Օրդոլիբերալիզմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օրդոլիբերալիզմ
քաղաքական գաղափարախոսություն, Տնտեսական գաղափարախոսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաազատականություն Խմբագրել Wikidata
Ծագման երկիրԳերմանիա, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն Խմբագրել Wikidata
Rep­re­sen­ted byՎալտեր Օյքեն, Franz Böhm, Leonhard Miksch, Hans Grossmann-Doerth Խմբագրել Wikidata

Օրդոլիբերալիզմ կամ արևմտագերմանական նեոլիբերալիզմ, տնտեսական լիբերալիզմի գերմանական տարբերակ, տնտեսական հայեցակարգ, որը ծագել է Արևմտյան Գերմանիայում 20-րդ դարի կեսերին «նոր» և «հին» պատմական դպրոցների՝ նեոկլասիցիզմի և ավանդական լիբերալիզմի սինթեզի հիման վրա։ Այն ընդգծում է կառավարության կարևոր դերը՝ ապահովելու, որ ազատ շուկան արտադրի իր տեսական ներուժին մոտ արդյունքներ[1]։

Օրդոլիբերալ գաղափարները դարձան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո գերմանական սոցիալական շուկայական տնտեսության և դրա ուղեկցորդ Wirtschaftswunder-ի ստեղծման հիմքը։ «Օրդոլիբերալիզմ» տերմինը (գերմ.՝ Ordoliberalismus) ստեղծվել է 1950 թվականին Հերո Մոլերի կողմից և վերաբերում է ORDO ակադեմիական ամսագրին[2]։

Տարբերակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրդոլիբերալներն իրենց առանձնացնում են դասական լիբերալներից։ Հատկանշական է, որ Վալտեր Օյքենը Ֆրայբուրգի դպրոցի հիմնադիր Ֆրանց Բյոմի հետ[3] մերժում էր նեոլիբերալիզմը[4]։

Օրդոլիբերալները առաջ են քաշել սոցիալական շուկայական տնտեսության հայեցակարգը, որը պահանջում է պետության հզոր դերակատարումը շուկայի նկատմամբ և որը շատ առումներով տարբերվում է նեոլիբերալիզմ տերմինի հետ կապված գաղափարներից։ Ճակատագրի հեգնանքով, նեոլիբերալիզմ տերմինը սկզբնապես ստեղծվել է 1938 թվականին Վալտեր Լիպմանի համաժողովում Ալեքսանդր Ռյուստովի կողմից, որն այսօր համարվում է օրդոլիբերալ[5]։

Օրդոլիբերալիզմը երբեմն կոչվում է նաև «գերմանական նեոլիբերալիզմ»։ Սա հանգեցրեց հաճախակի շփոթության և տերմինների ու գաղափարների խառնաշփոթի երկու տնտեսական դպրոցների դիսկուրսում, բանավեճում և քննադատության մեջ։ 1991 թվականին քաղաքական տնտեսագետ Միշել Ալբերտը հրատարակեց Capitalisme Contre Capitalisme-ը, իսկ 2001 թվականին Փիթեր Ա. Հոլը և Դեյվիդ Սոսկիսը հրատարակեցին «Կապիտալիզմի տարատեսակներ» աշխատությունները։ Նրանք տարանջատեցին հասկացությունները և մշակեցին ազատական ​​շուկայական տնտեսություն և համակարգված շուկայական տնտեսություն նոր տերմինները՝ տարբերակելու նեոլիբերալիզմն ու օրդոլիբերալիզմը։

Զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրդոլիբերալիզմի տեսությունը մշակվել է մոտավորապես 1930-1950 թվականներին Ֆրայբուրգի դպրոցի գերմանացի տնտեսագետների և իրավաբանների կողմից, ինչպիսիք են Վալտեր Էուկենը, Ֆրանց Բյոմը, Հանս Գրոսման-Դոերթը և Լեոնհարդ Միկշը[6]։

Օրդոլիբերալ իդեալները հատկապես ազդեցիկ եղան Գերմանիայում մրցակցության ամուր օրենքի ձևավորման վրա։ Սոցիալական շուկայական տնտեսությունն իրականացվել է այն տնտեսություններում, որտեղ կորպորատիզմն արդեն իսկ հաստատված էր, ուստի օրդոլիբերալ իդեալներն այնքան էլ հասուն չէին, որքան ենթադրում էին տեսության տնտեսական հիմնադիրները[7]։

1960-ական թվականներից օրդոլիբերալ ազդեցությունը տնտեսագիտության և իրավագիտության վրա զգալիորեն նվազել է[8], սակայն, շատ գերմանացի տնտեսագետներ մինչ օրս իրենց սահմանում են որպես օրդոլիբերալներ, ORDO-ն դեռ հրատարակվում է, և Ֆրայբուրգի համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետը դեռ դասավանդում է օրդոլիբերալիզմ։ Բացի այդ, որոշ ինստիտուտներ և հիմնադրամներ, ինչպիսիք են Walter Eucken Institut-ը և Stiftung Ordnungspolitik-ը, ուսումնասիրում են օրդոլիբերալ ավանդույթները։

Գերմանիայի Ազատ դեմոկրատական ​​կուսակցությունը (FDP) օրդոլիբերալիզմի ավանդական և հավատարիմ ջատագովն է[9], քանի որ կուսակցությունը ենթարկվել է Վիլհելմ Ռոպկեի և Ալեքսանդր Ռյուստովի տնտեսական տեսությունների ազդեցությանը[10]։ Կուսակցության պատմական առաջնորդ Օտտո Գրաֆ Լամբսդորֆը, որը զբաղեցրել է էկոնոմիկայի դաշնային նախարարի պաշտոնը, օրդոլիբերալիզմի հետևորդ է[11]։

Իրականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյուդվիգ Էրհարդը Կոնրադ Ադենաուերի հետ, 1956 թվական

Օրդոլիբերալիզմը մեծ ազդեցություն ունեցավ հետպատերազմյան Արևմտյան Գերմանիայում մշակված տնտեսական մոդելի վրա։ Օրդոլիբերալիզմը Գերմանիայում հայտնի դարձավ որպես սոցիալական շուկայական տնտեսություն։

Գերմանիայում իրականացվող օրդոլիբերալ մոդելը սկսվել է Կոնրադ Ադենաուերի կառավարության կառավարման ներքո։ Նրա կառավարության էկոնոմիկայի նախարար Լյուդվիգ Էրհարդը հայտնի օրդոլիբերալ էր և Ֆրայբուրգի դպրոցի հետևորդ։ Ադենաուերի օրոք որոշ գների վերահսկողությունը հանվեց, իսկ փոքր բիզնեսի և կորպորացիաների հարկերը իջեցվեցին։ Սոցիալական ապահովությունը և կենսաթոշակները բարձրացվել են սոցիալական բազայի եկամուտ ապահովելու համար։ Օրդոլիբերալները հայտարարել են, որ այս քաղաքականությունը հանգեցրեց Wirtschaftswunder-ին կամ տնտեսական հրաշքին[12]։

Տեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրդոլիբերալ տեսությունը պնդում է, որ պետությունը պետք է ստեղծի համապատասխան իրավական միջավայր տնտեսության համար և պահպանի մրցակցության առողջ մակարդակ շուկայական սկզբունքներին հավատարիմ միջոցառումների միջոցով։ Սա նրա հեղինակության հիմքն է[13]։ Մտահոգությունն այն է, որ եթե պետությունը ակտիվ միջոցներ չձեռնարկի մրցակցությունը խթանելու համար, ապա կառաջանան մենաշնորհային (օլիգոպոլիա) իշխանություն ունեցող ընկերություններ, որոնք ոչ միայն կխաթարեն շուկայական տնտեսության կողմից առաջարկվող առավելությունները, այլև, հնարավոր է, կխաթարեն կառավարությունը, քանի որ ուժեղ տնտեսական իշխանությունը կարող է վերափոխվել քաղաքական իշխանության[14]։

․․․Օրդոլիբերալիզմի կենտրոնական դրույթը տնտեսական կառավարման մեջ աշխատանքի հստակորեն սահմանված բաժանումն է` կոնկրետ հաստատություններին վերապահված հատուկ պարտականություններով։ Դրամավարկային քաղաքականությունը պետք է լինի կենտրոնական բանկի պատասխանատվությունը, որը միտված է դրամավարկային կայունությանը և ցածր գնաճին։ Անկախ կարգավիճակով հարկաբյուջետային քաղաքականությունը՝ հարկային եկամուտների հավասարակշռումն ընդդեմ պետական ​​ծախսերի, կառավարության տիրույթն է, մինչդեռ մակրոտնտեսական քաղաքականությունը գործատուների և արհմիությունների տիրույթն է
- Սթիվեն Փաջեթ[15]

։

Պետությունը պետք է ձևավորի տնտեսական գործընթացները, օրդոլիբերալներն օգտագործեցին 3 բացասական օրինակ իրենց տեսությունները պաշտպանելու համար՝ նացիզմը, քեյնսականությունը և խորհրդային սոցիալիզմը[16]։ Այն նաև դիտվում է որպես երրորդ ճանապարհ կոլեկտիվիզմի և դասական լիբերալիզմի միջև[17]։ Թեև սոցիալական շուկայի օրդոլիբերալ գաղափարը նման է երրորդ ճանապարհի սոցիալական դեմոկրատիայի գաղափարին, որը պաշտպանում են Նոր լեյբորիստական ​​կառավարությունը (հատկապես Թոնի Բլեերի վարչապետության ժամանակ), կան մի քանի հիմնական տարբերություններ։ նրանք երկուսն էլ հավատարիմ են սոցիալիզմի և կապիտալիզմի միջև չափավոր դիրք ապահովելու գաղափարին, օրդոլիբերալ սոցիալական շուկայի մոդելը հաճախ համատեղում է մասնավոր ձեռնարկատիրությունը պետական ​​կարգավորման հետ՝ արդար մրցակցություն հաստատելու համար[18]; Սոցիալ-դեմոկրատիայի երրորդ ձևի մոդելը նաև նախատեսել է գաղափարների բախում սոցիալական պետության կայացման վերաբերյալ՝ համեմատած օրդոլիբերալների գաղափարի հետ, որում սոցիալական շուկայի մոդելը բաց է սոցիալական բարեկեցության համար[19]։

Օրդոլիբերալները նաև կենսական ռեսուրսների նվազագույն կոնֆիգուրացիայի և պրոգրեսիվ հարկման կողմնակից են[20]։ Օրդոլիբերալ շեշտադրումը հանրային ծառայությունների և այլ հանրային ընկերությունների մասնավորեցման վրա, ինչպիսիք են հեռահաղորդակցության ծառայությունները[18], հարստության վերաբաշխումը և նվազագույն աշխատավարձի մասին օրենքները որպես կարգավորող սկզբունքներ, հստակեցնում են կապերը այս տնտեսական մոդելի և սոցիալական շուկայական տնտեսության միջև[21]։

Վիլհելմ Ռոպկեն օրդոլիբերալիզմը համարում էր «լիբերալ պահպանողականություն», ընդդեմ կապիտալիզմի իր «Civitas Humana» աշխատության մեջ («Հասարակության մարդասիրական կարգ», 1944)։ Ալեքսանդր Ռյուստովը քննադատել է դասական կապիտալիզմը իր «Das Versagen des Wirtschaftsliberalismus» աշխատության մեջ («Տնտեսական լիբերալիզմի ձախողումը», 1950)։ Օրդոլիբերալներն այսպիսով առանձնացան դասական լիբերալներից[13][22] և գնահատեցին սոցիալական արդարության գաղափարը[23]։

Սոցիալական ապահովությունը և սոցիալական արդարությունը մեր ժամանակի ամենամեծ մտահոգությունն են
- Վալտեր Օյքեն[24]

Օրդոլիբերալների քաղաքական փիլիսոփայության վրա ազդել են Արիստոտելը, Հեգելը, Շպենգլերը, Վեբերը և Հուսերլը[25]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Peacock, Alan; Willgerodt, Hans, eds. (1989). Germany's Social Market Economy: Origins and Evolution. London: Macmillan. ISBN 978-0-333-48563-7.
  • Glossner, Christian, ed. (1989). The Making of the German Post-war Economy: Political Communication and Public Reception of the Social Market Economy After World War Two. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-780-76421-4.
  • Nedergaard, Peter; Snaith, Holly (2015 թ․ սեպտեմբեր). «'As I drifted on a river I could not control': the unintended ordoliberal consequences of the Eurozone crisis». Journal of Common Market Studies. 53 (5): 1094–09. doi:10.1111/jcms.12249. S2CID 143248038.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Ptak, Ralf (2009). «Neoliberalism in Germany: Revisiting the Ordoliberal Foundations of the Social Market Economy». In Mirowski, Philip; Plehwe, Dieter (eds.). The Road From Mont Pèlerin: The Making of The Neoliberal Thought Collective. Cambridge, MA.: Harvard University Press. էջեր 124–25. ISBN 978-0-674-03318-4.
  2. ↑ Ptak, Ralf (2004). Vom Ordoliberalismus zur Sozialen Marktwirtschaft: Stationen des Neoliberalismus in Deutschland (գերմաներեն). VS Verlag. էջ 23. ISBN 978-3-8100-4111-1.
  3. ↑ Goldschmidt, Nils (2005). Wirtschaft, Politik und Freiheit: Freiburger Wirtschaftswissenschaftler und der Widerstand [Economy, politics and freedom: Freiburg economists and the resistance] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 315. ISBN 978-3-16-148520-6. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 21-ին – via Google Books.
  4. ↑ Gerken, Lüder (2000). Walter Eucken und sein Werk: Rückblick auf den Vordenker der sozialen Marktwirtschaft [Walter Eucken and his work: looking back at the mastermind of the social market economy] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 37. ISBN 978-3-16-147503-0. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 21-ին – via Google Books.
  5. ↑ Boas, Taylor C.; Gans-Morse, Jordan (2009). «Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan». Studies in Comparative International Development. 44 (2): 137–61. doi:10.1007/s12116-009-9040-5. ISSN 0039-3606.
  6. ↑ Fèvre, Raphaël (2021). A Political Economy of Power: Ordoliberalism in Context, 1932-1950 (անգլերեն). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-760780-0.
  7. ↑ Abelshauser, Werner (2005). The Dynamics of German Industry: Germany's Path toward the New Economy and the American Challenge (անգլերեն). Berghahn Books. էջեր 146–148. ISBN 9781782387992. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  8. ↑ Gabler Verlag (ed.), Gabler Wirtschaftslexikon, Stichwort: Freiburger Schule (online Արխիվացված 2012-10-25 Wayback Machine)
  9. ↑ Charlotte Galpin (2017). The Euro Crisis and European Identities: Political and Media Discourse in Germany, Ireland and Poland. Springer. էջ 83. ISBN 978-33-1951611-0.
  10. ↑ William Callison (2022). «The Historical Context of Ordoliberalism's Theoretical Development». In Thomas Biebricher; Werner Bonefeld; Peter Nedergaard (eds.). The Oxford Handbook of Ordoliberalism. Oxford University Press. էջ 50. ISBN 978-01-9260543-6.
  11. ↑ Aurélie Dianara Andry (2022). Social Europe, the Road Not Taken: The Left and European Integration in the Long 1970s. Oxford University Press. էջ 223. ISBN 9780192867094.
  12. ↑ «Ordoliberals». Commanding Heights: The Battle for the World Economy. PBS. 2002. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Megay, Edward N. (1970). «Anti-Pluralist Liberalism: The German Neoliberals». Political Science Quarterly. 85 (3): 422–42. doi:10.2307/2147878. JSTOR 2147878.
  14. ↑ Massimiliano, Vatiero (2010). «The Ordoliberal notion of market power: an institutionalist reassessment». European Competition Journal. 6 (3): 689–707. doi:10.5235/ecj.v6n3.689. S2CID 154973650.
  15. ↑ Padgett, Stephen (2003). «Political Economy: The German Model under Stress». In Padgett, Stephen; Paterson, William E.; Smith, Gordon (eds.). Developments in German Politics 3. Duke University Press. էջեր 126–27. ISBN 978-0822332664 – via Google Books.
  16. ↑ Foucault, Michel (2010). Senellart, Michael (ed.). The Birth of Biopolitics: Lectures at the College de France (1978–9). Translated by Burchell, Graham (1st Picador Paperback ed.). New York: Palgrave MacMillan. էջեր 107–10.
  17. ↑ Bonefeld, Werner (2012). «Freedom and the Strong State: On German Ordoliberalism». New Political Economy. 17 (5): 633–656. doi:10.1080/13563467.2012.656082. ISSN 1469-9923. S2CID 154374055. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 Siebert, Horst (2003 թ․ մայիսի 28), «Germany's Social Market Economy: How Sustainable is the Welfare State?» (PDF), Paper presented at the American Institute for Contemporary German Studies, Johns Hopkins University, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ մարտի 9-ին, Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 9-ին
  19. ↑ «Soziale Marktwirtschaft» [Social market economy]. Gabler Wirtschaftslexikon (գերմաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  20. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  21. ↑ Kingston, Suzanne (2011 թ․ հոկտեմբերի 27). Greening EU Competition Law and Policy. Cambridge University Press. ISBN 9781139502788. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին – via Google Books.
  22. ↑ Friedrich, Carl J. (1955). «The Political Thought of Neo-Liberalism». American Political Science Review. 49 (2): 509–25. doi:10.2307/1951819. JSTOR 1951819. S2CID 145643424.
  23. ↑ Oswalt, Walter (2008). «Zur Einführung: Walter Eucken (1891–1950)» [Introduction: Walter Eucken (1891–1950)]. In Goldschmidt, Nils; Wohlgemuth, Michael (eds.). Grundtexte zur Freiburger Tradition der Ordnungsökonomik [Basic texts on the Freiburg tradition of order economics] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 128. ISBN 978-3-16-148297-7.
  24. ↑ OSO (1999 թ․ փետրվարի 22). Ordoliberalism: A New Intellectual Framework for Competition Law. Oxfordscholarship.com. doi:10.1093/acprof:oso/9780199244010.001.0001. ISBN 9780199244010.
  25. ↑ Foucault, Michel (2010). Senellart, Michael (ed.). The Birth of Biopolitics: Lectures at the College de France (1978–9). Translated by Burchell, Graham (1st Picador Paperback ed.). New York: Palgrave MacMillan. էջեր 103–105.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օրդոլիբերալիզմ&oldid=9974734» էջից