Ռայխսթագի ելույթ 1939 թվականի հունվարի 30
1939 թվականի հունվարի 30-ին գերմանացի նացիստական դիկտատոր Ադոլֆ Հիտլերը ելույթ ունեցավ Կրոլի օպերայի տանը Ռայխսթագի պատվիրակների մոտ, որն առավել հայտնի է իր կանխատեսմամբ, որ «Եվրոպայում հրեական ռասայի ոչնչացումը» տեղի կունենա, եթե նոր համաշխարհային պատերազմ սկսվի[1]։
Նացիստական քարոզչության նախարար Յոզեֆ Գեբելսն օգնել է գրել ելույթը[2], որը հնչել է 1933 թվականին՝ Հիտլերի կողմից իշխանության զավթման վեցերորդ տարեդարձին[3]։ Ելույթը տևել է երկու[4] կամ երկուսուկես ժամ։ Այն վերաբերում էր նացիստական կառավարության և՛ արտաքին, և՛ ներքին քաղաքականություններին[5]։
Արտաքին քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիտլերը քննարկել է Մյունխենի ճգնաժամը և խոստովանել, որ ծրագրել էր ռազմական ներխուժում մայիսյան ճգնաժամից հետո, այն դեպքում, երբ Չեխոսլովակիան չի ենթարկվում Սուդետը 1938 թվականի հոկտեմբերի 2-ին հանձնելու իր պահանջին։ Անդրադառնալով «ռայխի հեղինակությանը լուրջ հարված» և «անտանելի սադրանքին»՝ Հիտլերը պնդում էր, որ Սուդետն ապահովված է գերմանական վճռականությամբ և պատերազմի դիմելու պատրաստակամությամբ, այլ ոչ թե դիվանագիտությամբ[6]։ Մյունխենից հետո առաջին անգամ Հիտլերը ակնարկել է հետագա ընդլայնման մասին՝ նշելով «որքան կարևոր է մեր ժողովրդի կենսատարածքի (Lebensraum) ընդլայնումը նրանց պարենային պաշարները մշտապես ապահովելու համար, քանի որ Գերմանիան ներկայումս պետք է «արտահաներ մթերք գնելու համար»[7]։ Նա դժգոհել է, որ Գերմանիային թույլ չի տրվել ընդլայնել «նախկին հաղթող տերությունների շարունակական կուրությունը»[7]։ Գերմանացի պատմության պրոֆեսոր Լոնգերիխը գրել է, որ «կենսատարածք պահանջելը, միաժամանակ շեշտելով Գերմանիայի հանձնառությունը խաղաղությանը, շուտով դարձավ գերմանական քարոզչության ստանդարտ ռեպերտուարի մի մասը»[7]։
Հրեաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թեև 1938 թվականի հուլիսին տեղի ունեցած Էվիական կոնֆերանսը չկարողացավ բացել այլ երկրներ հրեա էմիգրանտների համար[8], նացիստները, այնուամենայնիվ, փորձել են արագացնել հրեաների արտագաղթը Գերմանիայից։ Քննարկումները շարունակվել են Գյորինգի և փախստականների հարցերով միջկառավարական կոմիտեի տնօրեն Ջորջ Ռուբլիի միջև[8][9]։ Հիտլերը ծաղրել է «խղճից զուրկ գերմանացի գործարարներին», ովքեր կարեկցում էին հրեաներին[10]։ Նա դժգոհել է, որ աշխարհում «բավարար տեղ կա բնակության համար», որպեսզի գերմանացի հրեաները գնան, և պնդել, որ Եվրոպան չի կարող «խաղաղվել նախքան հրեական հարցի լուծումը»[11][12]։ Հրեաների դեմ երկարատև բամբասանքների ժամանակ[3] Հիտլերը նախ ծաղրել է նրանց՝ նշելով, թե «ինչպես է ողջ ժողովրդավարական աշխարհը կարեկցում խեղճ տանջված հրեա ժողովրդին [և այնուամենայնիվ] մնում է խստասիրտ, երբ խոսքը վերաբերում է մարդկային ցեղի այս ենթադրաբար ամենաթանկ անդամներին օգնելուն[10][13]։ Նա ասաց, որ ժամանակն է «հրեական աշխարհի թշնամուն գետնին գոտեմարտելու»[10], և որ Գերմանիայի կառավարությունը լիովին վճռական է «ազատվելու այդ մարդկանցից»[11][14]։
Հիտլերը մեղադրել է հրեաներին «իրենց ոչինչ չունենալու մեջ, բացի քաղաքական և սանիտարական հիվանդություններից», և գերմանացի ազգի վրա մակաբույծ լինելու մեջ՝ գերմանացիներին «իրենց երկրում մուրացկանների» վերածելով[1]։ Նա պնդել էր, որ պետք է վերջ տրվի այն թյուր կարծիքին, որ «բարի Տերը նկատի ուներ, որ հրեա ազգը ապրի այլ ազգերի մարմնից և արդյունավետ աշխատանքից», այլապես հրեաները «կենթարկվեն աներևակայելի ծանրության ճգնաժամի»[3]։ Հիտլերը պնդել էր, որ հրեաները փորձել էին «միլիոնավոր մարդկանց մղել հակամարտության, որը նրանց համար բացարձակապես անիմաստ է և ծառայել է միայն հրեական շահերին»[4]։ Այնուհետև Հիտլերը հասել է իր հիմնական կետին[14]․
|
Ես շատ հաճախ իմ կյանքի ընթացքում եղել եմ մարգարե և հիմնականում ծաղրի եմ ենթարկվել։ Իշխանության համար իմ պայքարի ժամանակ առաջին հերթին հրեա ժողովուրդն էր, որ միայն ծիծաղով է ողջունել իմ մարգարեությունները, որ ես մի օր կստանձնեմ պետության և Գերմանիայի ողջ ժողովրդի ղեկավարությունը, այնուհետև, ի թիվս այլ բաների, կլուծեմ հրեական խնդիրը։ Ես հավատում եմ, որ Գերմանիայում հրեաների այս դատարկ ծիծաղն արդեն կանգնել է կոկորդում։ Ես ուզում եմ այսօր կրկին մարգարե լինել. եթե Եվրոպայի ներսում և դրսում միջազգային ֆինանսների հրեականությանը հաջողվի ազգերին կրկին ներքաշել համաշխարհային պատերազմի մեջ, արդյունքը կլինի ոչ թե երկրի բոլշևիզացումը և դրանով իսկ հրեականության հաղթանակը, այլ հրեական ռասայի ոչնչացումը Եվրոպայում:[15] | 
|
Այլ թեմաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դրանից հետո Հիտլերը քննարկել է նացիստական Գերմանիայում եկեղեցիների իրավիճակը՝ սպառնալով իրականացնել եկեղեցու և պետության ամբողջական տարանջատում, ինչը լուրջ ֆինանսական հետևանքներ կունենա ինչպես բողոքական, այնպես էլ կաթոլիկ եկեղեցիների համար։ Նա ասել է, որ երեխաների նկատմամբ բռնություն գործադրող կամ կառավարությանը քննադատող եկեղեցականները ոչ մի անձեռնմխելիություն չեն վայելի[16]։
Տարածում և արձագանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիտլերի կանխատեսումը հրեաների մասին վերատպվել է կուսակցական Völkischer Beobachter թերթում և բրոշյուրում[17]։ Ելույթը հեռարձակվել է ռադիոյի ուղիղ եթերում[4]։ Ըստ Գեբելսի՝ Ֆրից Հիփլերին ուղղված հստակ հրահանգների, ելույթի այն հատվածը, որը ներառել էր Հիտլերի սպառնալիքը հրեաների դեմ, ձայնագրվել է միաժամանակ որպես աուդիո և տեսանկարահանում (այն ժամանակ դժվար տեխնիկական ձեռքբերում) և ներառվել է UFA Wochenschau-ի ամենշաբաթյա լրահոսում, երբ Հիտլերն անձամբ հավանություն է տվել[18][19][20]։ Լրատվական ֆիլմերը սովորաբար նվազեցնում են ժողովրդական համայնքի բացառման ասպեկտը. 1939 թվականի հունվարին առաջին անգամ նացիստների քաղաքականությունը հրեաների նկատմամբ ուղղակիորեն կապված է եղել կուսակցության առաջնորդի հետ լրատվական ֆիլմերում[21]։ Պատմաբան Ռիչարդ Ջ. Էվանսը գրել է, որ սպառնալիքը «ավելի հրապարակային լինել չէր կարող»[19]։
Ելույթի պահին Գերմանիայի ներսում և դրսում գտնվող հրեաներն ու ոչ հրեաները մեծ ուշադրություն էին դարձնում Հիտլերի հայտարարություններին՝ «Քրիստալնախտի» և պատերազմի հնարավորության պատճառով[8]։ Հետագա օրերին ելույթը զգալի մեկնաբանությունների արժանացավ Գերմանիայում[4]։ Գերմանա-հրեա օրագրագետներ Լուիզա Սոլմիցը և Վիկտոր Կլեմպերերը իրենց օրագրերում նշել են այդ ելույթը, սակայն քիչ ուշադրություն են դարձրել Հիտլերի սպառնալիքին[22]։ Գերմանիայից դուրս ելույթի լուսաբանումը կենտրոնացած էր աշխարհաքաղաքական հետևանքների վրա,[23][24] մինչդեռ հրեաներին սպառնացող վտանգը անտեսվել է։
Որոշ օտարերկրյա մեկնաբաններ ելույթը մեկնաբանել են որպես խաղաղության ցանկություն արտահայտող, եթե բավարարվեն Գերմանիայի օրինական պահանջները[24]։ Նյու Յորքի իդիշական Forverts թերթը տպագրել է վերնագիր՝ հղում անելով Հիտլերի սպառնալիքները հրեաների դեմ, բայց դրա տակ գտնվող հոդվածում խոսվում էր միայն պատերազմի սպառնալիքի մասին և Հիտլերի դաշինքների մասին Իտալիայի և Ճապոնիայի հետ։ Վարշավայի իդիշ Haynt թերթը քննարկել է ելույթը հունվարի 31-ից սկսած մի քանի համարներում, սակայն չի ընդգծել մարգարեությունը։ Հունվարի 31-ին այն տպել է ելույթի հիմնական կետերը՝ առանց մարգարեության հիշատակման. հաջորդ օրը հրապարակված ելույթի վերլուծության մեջ Մոշե Յուստմանը քննարկել է խաղաղության և արտաքին քաղաքականության այլ հարցեր[25]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Wodak, Ruth; Richardson, John E. (2013). Analysing Fascist Discourse: European Fascism in Talk and Text (անգլերեն). Routledge. էջ 56. ISBN 978-0-415-89919-2.
- ↑ Thacker, 2010, էջ 205
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Musolff, 2013, էջ 56
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Somerville, 2012, էջ 131
- ↑ Bauer, 1994, էջ 35
- ↑ Longerich, 2019, էջեր 605–606
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Longerich, 2019, էջ 605
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Garbarini et al., 2011, էջ 103
- ↑ Mommsen, 1997, էջեր 147–148
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Koonz, 2003, էջ 253
- ↑ 11,0 11,1 Mommsen, 1997, էջ 150
- ↑ Bauer, 1994, էջ 36
- ↑ Confino, 2014, էջեր 153–154
- ↑ 14,0 14,1 Longerich, 2019, էջ 604
- ↑ Herf, 2006, էջ 52
- ↑ Longerich, 2019, էջ 606
- ↑ Goldhagen, 1996, էջ 142
- ↑ Kley, 2000, էջ 210
- ↑ 19,0 19,1 Evans, 2006, էջ 604
- ↑ Jersak, 2008, էջ 304
- ↑ Niven, 2018, էջ 119
- ↑ Garbarini et al., 2011, էջ 104
- ↑ Koonz, 2003, էջ 254
- ↑ 24,0 24,1 Domeier, 2019, էջ 105
- ↑ Garbarini et al., 2011, էջ 105
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Bauer, Yehuda (1994). Jews for Sale?: Nazi-Jewish Negotiations, 1933–1945 (անգլերեն). Yale University Press. ISBN 978-0-300-06852-8.
- Confino, Alon (2014). A World Without Jews: The Nazi Imagination from Persecution to Genocide (անգլերեն). Yale University Press. ISBN 978-0-300-19046-5.
- Domeier, Norman (2019). «A Scream, Then Silence. Kristallnacht and the American Journalists in Nazi Germany». In Gruner, Wolf; Ross, Steven Joseph (eds.). New Perspectives on Kristallnacht (անգլերեն). Purdue University Press. էջեր 91–114. ISBN 978-1-61249-616-0.
- Evans, Richard J. (2006). The Third Reich in Power (անգլերեն). Penguin. ISBN 978-1-4406-4930-1.
- Evans, Richard J. (2015). The Third Reich in History and Memory (անգլերեն). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-022841-5.
- Garbarini, Alexandra; Kerenji, Emil; Lambertz, Jan; Patt, Avinoam (2011). Jewish Responses to Persecution: 1938–1940 (անգլերեն). Vol. 2. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7591-2039-6.
- Goldhagen, Daniel Jonah (1996). Hitler's Willing Executioners: Ordinary Germans and the Holocaust (անգլերեն). Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-679-44695-8.
- Herf, Jeffrey (2006). The Jewish Enemy: Nazi Propaganda during the World War II and the Holocaust. Harvard University Press. ISBN 978-0-674038-59-2.
- Jersak, Tobias (2008) [2004]. «Decisions to Murder and to Lie: German War Society and the Holocaust». In Blank, Ralf (ed.). German Wartime Society 1939–1945: Politicization, Disintegration, and the Struggle for Survival. Germany and the Second World War (անգլերեն). Vol. IX/I. Clarendon Press. էջեր 287–370. ISBN 978-0-19-160860-5.
- Kershaw, Ian (2008). Hitler, the Germans, and the Final Solution (անգլերեն). Yale University Press. ISBN 978-0-300-14823-7.
- Kley, Stefan (2000). «Intention, Verkündung, Implementierung: Hitlers Reichstagsrede vom 30. Januar 1939» [Intention, announcement, implementation: Hitler's Reichstag speech of 30 January 1939]. Zeitschrift für die Geschichtswissenschaft (գերմաներեն). 48 (3): 197–213. ISSN 0044-2828. OCLC 224453284.
- Koonz, Claudia (2003). The Nazi Conscience (անգլերեն). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01172-4.
- Longerich, Peter (2019). Hitler: A Biography (անգլերեն). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-005673-5.
- Mommsen, Hans (1997). «Hitler's Reichstag Speech of 30 January 1939». History and Memory. 9 (1/2): 147–161. doi:10.2979/HIS.1997.9.1-2.147. ISSN 0935-560X. JSTOR 25681003.
- Musolff, Andreas (2013). «The Reception of antisemitic imagery in Nazi Germany and popular opinion – lessons for today». In Wodak, Ruth; Richardson, John E. (eds.). Analysing Fascist Discourse: European Fascism in Talk and Text (անգլերեն). Routledge. ISBN 978-0-415-89919-2.
- Niven, Bill (2018). Hitler and Film: The Führer's Hidden Passion (անգլերեն). Yale University Press. ISBN 978-0-300-23539-5.
- Somerville, Keith (2012). Radio Propaganda and the Broadcasting of Hatred: Historical Development and Definitions (անգլերեն). Springer. ISBN 978-1-137-28415-0.
- Thacker, Toby (2010) [2009]. Joseph Goebbels: Life and Death. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-27866-0.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Արտաքին տեսաֆայլեր
| |
|---|---|
|
|
Footage of speech |