Ստրկությունը միջազգային իրավունքում

Ստրկությունը միջազգային իրավունքում, մարդկանց անօրինական շահագործումը կանխարգելելու և ստրկության երևույթը արմատախիլ անելու ձեռնարկումներն ու իրավական կարգավորումները միջազգային իրավունքում։ Ստրկության անթույլատրելիության մասին ձևակերպումները հանդիպում են միջազգային իրավունքի մի շարք պայմանագրերում, կոնվենցիաներում և հռչակագրերում։ Այդ իրավանորմերը՝ որպես իրավունքի աղբյուր, նորմատիվ-իրավական բնույթ են ձեռք բերում ներպետական օրենսդրությունների մակարդակում։

Ըստ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի (ընդունված՝ 1948 թվական) 4-րդ հոդվածի^[1]․

Ոչ ոք չպետք է մնա ստրկության կամ անազատ վիճակում. ստրկությունը և ստրկավաճառությունը` իրենց բոլոր տարատեսակներով, արգելվում են։

- Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր, հոդված 4

Ստրկության վերացման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1807 թվականին Մեծ Բրիտանիայում ընդունվում է ստրկատիրության արգելման մասին ակտ, մինչդեռ ստրկության վերացման գործընթացը չէր վայելում համասոցիալական շրջանակների օժանդակությունը։ 1833 թվականին ձևավորվում է Ստրկության դեմ պայքարի ամերիկյան ընկերությունը, որի ստեղծմամբ էլ ավելի է աշխուժանում աբոլիցիոնիզմի (սևամորթների ստրկության վերացմանն ուղղված շարժում Միացյալ Նահանգներում, Մեծ Բրիտանիայում և Ֆրանսիայում)։ Քննարկվող ժամանակաշրջանում Բրիտանական կայսրությունը՝ իր գաղութային տարածքներով, համարվում էր աշխարհի ամենամեծ պետությունը, ուստի այս քայլով մեծաքանակ ստրուկներ ազատվում էին, այսպես ասած «անազատության կապանքներից»։ 19-րդ դարի կեսերին և վերջնամասում ի հայտ է գալիս ստրկության մասին նոր ըմբռնումների, որի բովանդակային արտահայտությունը «ազատություն՝ ճնշումներից և բռնակալությունից» արտահայտությունն է։ Վերջինիս իմաստը պետաիրավական վարչակարգի հակաժողովրդավարական, ավտոկրատիկ բնույթն էր, որն էլ արհեստածին սահմանափակումներ էր ստեղծում հասարակության համար։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների անկախության հռչակագիրը, Մարդու և քաղաքացու իրավունքների ֆրանսիական դեկլարացիան, Մարդու իրավունքների աֆրիկյան խարտիան, Հարավաֆրիկյան Հանրապետության Սահմանադրությունը միանշանակ կերպով պաշտպանում են այն գաղափարը, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է զեր մնա բռնությունից և ճնշումներից։ Չնայած նմանօրինական օրենսդրական արգելքներին՝ ստրկությունը շարունակում էր պահպանվել մի շարք երկրներում, այդ թվում՝ Միացյալ Նահանգներում։ Ժամանակակից աշխարհաքաղաքական պայմաններում միջազգային հանրությունը որդեգրել է յուրաքանչյուր անձի ստրկությունից զերծ պահելու իրավունքի լիարժեք պաշտպանության սկզբունքը՝ փոխադարձ համագործակցության պայմաններով։

Միջազգային իրավական կարգավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստրկության մասին կոնվենցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միջազգային հանրության կողմից իրավական հարթությունում ստրկության վերացմանն ուղղված առաջին գործնական քայլն իրականացնում է 1926 թվականին, որն արտահայտվում Ստրկության մասին Ազգերի լիգայի կոնվենցիայի ընդունմամբ։ Նույնօրինակ ուղղվածությամբ մեկ այլ միջազգային պայմանագիր ընդունվում է նաև 1957 թվականին՝ ի հավելումն ՄԱԿ-ի կողմից ընդունված Ստրկության վերացման մասին լրացուցիչ կոնվենցիայի (1956 թվական)։

1926 թվականի Ստրկության մասին կոնվենցիան միջազգային իրավական առաջին ակտն է, որը սահմանում է «ստրկություն» հասկացությունը։

Այն կարգավիճակը կամ վիճակը, որի պարագայում անձի նկատմամբ իրականացվում է կամայական ազատազրկում (ներառյալ՝ բոլոր այն գործողությունները, որոնք հանգեցնում են անձի ձեռքբերմանը, տիրապետմանը կամ օտարմանը) համարվում է ստրկացում։

- Հատված 1926 թվականին ընդունված Ստրկության մասին միջազգային կոնվենցիայից

Թեև վերոնշյալ փաստաթուղթը հստակորեն սահմանում է ստրկության հասկացությունը, այնուամենայնիվ, այն բազմակողմանիորեն չի ներկայացնում դրա տարաբնույթ դրսևորումները։