Ծննդաբերական ցավի կառավարում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ծննդաբերական ցավի կառավարում, ցավի բուժումը կամ կանխարգելումն է ծննդաբերական գործունեության ժամանակ։ Ծննդկանի զգացած ցավի չափը մասամբ կախված է երեխայի չափից և դիրքից, կնոջ կոնքի չափից, հույզերից և արգանդի կծկումների ուժգնությունից[1]։ Լարվածությունը մեծացնում է ցավը ծննդաբերության ժամանակ[2]։ Գործնականում բոլոր կանայք անհանգստանում են, թե ինչպես են հաղթահարելու ծննդաբերական ցավը։ Ցավազգացողությունը շատ անհատական է և ծննդաբերության ժամանակ զգացվող ցավի չափը ճշգրիտ կանխատեսել հնարավոր չէ[1]։ Որոշ կանայք բավարարվում են միայն ցավազրկման «բնական մեթոդներով»։ Շատ կանայք համակցում են «բնական մեթոդները» դեղամիջոցների և բժշկական միջամտությունների հետ։ Ծննդաբերության նկատմամբ դրական վերաբերմունք ստեղծելը և վախը կառավարելը նույնպես կարող է օգնել հաղթահարել ցավը։ Ծննդաբերության ցավը նման չէ հիվանդության կամ վնասվածքի պատճառով առաջացած ցավին։ Այն առաջանում է արգանդի կծկումներից, որոնք երեխային ծննդաբերական ուղիներով դուրս են մղում։ Այսինքն՝ ծննդաբերության ցավը պայմանավորված է մի գործընթացով, որն ունի նպատակ[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև 20-րդ դարը ծննդաբերությունը հիմնականում տեղի էր ունենում տանը, առանց ցավը կառավարելու համար բժշկական միջամտությունների հասանելիության[3]։ Ծննդաբերությունը կանանց մահացության հիմնական պատճառն էր, և շատերը վախենում էին այդ գործընթացից՝ ցավը կառավարելու մեծ պահանջարկ ստեղծելով։ Բայց չնայած կին հիվանդների պահանջներին, մինչև 19-րդ դարի կեսերը քիչ օգնություն էր առաջարկվում։ Դեղորայքային անզգայացումը ծննդաբերության ժամանակ առաջին անգամ ներդրվել է 1847 թվականին՝ ստանալով աջակցություն կանանց և դժգոհություն բժիշկների կողմից[4]։ Որոշ բժիշկներ և կրոնական հեղինակություններ պնդում էին, որ ծննդաբերության ժամանակ ցավազրկումը հակասում է ծննդաբերությունը ցավոտ դարձնելու Աստծո ընտրությանը։ Անզգայացման դեմ կողմնորոշումը, սակայն, հիմնականում հիմնված էր առողջության վրա նրա հետևանքների և ծննդաբերության վրա ֆիզիկական ազդեցության մտահոգությունների վրա[5][6]։ Ցավազրկումը տարածում ստացավ 1853 թվականին, երբ թագուհի Վիկտորյան որոշեց կիրառել քլորոֆորմ իր 8րդ երեխայի ծննդաբերության ցավազրկման համար[4][7]։ Միջամտությունը հայտնի դարձավ կանանց որպես "chloroform à la reine"[5]: 20-րդ դարի սկզբին Գերմանիայի Ֆրայբուրգ քաղաքի բժիշկներ Կարլ Գաուսը և Բերնհարդ Քրոնիգը ցավազրկելու համար ստեղծում էին դեղորայք-ինդուկցված վիճակ, հայտնի որպես «մթնշաղի քուն»։ Միջամտությունը, հատկապես այն դեպքում, երբ անցկացվում էր ոչ փորձառու բժիշկների կողմից, ուներ մի շարք ռիսկեր և կողմնակի ազդեցություններ։ Դրա վերելքն ու անկումը համընկել են ինչպես առաջին ալիքի ֆեմինիզմի, այնպես էլ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հակագերմանական տրամադրությունների հետ։ 1956 թվականին Պիոս XII պապը հավանություն է տվել առանց ցավի ծննդաբերությանը[7]։ 1960-ականներին սկսեց տարածում ստանալ էպիդուրալ անզգայացումը։

Նախապատրաստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծննդաբերության նախապատրաստումը կարող է ազդել ծննդաբերական ցավի քանակի վրա։ Հղին կարող է մասնակցել ծննդաբերության մասին դասընթացներին, խորհրդակցել մասնագետների հետ և ստանալ անհրաժեշտ տեղեկատվություն ցավը կառավարելու մասին։ Ընկերների և ընտանիքի հետ շփումը կարող է մեղմացնել մտահոգությունները[1]։

Ոչ դեղորայքային միջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոչե՝ կանացի կերպար ծննդաբերական դիրքում

Հղիների համար թուլանալու և ցավն առավել կառավարելի դարձնելու համար շատ մեթոդներ կան։ Որոշ տվյալներ ցույց են տվել, որ ջրում ընկղմվելը, ռելաքսացիայի մեթոդները, ակուպունկտուրան մեղմացրել են ծննդաբերական ցավը[8]։ Ստորև բերված են մի շարք մոտեցումներ։

  • Շնչառական վարժություններ, ռելաքսացնող տեխնիկաներ[1][8]

Կարող են օգտակար լինել հեշտոցային օժանդակ ծննդաբերության վտանգը նվազեցնելու համար[8]։

  • Տաք ցնցուղ կամ լոգանք[1]
  • Մերսում[1][2]

Մերսման բազմաթիվ տեսակներ կարող են օգտագործվել ծննդաբերության տարբեր փուլերում։ Մերսման որոշ տեխնիկաներ կարող են օգնել օքսիտոցինի արտազատմանը, որը խթանում է կծկումները և հեշտացնում արգանդի վզիկի լայնացումը[9]։

  • Տաք կոմպրեսներ մեջքի ստորին մասում կամ սառը թրջոցներ ճակատին։

Տաք կոմպրեսների կիրառումը, հատկապես մեջքի ստորին հատվածում կարող է օգնել նվազեցնել ցավը ծննդաբերության առաջին փուլում մինչ արգանդի վզիկը լայնանում է և նույնիսկ կարող է օգնել նվազեցնել ծննդաբերության տևողությունը, սակայն դա հաստատող ապացույցները սահմանափակ են[9]։

  • Ծննդաբերության ընթացքում դիրքերի փոփոխություն (կանգնել, կռանալ, նստել, քայլել և այլն)[1]
  • Ծննդաբեր գնդակի օգտագործում[1]։

Ծննդաբերության ժամանակ գնդակ առաջին անգամ օգտագործվել է 1980-ականներին։ Այն լավագույնս կիրառվում է ծննդաբերության առաջին փուլում։ Այն կարող է մեղմացնել ցավը շեքի վրա ազդելով և արգանդի վզիկի լայնացման ժամանակ այդ հատվածը մեղմ խթանելով։ Այն կարող է նաև օգնել պտղի անցմանը տարբեր դիրքային վարժությունների և գրավիտացիայի միջոցով[10]։

  • Երաժշտություն լսել[1]

Քիչ փաստերի հիման վրա երաժշտությունը կարելի է դիտարկել որպես ցավը նվազեցնելու արդյունավետ մեթոդ։ Այն կարող է շեղել ուշադրությունը և նպաստել ծննդաբերության դրական փորձառության ստեղծմանը, ինչը կարող է ի վերջո նվազեցնել հետծննդյան բացասական հետևանքների հավանականությունը[9]։

  • Ասեղնաբուժություն[8]

Ասեղնաբուժության օգտագործումը կարող է քչացնել օժանդակ հեշտոցային ծնունդների և կեսարյան հատումների անհրաժեշտությունը[8]։

  • Սիրելիի, հիվանդանոցի անձնակազմի կամ դուլայի (օգնական) աջակցություն[1]

Ստեղծում են հարմարավետության զգացում, նվազեցնում դեղորայքային ցավազրկման անհրաժեշտությունը և կեսարյան հատումների համեմատ մեծացնում հեշտոցային ծննդաբերությունների հաճախականությունը[11]։

Ջուր և ծննդաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջրային ծննդաբերության օրինակ

Կանանց առողջության ամերիկյան գրասենյակի տվյալներով տաք ջրում ծննդաբերելը, որը նաև կոչվում է հիդրոթերապիա, օգնում է կանանց ֆիզիկապես լավ, հանգիստ և թուլացած զգալ։ Կնոջ համար կարող է ավելի հեշտ լինել նաև շարժվել և հարմարավետ դիրք գտնել ջրում[1]։ Ծննդաբերության առաջին փուլի ընթացքում ջրի մեջ ընկղմումը կարող է օգնել նվազեցնել ցավազրկման անհրաժեշտությունը և, հնարավոր է, կրճատել ծննդաբերության տևողությունը։ Ծննդաբերության երկրորդ և երրորդ փուլերում արդյունավետության մասին տվյալները սահմանափակ են[12][13]։ Ամերիկյան մանկաբուժության ակադեմիան մտահոգություն է հայտնել ջրում ծննդաբերության վերաբերյալ՝ դրա անվտանգությունը ցույց տվող բավարար ուսումնասիրությունների բացակայության և բարդությունների հազվադեպ, բայց հաղորդված հավանականության պատճառով[1]։

Ցավի կառավարման դեղորայքային միջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օփիոիդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրանք կարող են ներարկվել միջմկանային կամ ներերակային ճանապարհով։ Այս դեղամիջոցները կարող են առաջացնել անցանկալի կողմնակի ազդեցություններ, ինչպիսիք են քնկոտությունը, քորը, սրտխառնոցը կամ փսխումը[14]։ Թեև ծննդկանի մոտ դրանք կարճատև են գործում, նորածնին ավելի երկար ժամանակ է պետք այս դեղամիջոցները օրգանիզմից հեռացնելու համար։ Օփիոիդները կարող են անցնել ընկերքով և կարող են բացասական ազդեցություն ունենալ պտղի սրտի աշխատանքի, շնչառության և ուղեղի աշխատանքի վրա։ Այդ պատճառով օփիոիդները չեն տրվում ծննդաբերությանը մոտ ժամանակում[14]։ Այնուամենայնիվ, դրանք կարող են օգտակար լինել ծննդաբերության վաղ շրջանում, չեն խաթարում մոր շարժվելու, ուժ գործադրելու կարողությունը։ Ծննդաբերության ընթացքում օփիոիդների կիրառման մասին որոշում կայացնելիս պետք է հաշվի առնել ռիսկերն ու օգուտները[1]։

A man injects a clear liquid through a tube into the patient's spine
Անեսթետիկ դեղորայք է ներարկվում ողնաշարի մեջ (էպիդուրալ տարածություն)

Էպիդուրալ անզգայացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպիդուրալ անզգայացումը միջամտություն է, որը ներառում է խողովակի (կատետերի) տեղադրում մեջքի ստորին հատվածում՝ ողնուղեղի տակ գտնվող փոքր տարածության մեջ։ Դեղորայքի փոքր չափաբաժինները կարող են տրվել ծննդաբերության ընթացքում, ըստ անհրաժեշտության։ Ցավազրկումը սկսվում է դեղը ստանալուց 10-20 րոպե անց։ Կինը լինում է արթուն, իսկ մարմնի ստորին կեսի թմրածության աստիճանը կարող է կառավարվել։ Այս անզգայացումը կարող է իջեցնել արյան ճնշումը, ինչը կարող է դանդաղեցնել երեխայի սրտի բաբախյունը։ Այս ռիսկը նվազեցնելու համար տրվում են ներերակային հեղուկներ։ Բացի այդ կարող են երկարել ծննդաբերության առաջին և երկրորդ փուլերը։ Եթե արվում է ծննդաբերության ուշ շրջանում կամ շատ դեղորայք է օգտագործվում, կարող է պտղի արտամղման ժամանակ ուժերի թուլություն առաջանալ։ Էպիդուրալը մեծացնում է օժանդակ հեշտոցային ծննդաբերության ռիսկը[1]։

Ինհալյացիոն անզգայացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազոտի օքսիդ ներշնչելը դեղորայքային ցավազրկման ձևերից մեկն է։ Սովորաբար կիրառվում է ազոտի օքսիդի 50/50 խառնուրդ օդի հետ։ Ազոտի օքսիդը օգտագործվել է այս նպատակով 1800-ականների վերջից։ Ինհալացիոն ցավազրկման կիրառումը սովորաբար օգտագործվում է Մեծ Բրիտանիայում, Ֆինլանդիայում, Ավստրալիայում, Սինգապուրում և Նոր Զելանդիայում, իսկ ԱՄՆ-ում վայելում է մեծ ժողովրդականություն[15]։

Թեև ցավը վերահսկելու այս մեթոդն այնքան արդյունավետ չէ, որքան էպիդուրալը, այն շատ առավելություններ ունի։ Ազոտի օքսիդը մատչելի է և կարող է անվտանգ օգտագործվել ծննդաբերության ցանկացած փուլում։ Այն օգտակար է այն կանանց համար, ովքեր ցանկանում են մեղմ ցավազրկում՝ պահպանելով շարժունակությունը և ունի մոնիտորինգի ավելի քիչ կարիք, քան էպիդուրալ անզգայացումը։ Այն կարող է կիրառվել դեղորայքային մեթոդների հետ միասին։ Նաև ինքնուրույն կառավարելի է, այնպես որ ծննդկանը լիովին վերահսկում է, թե որքան գազ է նա ցանկացած պահի ցանկանում ներշնչել։

Ազոտի օքսիդն ունի սահմանափակ կողմնակի երևույթներ։ Որոշ կանայք կարող են ունենալ գլխապտույտ, սրտխառնոց, փսխում կամ քնկոտություն, սակայն, քանի որ դեղաչափը որոշվում է հղիի կողմից, նա կարող է սահմանափակել կիրառումը ախտանիշներ առաջանալու դեպքում։ Գազը արագ է գործում, բայց նաև կարճատև, ուստի պետք է դիմակը պահել դեմքին մոտ։ Պտղի վրա ազդեցությունը շատ քիչ է, քանի որ այն արագորեն հեռանում է օրգանիզմից, հենց որ նա սկսում է շնչել[15]։

Ցավի կառավարումը ծննդաբերությունից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծննդաբերությունից հետո շեքի ցավն ունի անմիջական և երկարաժամկետ բացասական ազդեցություն ծննդաբերի և նորածնի վրա։ Կարող է խանգարվել կրծքով կերակրումը, երեխայի խնամքը[16]։ Կանայք հաճախ նշում են ցավ ներարկման հատվածներում և էպիզիոտոմիայից հետո։ Ցավը կարող է առաջանալ հնարավոր պատռվածքներից, կտրվածքներից և արգանդի կծկումներից, պտուկների շրջանում։ Սովորաբար նշանակվում են համապատասխան դեղամիջոցներ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 «Pregnancy Labor and Birth». Office on Women's Health, U.S. Department of Health and Human Services. 2017 թ․ փետրվարի 1. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 15-ին. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  2. ↑ 2,0 2,1 Smith CA, Levett KM, Collins CT, Jones L (February 2012). «Massage, reflexology and other manual methods for pain management in labour». The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD009290. doi:10.1002/14651858.CD009290.pub2. PMID 22336862.
  3. ↑ Pollesche J (2018). «Twilight Sleep». ASU Embryo Project Encyclopedia. ISSN 1940-5030. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 24-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Sandelowski M (1984). Pain, pleasure, and American childbirth: from the twilight sleep to the read method. Westport, Conn: Greenwood Press. էջեր 3–26.
  5. ↑ 5,0 5,1 Barry, Ellen (2019 թ․ մայիսի 6). «Chloroform in Childbirth? Yes, Please, the Queen Said». The New York Times. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  6. ↑ Corretti, Carolyn; Desai, Sukumar P. (2018 թ․ հուլիսի 1). «The Legacy of Eve's Curse: Religion, Childbirth Pain, and the Rise of Anesthesia in Europe: c. 1200-1800s». Journal of Anesthesia History. 4 (3): 182–190. doi:10.1016/j.janh.2018.03.009. PMID 30217391. S2CID 52275240.
  7. ↑ 7,0 7,1 Camann W (2014). «A History of Pain Relief During Childbirth». The Wondrous Story of Anesthesia. էջեր 847–858. doi:10.1007/978-1-4614-8441-7_62. ISBN 978-1-4614-8440-0.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Jones L, Othman M, Dowswell T, Alfirevic Z, Gates S, Newburn M, և այլք: (March 2012). «Pain management for women in labour: an overview of systematic reviews». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (3): CD009234. doi:10.1002/14651858.CD009234.pub2. PMC 7132546. PMID 22419342. S2CID 7358365.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Smith CA, Levett KM, Collins CT, Armour M, Dahlen HG, Suganuma M (March 2018). «Relaxation techniques for pain management in labour». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (3): CD009514. doi:10.1002/14651858.cd009514.pub2. PMC 6494625. PMID 29589650.
  10. ↑ Makvandi S, Latifnejad Roudsari R, Sadeghi R, Karimi L (November 2015). «Effect of birth ball on labor pain relief: A systematic review and meta-analysis». The Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 41 (11): 1679–1686. doi:10.1111/jog.12802. PMID 26419499. S2CID 476947.
  11. ↑ Bohren MA, Hofmeyr GJ, Sakala C, Fukuzawa RK, Cuthbert A (July 2017). «Continuous support for women during childbirth». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (8): CD003766. doi:10.1002/14651858.CD003766.pub6. PMC 6483123. PMID 28681500.
  12. ↑ Cluett ER, Burns E, Cuthbert A (May 2018). «Immersion in water during labour and birth». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (6): CD000111. doi:10.1002/14651858.cd000111.pub4. PMC 6494420. PMID 29768662.
  13. ↑ «Immersion in Water During Labor and Delivery - ACOG». www.acog.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 25-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 «ACOG Practice Bulletin No. 177: Obstetric Analgesia and Anesthesia». Obstetrics & Gynecology. 100 (1): 177–191. April 2017. doi:10.1097/00006250-200207000-00032. ISSN 0029-7844.
  15. ↑ 15,0 15,1 Likis FE, Andrews JC, Collins MR, Lewis RM, Seroogy JJ, Starr SA, և այլք: (January 2014). «Nitrous oxide for the management of labor pain: a systematic review». Anesthesia and Analgesia. 118 (1): 153–167. doi:10.1213/ANE.0b013e3182a7f73c. PMID 24356165. S2CID 6307442.
  16. ↑ Shepherd E, Grivell RM (July 2020). «Aspirin (single dose) for perineal pain in the early postpartum period». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (7): CD012129. doi:10.1002/14651858.CD012129.pub3. PMC 7388929. PMID 32702783.
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ծննդաբերական_ցավի_կառավարում&oldid=9426234» էջից