Չենազիների հայ ընտանիքի գերեզմանաքար

Չենազիների հայ ընտանիքի գերեզմանաքար;
Տեսակ	գերեզմանաքար
Ստեղծում	1790
Երկիր	Սերբիա
Բնակավայր	Նովի Սադ
	Nadgrobni spomenik porodice Čanadi Վիքիպահեստում

Չենազիների հայ ընտանիքի գերեզմանաքար, տեղադրվել է 1790 թվականին Սերբիայի Նովի Սադ քաղաքում։ Որպես մշակութային հուշարձան ներկայացնում է անշարժ մշակութային արժեք (համար՝ SK 1531)^[1]։

Գտնվելու վայր և պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուշարձանը գտնվում է Նովի Սադ քաղաքի կենտրոնում՝ Միխայիլ Պուպինի բուլվարի և Ժողովրդաական հերոսների փողոցի անկյունում, այն վայրի մոտ, որտեղ գտնվել է Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայկական եկեղեցին, որը քանդվել է 1963 թվականին։ Այն կառուցվել է Բուդապեշտի կառավարիչների խորհրդի հավանությամբ, քանի որ քաղաքի իշխանությունները դեմ էին դրա կառուցմանը։ Հուշարձանը նախկինում գտնվել է եկեղեցու դարպասի մոտ։ Հաշվի առնելով, որ եկեղեցին քանդվել է, իսկ գերեզմանատունը՝ ավերվել, այս գերեզմանաքարը քաղաքի տարածքում գտնվող բնօրինակ հայկական միակ հուշարձանն է, որը վկայում է Նովի Սադում հայերի կյանքի մասին։ Հուշարձանը կանգնեցրել է հայկական եկեղեցու և համայնքի մեծ բարերար Սիմեոն Մելիք Չենազին՝ իր հանգուցյալ կնոջ՝ Ֆրանցիսկա Կլարա Տոմանովիչ Բեռնյակովիչի, նրանց դստեր՝ Անա Մարիա Կլարայի հիշատակին^[1]։

Հայկական եկեղեցու համայնքի շենքի և եկեղեցու դարպասի տեղում նոր շենք կառուցելու պատճառով հուշարձանը տեղափոխվել է մի քանի տասնյակ մետր այն կողմ։ Սկզբում կառուցվել է նոր դամբարան, որտեղ տեղափոխվել են Չենազիների ընտանիքի անդամների մասունքները, ինչպես նաև նոր շենքի հիմքը փորելու ժամանակ հայտնաբերված գերեզմանների մասունքները^[2]։

Ոսկորների պեղումները, որոնք իրականացվել են 2008-2016 թվականներին, ինչպես նաև դամբարանի կառուցումն իրականացրել են Մշակույթի հուշարձանների պահպանության քաղաքային ինստիտուտի փորձագետները^[2]։

Գերեզմանում ընդամենը թաղվել են հայ համայնքի 91 անդամի ոսկորները, ինչպես նաև Չենազիների ընտանիքի անդամների ոսկորները։ Կմախքները տեղադրվել են 37 արկղերի մեջ՝ ժամանակակից հնագիտական եղանակով, ԴՆԹ գրառումներով^[2]։

Մինչ դամբարանի վերևում հուշարձանը տեղադրելը, բուն դամբարանը և դրանում պահվող աճյունները 2019 թվականի սեպտեմբերին օծել է Նովի Սադի Մարիամ Աստվածածնի եկեղեցու հռոմեական կաթոլիկ հովիվը։ Այս կերպ Նովի Սադը հարգել է 18-19-րդ դարերի ընթացքում քաղաքի պատմության մեջ մեծ հետք թողած հայերի հիշատակը^[2]։

Հուշարձանի նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերեզմանաքարը, ինչպես նաև Չենազիների ընտանիքի դամբարանը, անհայտ քարագործի աշխատանք է, որը պատրաստված է վարդագույն քարից՝ 150x150x220 սմ չափսերով խորանարդի տեսքով։ Խորանարդի հորիզոնական նիստի եզրով դասավորված են վեց սիմետրիկ սպիտակ մարմարե գանգեր, որոնց վրա դրված է 100x100x21 սմ չափսերով վարդագույն մարմարե սալաքար։ Այդ սալաքարի վրա կենտրոնում դրված են սպիտակ մարմարից կերտված միաձուլված չորս սրտերի բարձրաքանդակներ, որոնց բարձրությունը 65 սմ է։ Սրտերին արված է «Անբաժանելի» մակագրությունը։ Խորանարդների կողքերին փորագրված տեքստերը և սրտերի զարդարուն տառերով արված գրությունները հին գերմաներենով են։ Հուշարձանի շուրջը հողի մեջ թաղված մարմարե բլոկների շարք է, որը տեսանելի է միայն վերևից՝ 202x30 սմ չափսերով^[3]։