Տանգուն
| Տանգուն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | mythological king?, մարդ, որը հնարավոր է՝ հորինված է և legendary founder? |
| Դիցաբանություն | Daejonggyo? |
| Սեռ | արական |
| Քաղաքացիություն | Gojoseon |
| Ծնվել է | անհայտ |
| Հայր | Hwanung? |
| Մայր | Ungnyeo? |
| Զավակներ | Buru of Gojoseon? |
| Թաղման վայր | Mausoleum of Tangun? |
 Dangun Վիքիպահեստում | |
Տանգուն Վանգոմ (կորեերեն՝ 단군왕검?, 檀君王儉?), Կոչոսոն պետության (հնագույն Չոսոն) լեգենդար հիմնադիրն է, որը համարվում է կորեական առաջին պետական կազմավորումը։ Կորեական դիցաբանության մեջ երկնային աստծո թոռն է[1]։
Առասպելներ Տանգունի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ավանդության ՝ Երկնքի Տիրակալ Հվանինը (կորեերեն՝ 환인?, 桓因?) (բուդդիստները նույնացնում էին Ինդրայի հետ) ուներ որդի ՝ Հվանուն (환웅), ով ցանկանում էր ապրել երկրի վրա, հովիտներում և լեռներում։ Հվանինը թույլ տվեց որդուն 3000 հետևորդների հետ իջնել Պեկտուսան, որտեղ նա հիմնեց Սինսին (신시, 神市), Աստծո Քաղաքը։ Անձրևի, ամպերի և քամու աստվածների հետ Հվանունը մարդկանց համար սահմանեց օրենքներ և բարոյական նորմեր, սովորեցրեց տարբեր արհեստներ, բժշկություն և հողի մշակում[2]։
Վագրը և արջը աղոթում էին Հվանունին, որպեսզի դառնան մարդիկ։ Լսելով այդ ՝ Հվանունը նրանց տվեց սխտորի 20 կտոր և օշինդրի ցողուն, ասելով, որ նրանք պետք է ուտեն միայն այդ սուրբ սնունդը և 100 օր խուսափեն արևի լույսից։ Վագրը չի դիմացել և քարանձավից դուրս է եկել 20 օրից հետո, սակայն արջը մնացել է և շուտով վերածվել է կնոջ։ Արջը (Ուննյո, 웅녀, 熊女) շնորհակալություն հայտնեց և զոհաբերություններ արեց Հվանունին։ Բայց շուտով Ուննյոն սկսեց տխրել և Սուրբ Սինդասու (신단수, 神檀樹) ծառի մոտ խնդրեց, որ երեխա ունենա։ Հվանունը հուզվեց Ուննյոյի խնդրանքից, ամուսնացավ նրա հետ, և շուտով նրանք ունեցան երեխա, որին անվանեցին Տանգուն Վանգոմ(단군왕검)[3]:
Տանգունը ժառանգեց հոր գահը, կառուցեց նոր մայրաքաղաք ՝ Ասադալ, ժամանակակից Փհենյանի կողքին (գտնվելու վայրը մինչ օրս քննարկվում է պատմաբանների շրջանում) և իր թագավորությունը անվանեց Չոսոն, որը ժամանակակից պատմաբանները անվանում են Կոչոսոն, որպեսզի չշփոթեն ավելի ուշ ստեղծված Չոսոն պետության հետ։
Ամսաթվեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ «Սամգուկ Յուսա»-ի Տանգունը սկսեց կառավարել մ.թ.ա. 2333 թվականին, ըստ «Տոնգուկ Տոննամ»-ի նկարագրության (1485) ՝ չինական կայսր Յաոյի կառավարման 50-րդ տարում։ Այլ աղբյուրներ բերում են տարբեր ամսաթվեր, բայց նրանք բոլորն էլ համարում են, որ Տանգունի թագավորությունը սկիզբ է առել Յայոյի օրոք (մ.թ.ա. 2357 - մ.թ.ա. 2256): Որոշ աղբյուրների համաձայն ՝ Տանգունը ապրել է 1908 տարի, այլ աղբյուրների համաձայն ՝ 1408[4]:
Մեկնաբանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տանգունի մասին առասպելն առաջին անգամ հիշատակվում է XIII դարում ՝ «Սամգուկ Յուսա» ստեղծագործության մեջ։ Այժմ այն առասպելի ամենատարածված և ուսումնասիրված տարբերակն է։
Տանգունի մասին առասպելում երևում են ինչպես բուդդայական, այնպես էլ շամանական տարրեր, որոնք բնորոշ են Հյուսիսարևելյան Ասիայի շատ ժողովուրդների։ Արջը առկա է Մանդուրիայի և Ռուսաստանի հեռավոր Արևելքի տարբեր մշակույթների հիմնադրման մասին բազմաթիվ առասպելներում։
Հնագիտական գտածոներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1990-ական թվականներին ԿԺԴՀ-ն հայտարարել է Տանգունի դամբարանի բեկորների հայտնաբերման մասին[5]։ Արևմտյան երկրների գիտնականները թերահավատորեն են վերաբերվել գտածոյին, քանի որ երկրի կառավարությունը թույլ չի տվել հետազոտություններ և թեստեր կատարել[6]։
Տանգունը կրոնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոնղոլական նվաճումների ժամանակ Տանգունի լեգենդը կարևոր դեր է խաղացել ազգի համախմբման գործում։ Կոսինդոն (고신도, 古神道) կորեական շամանիզմի ճյուղ էր, որը որպես աստված երկրպագում էր Տանգունին։
XIX դարի վերջին - XX դարի սկզբին Ճապոնիայի դեմ պայքարի ալիքի վրա առաջացել է Տեջոնգյո շարժումը (대종교, 大宗敎), որը Կոսինդոյի իրավահաջորդն էր։ Ճապոնացիներն ամեն կերպ ճնշել են նրան ՝ որպես կորեական ազգայնականության դրսևորումներից մեկը և ընդհատակյա հայրենասիրական շարժման գաղափարախոսություն։ Տեջոնգյոն մինչ օրս ունի հետևորդներ ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Melton, J. Gordon (2014). Faiths Across Time: 5,000 Years of Religious History. Vol. 1. ABC-Clio. էջեր [1]. ISBN 978-1610690263.
- ↑ The Story of Dan-gun Արխիվացված 3 Սեպտեմբեր 2011 Wayback Machine
- ↑ «Myth of Founding-King Dan-gun».
- ↑ Richmond, Simon; Yu-Mei Balasingamchow (2010). Lonely Planet Korea. Lonely Planet. էջ 25. ISBN 978-1742203560.
- ↑ Tertitskiy, Fyodor (2016 թ․ հունիսի 6). «The good things in North Korea». NK News. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
- ↑ G. John, Ikenberry; Chung-in Moon (2008). The United States and Northeast Asia: debates, issues, and new order Asia in world politics. Rowman & Littlefield. էջեր 204 [2]. ISBN 978-0742556393.