Յանիս Ակուրատերս

Յանիս Ակուրատերս լատիշ․՝ Jānis Akuraters
Ծնվել է	հունվարի 13, 1876(1876-01-13)
Ծննդավայր	Jēkabpils District, Լատվիա
Վախճանվել է	հուլիսի 25, 1937(1937-07-25) (61 տարեկան)
Վախճանի վայր	Ռիգա, Լատվիական Հանրապետություն
Գերեզման	Անտառային գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	գրող, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ և դրամատուրգ
Լեզու	լատիշերեն
Քաղաքացիություն	Լատվիա
Պարգևներ
Զավակներ	Laima Akuratere?

Յանիս Ակուրատերս (ռուսական տպագիր մամուլում հայտնի է որպես Ի. Ակուրատեր) (լատիշ․՝ Jānis Akuraters, հունվարի 13, 1876(1876-01-13), Jēkabpils District, Լատվիա - հուլիսի 25, 1937(1937-07-25), Ռիգա, Լատվիական Հանրապետություն), լատվիացի գրող, Լատվիայի ազգային թատրոնի ստեղծման կազմակերպիչներից։

Կենսագրություն

Յանիս Ակուրատերսը ծնվել է 1876 թվականի հունվարի 13-ին Դիգնայսկայա վոլոստի Եկաբպիլսկի ուեզդում, Յուրիս Ակուրատերի և Դարտա Ակուրատերի ընտանիքում։ Ավարտել է Բիրսկի տարրական և Եկապբիլսկի քաղաքային դպրոցները (1894)։ Սովորել է նաև Տուլայի մարզի մասնագիտացված անտառային ուսումնական հաստատությունում։

Տպագրվել է 1895 թվականից, երբ «Austrums» ամսագրում հայտնվել է նրա «Ձմեռ» բանաստեղծությունը։ Ուսուցչական քննություն հանձնելուց հետո (1889) աշխատել է դպրոցում։ Որոշ ժամանակ ապրել է Մոսկվայում, եղել է Մոսկվայի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի ունկնդիր (1903)։

1905 թվականի առաջին ռուսական հեղափոխության ընթացքում Ակուրատերսի բանաստեղծություններն ու թարգմանությունները շատ տարածված էին։ Այդ շրջանում տարվել է ազգային գաղափարի խանդավառությամբ։

1905 թվականի հունվարյան իրադարձություններից հետո Ակուրատերսը ձերբակալվել է։ 1907 թվականին աքսորվել է Պսկովի մարզ, որտեղից փախել է Ֆինլանդիա, այնուհետև արտագաղթել է Շվեդիա, սակայն որոշ ժամանակ անց տեղափոխվել է Նորվեգիա։ Քրիստիանիայում ծանոթացել է Նորվեգիայի ազգային թատրոնի գործունեությանը և տարվել է Լատվիայում նմանատիպ թատրոնի ստեղծման գաղափարով, որը, ըստ նրա, ազգային մշակույթի հիմնախնդիրների շարքում հասարակության հետաքրքրության համար կատալիզատոր պետք է դառնար։

1908 թվականին վերադարձել է հայրենիք և բնակվել Լատվիայում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ծառայել է լատվիական հետևակային զորքերից մեկում, մասնակցել Սուրբծննդյան օրերին մղվող մարտերին։

1918 թվականին եղել է ժամանակավոր Ազգային Խորհրդի անդամ (հետագայում՝ Լատվիայի ազգային խորհուրդ), մասնակցել է Ազգային թատրոնի ստեղծմանը։ 1919 թվականի նոյեմբերի 30-ին Ռիգայի Ազգային թատրոնի բացման արարողությանը հանդես է եկել բացման խոսքով։ Նոր թատրոնի բեմում հաջողությամբ ներկայացվել են Յանսիս Ակուրատերսի ստեղծագործությունները։ Եղել է Լիտվայի գեղարվեստի բաժնի ու լատվիական ռադիոֆոնի ղեկավարը, գրել է ժամանակակից լատվիական հասարակության քաղաքական և մշակութային կյանքի մասին լրագրողական աշխատանքները, գրել է առաջին լատվիական պատմական ֆիլմի՝ «Ժամանակի հողմապտույտ» (1921) սցենարը։ 1927 թվականին Ռիգայում տպագրվել է նրա աշխատանքների տասնմեկ հատորից բաղկացած հավաքածուն։

Պարգևատրվել է Երեք աստղերի շքանշանով (1926), գլխավորել է PEN միջազգային կազմակերպության լատվիական գործունեությունը (1932-1937): Լատվիայի առաջին գրողներից է, որ 1937 թվականին արժանացել է Ազգային մրցանակի։

Մահացել է 1937 թվականի հուլիսի 25-ին, Ռիգայում։ Թաղված է Ռիգայի անտառային գերեզմանոցում։ 1991 թվականին այն տանը, որտեղ 1933 թվականից ապրել է Յանիս Ակուրատերսը, բացվել է հուշային տուն-թանգարան։

Մատենագիտություն

Բանաստեղծություններ

• Звёздная ночь (1905)
• На Севере (1906)
• Без святынь (1907) / Акуратер И. — Без храма / Թարգմանությունը՝ Սերգեյ Շերվինսկու։ Լատվիական գրականության ժողովածու / Վալերի Բրյուսովի և Մաքսիմ Գորկու խմբագրությամբ։ Ալեքսանդր Տիխոնով, «Պարուս», 1917
• Астры (1909)
• Власть сердца (1911) / Акуратер И. — Во власти сердца / Թարգմանությունը՝ Սերգեյ Շերվինսկու։ Լատվիական գրականության ժողովածու / Վալերի Բրյուսովի և Մաքսիմ Գորկու խմբագրությամբ։ Ալեքսանդր Տիխոնով, «Պարուս», 1917
• Акуратер И. — Чужестранец / Թարգմանությունը՝ Սերգեյ Շերվինսկու։ Լատվիական գրականության ժողովածու / Վալերի Բրյուսովի և Մաքսիմ Գորկու խմբագրությամբ։ Ալեքսանդր Տիխոնով, «Պարուս», 1917
• Акуратер И. — В Люксембургском саду, после дождя / Թարգմանությունը՝ Վ․ Բակուլինի։ Լատվիական գրականության ժողովածու / Վալերի Բրյուսովի և Մաքսիմ Գորկու խմբագրությամբ։ Ալեքսանդր Տիխոնով, «Պարուս» 1917
• В сетях солнца 1920)
• Дни радости (1921)
• Латышская баллада (1922)
• Розовый ветер (1922)
• Элегические моменты (1925)

Պիեսներ

• «Искатели истины» (1902)
• «Медвежата» (1910)
• «Дочь Кеныня» (1910)
• «Солнечное кольцо» (1911)
• «Каупо, ливский воин» (1913)
• «Курземе» (1914)
• «И так и этак, всё ничего» (1920)
• «Виестурс» (1920)
• «Пять ветров» (1922)
• «Рабочий люд» (1924)
• «Серебряная роща» (1924)
• «Объединимся» (1926)
• «Безработные» (1934)
• «Старые и новые» (1934)

Պատմվածքներ

• «Человек» (1905)
• И. Акуратер — «Зачем любишь меня?»; «Одиночество»; «Жизнь»; «В гору» // Нива, 1910, 3 апреля, № 14, стр. 274—275;
• И. Акуратер — «На скале» // Нива, 1910, 22 мая, № 21, стр. 391;
• «Лето батрацкого мальчика» (1911)
• «Пылающие острова» (1912)
• «Из пережитого» (1913)
• «Северные цветы» (1914)
• «Явления» (1914)
• «Мечты и судьбы» (1919)
• «Лица друзей» (1920)
• «Смерть» (1924)

Վեպեր

• «Петерис Данга» (1921)
• «Тишина и свет» (1921)
• «Огненные цветы» (1925)

Արտաքին հղումներ

• Յանիս Ակուրատերսի կենսագրությունը