաիմ Արլոզորով, սպանվել է 1933 թվականի հունիսի 16-ին մանդատային Պաղեստինում՝ Թել Ավիվի լողափում։ Այդ սպանությունը մինչև հիմա չի բացահայտվել[1]։
Քաղաքական ֆոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արլոզորովի գործունեությունը, Գերմանիայի և Ավստրիայի միջև նրա մշտական ուղևորությունները «Հաավարա» ծրագրի առաջխաղացման նպատակով լուրջ հակազդեցություն են առաջացրել աշխարհում և հենց Պաղեստինում։ Այդ հակազդեցության խոսափողը «Ժողովրդական ճակատ» թերթն է, որը լույս է տեսել ռեվիզիոնիստական շարժման արմատական թևի կողմից։ Հռետորաբանությունը չափազանց կոշտ էր. «Ստալին-Հիտլեր-Բեն-Գուրիոն միություն»։
Պատահար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1933 թվականի հունիսի 16-ին Հաիմ Արլոզորովն իր կնոջ՝ Սիմայի հետ նստած էր Թել Ավիվի «Քետե Դան» հյուրանոցի պատշգամբում (այժմ՝ «Դան» հյուրանոց)։
Երկու օր առաջ նա վերադարձել էր Նացիստական Գերմանիա կատարած ուղևորությունից, որտեղ փորձել է փրկել գերմանացի հրեաների ունեցվածքը։ Զույգը նստած էր լուսավորված պատշգամբում և երևում էր հյուրերի կողմից։ Մետրոդոտելն ու հյուրանոցի տնօրենը մոտեցել են նրանց, որպեսզի ողջունեն։ Դրանից հետո դոկտոր Պինհաս Ռոզենը՝ գերմանացի ներգաղթյալների առաջնորդներից մեկը, այնուհետև Իսրայելի արդարադատության առաջին նախարարը, մոտեցել են նրանց սեղանին և հրավիրել Արլոզորովին ճաշել իրենց սեղանի շուրջ։
Ճաշից հետո Արլոզորով ամուսինները իջել են այն տեռաս տանող աստիճաններով, որտեղ նրանք նստել էին, դեպի լողափ, և գնացել են զբոսնելու Յարկոն գետի ուղղությամբ։ Սիման նկատել է, որ իրենց հետապնդում են երկու հոգի, մեկը բարձրահասակ է, մյուսը՝ շատ ավելի ցածր, և այդ մասին ասել է ամուսնուն։ Հետապնդողները բռնել են նրանց, և նրանցից մեկը՝ ցածր հասակովը, կրակել է Արլոզորովին փորին։
Լսելով կրակոցներն ու Սիմայի բղավոցները՝ մի քանի զույգ վազել են դեպի սպանության վայր և Արլոզորովին տարել մոտակա շենք։ Սիման շտապել է դեպի «Քեթե Դան» հյուրանոց՝ այնտեղից զանգահարելու և շտապօգնություն կանչելու համար։ Հյուրանոցի տիրուհին՝ Քեթե Դանը, անձամբ զանգահարել է հիվանդանոց և Արլոզորովի կնոջ հետ հյուրանոցի սեփականատիրոջ ուղեկցությամբ վերադարձել դեպքի վայր։ Այնտեղ նրանց ասել են, որ վիրավորին արդեն տեղափոխել են հիվանդանոց։ Կանայք վերադարձել են հյուրանոց, որտեղ տեղի ունեցածի մասին պատմել են ոստիկանության աշխատակցին։
Արլոզորովին բժշկական օգնության մեծ ուշացման պատճառով չի հաջողվել փրկել, և նա մահացել է նույն օրը. երբ Սիմա Արլոզորովին տեղափոխել են հիվանդանոց, նա իմացել է, որ իր ամուսինը մահացել է վիրահատարանում։
Սպանության հետաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արլոզորովի սպանությունը մեծ ցնցում էր Պաղեստինի ողջ հրեական համայնքի համար։ Կասկածն ընկել էր ռևիզիոնիստական շարժման հետևորդների վրա, և սպանությունից երկու օր անց ձերբակալվել էին հիմնական կասկածյալները՝ Աբրահամ Ստավսկին և Ցվի Ռոզենբլաթը։
Սիմա Առլոզորովայի նույնականացման արդյունքում նա ճանաչել է նրանց որպես իր ամուսնու մարդասպաններ[1]։ 1934 թվականի հուլիսի 8-ին Ստավսկին մեղավոր է ճանաչվել Արլոզորովի սպանության մեջ և մահապատժի դատապարտվել կախաղանի միջոցով։ Մնացած մեղադրյալները, այդ թվում՝ Ռոզենբլիթան, արդարացվել են։ 1934 թվականի հուլիսի 20-ին բողոքը քննելիս Ստավսկին արդարացվել է վկաների մասին Բրիտանական գործող օրենքի հիման վրա, որի համաձայն մեկ վկայի ցուցմունքները բավարար չեն մեղադրական դատավճռի համար։
Պաղեստինում բրիտանական ոստիկանության վարչության պետ Ջոզեֆ Ֆրեդերիկը ավելի ուշ գրել էր, որ անգլիական վարչակազմը հենց սկզբից տեղյակ էր Արլոզորովի սպանությանը ռեվիզիոնիստներ մասնակցություն չեն ունեցել, և նրանց ձերբակալությունն իրականացվել է հասարակական կարծիքը հանդարտեցնելու համար[2]։
Սպանության վարկածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արլոզորովի սպանությունը մինչ օրս մնում է չբացահայտված։ Բազմաթիվ վարկածներ են ծնվել այս հանցագործությանը այս կամ այն շրջանակների առնչության մասին։
Նրանց թվում են սպանության հետևյալ հիմնական վարկածները[1]՝
- քաղաքական սպանություն սիոնիստական կազմակերպությունների միջև մրցակցության հիման վրա,
- բրիտանական իշխանությունների վրեժը հակագերմանական բոյկոտը պայթեցնելու համար,
- հիտլերյան պրոպագանդայի նախարար Գեբելսի գործակալների հաշվեհարդարը հրեայի հետ, որին դեռևս սիրահարված էր կինը՝ Մագդան։ Այդպես էր կարծում, օրինակ, Արլոզորովի քույրը[3]։
- Պատմաբանների շրջանում վերջերս տարածվել է մի տեսություն, որի համաձայն սպանությունը կատարվել է Պաղեստինի Կոմունիստական կուսակցության ակտիվիստների կողմից[4]։
Արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիոնիստական աշխատանքային շարժման մասնակիցների մեծ մասը Արլոզորովի սպանությունը ընկալել է որպես ռևիզիոնիստների կուսակցության ֆաշիստական միտումների գոյության ապացույց։ Սակայն վերջիններս, աշխատավորական սիոնիստական շարժմանը չառնչվող այլ շրջանակների հետ միասին, պնդում էին, որ գործընթացը սարքված է ռեվիզիոնիստների թշնամիների կողմից[5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Александр Риман. «Кто и почему убил Хаима Арлозорова? Ответа нет и через 80 лет…». 9tv.co.il.
- ↑ Англичане знали что подозреваемые не виновны(եբրայերեն)
- ↑ Розалия Степанова Смертельная схватка лидера сионизма и рупора нацизма в одном женском сердце
- ↑ Олег Горн. Убийство Арлозорова. Отрывки из книги.
- ↑ Арлозоров Хаим՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում(Ստուգված է 15 Դեկտեմբերի 2020)