Սենթ Ջոնս (Անտիգուա և Բարբուդա)

Սենթ Ջոնս
Քաղաք
	Սենթ Ջոնս
	անգլ.՝ St. John's
	Սենթ Ջոնի փողոցներից մեկը
Երկիր	Անտիգուա և Բարբուդա
Հիմնադրված է	1632 թ.
Մակերես	10 կմ²
ԲԾՄ	0±1 մետր
Բնակչություն	31 000 մարդ (2005)
Խտություն	3,100 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC-4
	Սենթ Ջոնս (Անտիգուա և Բարբուդա) (Անտիգուա և Բարբուդա)
	Սենթ Ջոնս (Անտիգուա և Բարբուդա) (Անտիգուա և Բարբուդա)
	Սենթ Ջոնս Վիքիպահեստում

Սենթ–Ջոնս (անգլ.՝ St. John's, МФА: [ˌseɪntˈdʒɒnz]) — Քաղաք Կանադայում, Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր նահանգի մայրաքաղաքն ու ամենամեծ քաղաքը ։

Բնակչություն — 106 172 մարդ (2011)^[1], արվարձաններով ՝ մոտ 200 Հազ.Հալիֆաքսից հետո Կանադայի Ատլանտյան ափին բնակիչների թվով երկրորդ քաղաքն է . Մտնում է Գավառի 1-ին մարդահամարի շրջանի մեջ ։

Քաղաքում տեղադրվել է պորտուգալացի ծովագնաց Գասպար Կորտերեալի հուշարձանը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեգենդները ասում են, որ այս քաղաքը իր անունը ստացել է իպատիվ Ջոնա Կաբոտայի(Իտալական Ջովանի Կաբոտո, մոտ. 1450, Ջենովա — 1499),որը դարձավ առաջին եվրոպացին, ով նավարկեց նավահանգիստ, 1497 թվականի հունիսի 24-ին —Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի տոնի օրը ։ Այնուամենայնիվ, Կաբոտի Երկիր կոնվերգենցիայի ճշգրիտ վայրը վիճելի է ։ Սենթ Ջոնսը համարվում է Հյուսիսային Ամերիկայի ամենահին անգլիական բնակավայրերից մեկը,այստեղ առաջին բնակիչները հաստատվել են դեռևս 1500 - ականներին ։ Կոլումբոսի կողմից Ամերիկայի հայտնաբերումից մոտ մեկ տասնամյակ անց , չնայած ևս մեկ դար, գրեթե բոլոր (և երբեմն բոլոր) բնակիչները լքում էին քաղաքը ձմռանը, երբ ավարտվում էր ձկնորսության սեզոն ։ Քաղաքի առաջին հիշատակումը հանդիպում է ծովային քարտեզի վրա ,նկարված է 1519 թվականին պորտուգալացի քարտեզագիր՝ Պեդրու Ռեյնելի կողմից ։1583 թվականի օգոստոսի 5-ին անգլիացի հետազոտող Հեմֆրի Գիլբերտը Նյուֆաունդլենդը հռչակեց Բրիտանական կայսրության սեփականություն և փորձեց ներկայիս Սենթ Ջոնսի տեղում մշտական բնակավայր հիմնել ։ Մայրաքաղաք վերադառնալու ճանապարհին Գիլբերտի նավը մահացավ իր հետ Ազորյան կղզիներում, ինչը մի քանի տասնամյակ հետաձգեց գաղութացման սկիզբը։

1620 թվականին Նյուֆաունդլենի գրեթե ամբողջ արևմտյան ափը գտնվում էր անգլիական ձկնորսների վերահսկողության տակ, և քանի որ նրանց թիվը մեծանում է, Սենթ Ջոնսը կամաց–կամաց վերածվեց իսկական քազաքի ՝ մշտական բնակչությամբ։ Այնուամենայնիվ, մինչև 18–րդ դարի կեսերը քաղաքի բնակչությունը ձմռանը և ամռանը (ձկնորսության սեզոնի գագաթնակետին) մի քանի անգամ տարբերվում էր։ Սենթ Ջոնսը 1892թվականի հրդեհից հետո 1665-1673թվականներին քաղաքի վրա հարձակվեցին հոլանդացիները, բայց բնակիչները կարողացան հետ մղել հարձակումները։ Դրանից հետո կառուցվաձ պաշտոնական կառույցները չեն օգնել բրիտանացիներին 1696թվականին պահել Սենթ–Ջոնսը, երբ այն գրավվեց և մասամբ ավերվեց ֆրանսիացիների պաշարմանը 1705 թվականին, բայց 1708-ին այն կրկին գրավվեց նրանց կողմից և ավերվեց։ Վերջին անգամ քաղաքը մարտադաշտ է դարձել 1762 թվականին, երբ առաջին անգամ գրավվեց ֆրանսիացիների հանկարծակի հարձակումից, եվ հետո բրիտանացիները կրկին հետ մղեցին Ազդանշանային բլրի ճակատամարտում, յոթամյա պատերազմի վերջին ճակատամարտը Հյուսիսային Ամերիկայի հեռուստատեսության վրա։

Յոթնամյա պատերազմի ավարտին և մինչև 19-րդ դարի վերջը Սենչ Ջոնսը,ինչպես ամբողջ Նյուֆաունդլենդը,աստիճանաբար մեծացրեց բնակչության թիվը,տնտեսությունը աճեց (առաջին հերթին ձկնորսությունը, կարևոր դեր են խաղացել նաև փայտի մթերումը և բրիտանական նավատորմի նավերի սպասարկումը)։ Միացյալ Նահանգների Անկախության պատերազմի և 1812 թվականի Անգլո-ամերիկյան պատերազմի ընթացքում քաղաքը ծառայել է որպես հենակետ բրիտանական նավերի համար, որոնք իրականացրել են ԱՄՆ-ի շրջափակումը։Սենթ Ջոնսը մեծապես տուժել է մի քանի հրդեհներից, որոնցից ամենամեծը 1892 թվականի Մեծ հրդեհն էր ։

1901 թվականին Գուլիելմո Մարկոնին Սենտ Ջոնսում ընդունեց պատմության մեջ առաջին տրանսատլանտյան ռադիոազդանշանը Անգլիայից։ Քաղաքը նաև մեկնարկային կետ է առաջին տրանսատլանտյան թռիչքների համար (1919–ին). 1901 թվականին Գուլիելմո Մարկոնին Սենտ Ջոնսում ընդունեց պատմության մեջ առաջին տրանսատլանտյան ռադիոազդանշանը Անգլիայից ։ Քաղաքը նաև մեկնարկային կետ է առաջին տրանսատլանտյան թռիչքների համար (1919–ին)։

1907-1949 թվականներին Սենթ Ջոնսը Նյուֆաունդլենդ Դոմինիոնի մայրաքաղաքն էր, անկախ պետություն Բրիտանական կայսրության կազմում, որը հանրաքվեից հետո մտավ Կանադայի կազմի մեջ (մինչդեռ քաղաքը դարձավ Դոմինիոնի միակ շրջանը, որտեղ միավորման կողմնակիցները մեծամասնություն էին կազմում) ։

Աշխարհագրություն և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սենթ Ջոնսը գտնվում է Նյուֆաունդլենդ կղզու հարավ-արևելքում ՝ Ավալոն թերակղզում, Ատլանտյան օվկիանոսի ափին և հանդիսանում է մայրցամաքային Հյուսիսային Ամերիկայի ամենաարևելյան քաղաքը ։ Մայրցամաքի աշխարհագրական ծայրահեղ կետը Քեյփ Սփիր հրվանդանն է ։

աղաքում կլիման անցումային է չափավոր մայրցամաքային և ծովային։ Տեղումները հաճախակի են լինում, ամռանը ՝ անձրևների, ձմռանը ՝ ձյան, անձրևների կամ թաց ձյան տեսքով ։ Կանադայի բոլոր խոշոր քաղաքներից Սենտ Ջոնսը ամենամութն է (տարեկան 124 օր), քամոտ (Քամու միջին արագությունը 24,3 կմ/ժ) և ամպամած (տարեկան 1497 ժամ արև)։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների ՝ Սենթ Ջոնսի բնակչությունը կազմել է 106,172 մարդ (արվարձաններով ՝ 196,966 մարդ), ինչը այն դարձնում է նահանգի ամենամեծ քաղաքը, Ատլանտյան Կանադայի երկրորդ (Հալիֆաքսից հետո) քաղաքը և բնակչության թվով 20 – րդը երկրում ։

Սենթ Ջոնսը Կանադայի Նահանգների և տարածքների մայրաքաղաքներից և ամենամեծ քաղաքներից էթնիկորեն միատարր է. բնակչության մոտ 96% — ը պատկանում է սպիտակ ռասային, ավելի քան 90% - ը բրիտանական կղզիներից եկածների ժառանգներն են։

Վերջին տարիներին, քաղաքի պատմության մեջ առաջին անգամ, Ասիայից, Աֆրիկայից և Մերձավոր Արևելքից ներգաղթյալները սկսեցին տեղափոխվել այնտեղ, որոնք գրավվում էին Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր նահանգի աճող բարեկեցությամբ (որի բյուջեն զգալի համալրվել է նավթի և գազի դարակների զարգացման շնորհիվ)։

Պատմականորեն Սենտ Ջոնսը ամենաապահովն էր Կանադայի խոշոր քաղաքների շարքում։ Չնայած վերջին տարիներին հանցավորության որոշակի աճին, այն ընդհանուր առմամբ պահպանում է իր կարգավիճակը։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի հիմնադրման օրվանից մինչև 20 — րդ դարի վերջը նրա կյանքն ու զարգացումը սերտորեն կապված էին ծովի, ավելի ճիշտ ՝ ձկնորսության հետ ։1990-ականների սկզբի սկսված ճգնաժամը փլուզեց քաղաքային տնտեսությունը և հանգեցրեց աշխատունակ բնակչության զանգվածային արտահոսքը դեպի մայրցամաք։ Այնուամենայնիվ, քաղաքային տնտեսության վերականգնման և դրա այսօրվա արագ զարգացման հիմքը նույնպես ծովն էր (ավելի ճիշտ ՝ ծովային դարակում տեղակայված նավթի և բնական գազի հանքավայրերը)։

Քաղաքում է գտնվում Հայտնի ExxonMobil ընկերության կանադական մասնաճյուղի կենտրոնակայանում։ "Հայբերնիա" նավթային հարթակը, որը գտնվում է քաղաքից արևելք, ներկայումս գործող ամենամեծն է աշխարհում ։

Սենթ Ջոնսը ամենամեծ գործատուն պետությունն է (այսինքն ՝ տարբեր դաշնային, նահանգային և տեղական մակարդակների իշխանություններ, ինչպես նաև նրանց պատկանող կրթական և առողջապահական հաստատություններ)։

Սենթ Ջոնսը բազմիցս նշվել է Կանադայի լավագույն գործարար կլիմա ունեցող քաղաքների շարքում, իսկ 2009-ում Կանադայի անկախ գործարարների ասոցիացիան այն ճանաչել է որպես փոքր բիզնես սկսելու լավագույն վայր։

Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սենտ Ջոնսի միջազգային օդանավակայան (IATA: YYT, ICAO: CYYT), գտնվում է քաղաքից 6 կմ հյուսիս-արևմուտք, տարեկան սպասարկում է մոտ 1,4 միլիոն ուղևորի (2011) ։ Կանոնավոր ուղևորափոխադրումներ են իրականացվում դեպի Տորոնտո, Մոնրեալ, Օտտավա, Նյու Յորք, Հալիֆաքս և Սեն Պիեռ։ Սեզոնային-դեպի Լոնդոն, Կալգարի, Օռլանդո և Պունտա։

Քաղաքը Տրանսկանադական մայրուղու Արևելյան վերջավորությունն է (կղզին լաստանավերով միացված է մայրցամաքին) և, մինչև 1988 թվականին Նյուֆաունդլենդի երկաթուղու փակումը, Հյուսիսային Ամերիկայի ամենաարևելյան երկաթուղային կայարանն էր ։

Հասարակական տրանսպորտը ներկայացված է 18 ավտոբուսային երթուղիներով, որոնք ղեկավարվում են Metrobus Transit ընկերության կողմից։