3000 միլիարդ թումանի յուրացման սկանդալ Իրանում
| Մեղավոր է ճանաչվել | Մահաֆարիդ Ամիր Խոսրավի  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Իրան | |
| Թվական | 2011 | |
| Տևողություն | 4 տարի | |
| Մասնակից | Իրանի Մելլի բանկ, Իրանի Սադերաթ բանկ, Արիա բանկ, Սաման բանկ, Սեպահ բանկ, Պարսիան բանկ | |
3000 միլիարդ թումանի յուրացման սկանդալ Իրանում, կոռուպցիոն սկանդալ, որի ժամանակ օգտագործվել են կեղծ փաստաթղթեր՝ վարկ ստանալու իրանական առնվազն յոթ պետական և մասնավոր բանկերից՝ վերջերս սեփականաշնորհված պետական ընկերություններ գնելու նպատակով[1]։ Խարդախությունը տևել է չորս տարի, բայց ավելի լուրջ է դարձել 2011 թվականի սեպտեմբերին սկանդալի բռնկումից մի քանի ամիս առաջ[1][2]։ Իրանական թերթերի համաձայն՝ իրանցի ձեռնարկատեր Մահաֆարիդ Ամիր Խոսրավին (հայտնի է նաև որպես Ամիր-Մանսուր Արիա) է հղացել խարդախության գաղափարը։ 2011 թվականի հոկտեմբերին վերջի տվյալներով առնվազն 67 հոգի հարցաքննության է ենթարկվել, և նրանցից 31-ը ձերբակալվել են, իսկ Արիան մահապատժի է ենթարկվել 2014 թվականին[1]։
Դատական հետախուզության բաժնի ղեկավար Մոսթաֆա Փուր Մոհամադին այս գործն անվանել է «Իրանի պատմության մեջ ֆինանսական կոռուպցիայի ամենաաննախադեպ դեպքը»[3]։ Սկանդալը նաև կոչել են «քաղաքականապես զգայուն», որը ներառել է նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի աջ ձեռք Էսֆանդիար Ռահիմ Մաշաեին, ում դեմ են եղել պահպանողականները[2]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ իրանական կառավարական թերթերի և հեռուստաալիքների՝ խարդախությունը ծրագրված է եղել յոթ պետական և մասնավոր բանկերում, այդ թվում՝ Իրանի Սադերաթ բանկում, և հանդիսանում է Իրանի պատմության մեջ ամենամեծ կոռուպցիոն սկանդալը[4]։ Խարդախությունն առաջինը բացահայտվել է Մելլլի բանկում, որը Իրանի խոշորագույն առևտրային բանկն է[1]։
Ըստ The New York Times և The Washington Post՝ յուրացումը Իրանի խոշոր բանկերից Սադերաթ բանկում «կեղծ փաստաթղթերի կամ ակրեդիտիվների օգտագործման սխեման է եղել՝ ակտիվներ ձեռք բերելու համար, որը «ներառել է խոշոր պետական ընկերություններ» կամ «սեփականաշնորհված պետական ակտիվներ»[5] (օրինակ՝ Խուժեսթանի պողպատի ընկերությունը, որը պողպատի խոշոր արտադրող է[3])[2]։
Իրանի պետական դատախազ Ղոլամ-Հոսեյն Մոհսենի-Էջեին հայտնել է, որ յուրացումների սկանդալում ներգրավված լինելու համար ձերբակալվել է 19 մարդ[6]։ The Washington Post-ը հայտնում է, որ ձերբակալվել է 22 կասկածյալ, «այդ թվում՝ գործարարներ և բանկային պաշտոնյաներ», իսկ երկու բանկերի ղեկավարներ հեռացվել են աշխատանքից։ 2011 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Մահոմուդ-Ռեզա Խավարին հանկարծակի հրաժարական է տվել Մելլի բանկի գործադիր տնօրենի պաշտոնից և փախուստի դիմել Կանադա այն բանից հետո, երբ բանկը ներգրավվել է խարդախության մեջ։ Սակայն բանկի ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ Խավարին Կանադա է մեկնել «սովորական բիզնես նկատառումներով»[5]։ Ըստ Globe and Mail-ի՝ Մահոմուդ-Ռեզա Խավարինիր անունով 3 միլիոն դոլար արժողությամբ տուն է ունեցել Տորոնտոյում[7], իսկ Iran News Update-ի տվյալներով՝ Խավարին իբր Կանադայի քաղաքացիություն է ստացել 2005 թվականին[8]։
Հետաքննությունը պարզել է, որ այդ սխեման մշակել է գործարար Մահաֆարիդ Ամիր Խոսրավին, և վարկերի հիմնական ստացողը եղել է հենց նրա «Արիա ներդրումային զարգացման ընկերությունը»։ Խոսրավին դատապարտվել է յուրացման, փողերի լվացման և կաշառակերության համար։ Նա և իր ամենամոտ ընկերներից երեքը մահապատժի են դատապարտվել 2012 թվականի հուլիսին[9]։ Այս գործով ընդհանուր առմամբ 39 մարդ դատապարտվել է խարդախության համար։ 2014 թվականի մայիսի 24-ին Խոսրավին մահապատժի է ենթարկվել կախաղանի միջոցով, մինչդեռ Խավարին շարունակում է մնալ փախուստի մեջ[9]։ Այնուամենայնիվ, Խոսրավիի փաստաբանը, ըստ IB Times-ի, ասել է, որ նա տեղյակ չի եղել Խոսրավիի մահապատժի մասին[10]։ BBC-ի փոխանցմամբ՝ Իրանի գլխավոր դատախազը հայտնել է, որ երկու մեղադրյալներ են դատապարտվել են ցմահ ազատազրկման, իսկ ևս 33-ը մինչև 35 տարվա ազատազրկման են դատապարտվել[11][12]։
Արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գերագույն հոգևոր առաջնորդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեին Իրանի պետական հեռուստատեսության հեռուստադիտողներին ասել է. «Ժողովուրդը պետք է իմանա, որ բոլորը (պատասխանատուները) հետապնդվելու են... Տա Աստված, դավաճան ձեռքերը կտրվելու են»։ Առաջնորդը նաև հայտարարել է, որ լրատվամիջոցները չպետք է օգտագործեն գործը «պաշտոնյաներին հարված հասցնելու համար»[2]։
Խորհրդարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իրանի խորհրդարանի խոսնակ Ալի Լարիջանին ասել է, որ կառավարության բոլոր երեք ճյուղերը վճռականոր են զբաղվելու են վերջին բանկային սկանդալով։ Խորհրդարանի անդամ Ահմադ Թավաքքոլին 2011 թվականի սեպտեմբերի 18-ին ասել է, որ 28 տրիլիոն ռիալի (3000 միլիարդ թուման) յուրացումը անհանդուրժելի սկանդալ է, հավելելով, որ եթե վարչակազմի պաշտոնյաները չեն կարողանում տնօրինել գործերը, պետք է հեռանան պաշտոնից։ Բացի այդ, նա ասել է, որ մի շարք պատգամավորներ առաջարկություն են ներկայացրել, որով նախատեսվում է ստեղծել հատուկ հանձնաժողով՝ յուրացման գործին հետամուտ լինելու համար[13]։ Իրանի կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաներին հղում անելով՝ դատական համակարգը ավելի վաղ նշել էր, որ կոռուպցիայի նման բարձր մակարդակ չէր կարող լինել առանց տարբեր մարդկանց աջակցության, նշվում է Reuters-ի հաղորդագրության մեջ[14]։
Ըստ Ալ-Ջազիրայի՝ ամբաստանյալը պնդել է, որ սկանդալի հետ կապված բարձրաստիճան պաշտոնյաները հեռացել են, մինչդեռ ցածր մակարդակի ներգրավվածություն ունեցող անձինք ինտենսիվորեն հետապնդվել են դատական իշխանության կողմից[15]։
Մահմուդ Ահմադինեժադ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադը մերժել է իր վարչակազմի որոշ պաշտոնյաների դեմ ուղղված մեղադրանքները[16]։ Ահմադինեժադի պահպանողական քննադատները մեղադրել են նրա մերձավոր օգնական Էսֆանդիար Ռահիմ Մաշաեին (որին պահպանողականները կտրականապես դեմ են) Ամիր-Մանսուր Արիայի հետ կապեր ունենալու մեջ[2]։ Ըստ CNN-ի՝ ավելի քան 2,5 միլիարդ դոլարի յուրացման մասին նախագահի հետ կապված մեղադրանքը իսլամիստների բազմաթիվ մեղադրանքներից մեկն է[17]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Iran Makes New Arrests in Fraud Case. Rick Gladstone. The New York Times 25 October 2011
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Iran's supreme leader calls for ‘cutting traitorous hands' in huge bank scam(չաշխատող հղում). Associated Press,. The Washington Post (3 October 2011)
- ↑ 3,0 3,1 "Iran Accuses Businessman of Bank Fraud". Associated Press. The New York Times (12 September 2011)
- ↑ Bozorgmehr, Ben Brumfield,Shirzad (2011 թ․ հոկտեմբերի 5). «Epic bank scandal investigation hits Ahmadinejad». CNN (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 29-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ 5,0 5,1 "Iran: Banker's Return Sought in Bank Scandal". The New York Times (29 September 2011)
- ↑ «Main Suspects Arrested in Iran Bank Embezzlement». Farsnews. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Banker in Iran scandal said to be in Toronto».
- ↑ «Iran: Former Chief of a Major bank, Accused in Embezzlement Scandal».
- ↑ 9,0 9,1 «Iran billionaire executed over $2.6B bank fraud». USA Today. Associated Press. 2014 թ․ մայիսի 24. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ «The Iranian Billionaire Involved In The 2011 Embezzlement Scandal Was Executed Saturday, Here's Why ».
- ↑ «Four sentenced to death over $2.6bn Iran bank fraud».
- ↑ «Iran sentences fugitive ex-bank chief to jail over $2.6bn embezzlement scandal».
- ↑ «Embezzlement in Iran is 'intolerable scandal'». 2011 թ․ սեպտեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Analysis: Iran's biggest financial scam weakens Ahmadinejad».
- ↑ «Death terms in Iran bank scandal».
- ↑ «Iranian parliament meets over embezzlement scandal, vows to pursue corruption». China Daily. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Epic bank scandal investigation hits Ahmadinejad».