Մթոլորտի սեփական փայլ
Մթոլորտի սեփական փայլ, մոլորակի մթնոլորտի շատ թույլ փայլի արձակում։ Երկիր մոլորակի մթնոլորտի դեպքում այս օպտիկական երևույթը հանգեցնում է այն մտքին, որ գիշերային երկինքը երբեք ամբողջովին մութ չի լինում, նույնիսկ եթե բացառվի աստղերի լույսը և ցերեկային կողմից Արեգակի ցրված լույսը։
Երկնքի փայլը 1000 անգամ ավելի ինտենսիվ է ցերեկվա ժամերին, սակայն մթնոլորտի ցերեկային փայլի ֆենոմենի ուսումնասիրությունը բարդացված է այն պատճառով, որ այն կորչում է Արեգակի պայծառ լույսից[1]։
Բացահայտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մթնոլորտի փայլի ֆենոմենը բացահայտվել է1868 թվականին շվեդացի աշակերտ Անդերս Անգստրեմի կողմից։ Այդ ժամանակից ի վեր իրականացվել են նրա հետազոտական և լաբորատոր աշխատանքները։ Բացահայտվել են տարատեսակ քիմիական ռեակցիաներ, որոնց ընթացքում հնարավոր է էլեկտրամագնիսական ճառագայթման առաջացում։ Բացահայտվել են նաև այն գործընթացները, որոնք կարող են տեղի ունենալ Երկիր մոլորակի մթնոլորտում։
Այս երևույթի գոյությունը հաստատվել է մի շարք աստղագիտական ուսումնասիրություններով։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկնքի փայլը պայմանավորված է մթնոլորտի վերին մասում տեղի ունեցող տարբեր գործընթացներով, հատկապես ցերեկվա ժամերին արեգակնային ճառագայթման ազդեցության տակ ֆոտոիոնացման գործընթացում առաջացած իոնների վերահամակցմամբ, նաև՝ լյումինեսցենցմամբ, որը առաջանում է մթնոլորտի վերին հատվածով տիեզերական ճառագայթների անցումից և քիմիլյումինեսցենցմամբ, որը կապված է հիմնականում այնպիսի նյութերի միջև տեղի ունեցող քիմիական ռեակցիաներին, ինչպիսիք են թթվածինը, ազոտը և հիդրօքսիլ խմբերը՝ մի քանի հարյուր կիլոմետր բարձրության վրա։
Մթնոլորտի գիշերային փայլը կարող է այնքան պայծառ լինել, որ նկատելի լինի դիտողի կողմից, և այն սովորաբար ունի կապույտ գունավորում։ Չնայած մթնոլորտի փայլը գրեթե միատեսակ է բոլոր հեռավորություններից, երկրից դիտողին այն ամենից պայծառ թվալու է հորիզոնից 10 աստիճան հեռավորությունից։
Ավելի պայծառ նատրիումային փայլող շերտը՝ 10–20 կիլոմետր հաստությամբ, գտնվում է մոտ 100 կիլոմետր բարձրության վրա[2]։ Նատրիումի իոնացված ատոմները, որոնք այստեղ չնչին քանակությամբ են, դեղին փայլ են արձակում։
Մթնոլորտի փայլելու մեխանիզմներից է նաև ազոտի ատոմի միացումն է թթվածնի ատոմի հետ՝ ազոտի երկվալենտ օքսիդի մոլեկուլ ձևավորելու համար (NO)։ Այս ռեակցիայի ընթացքում արտանետվում է ֆոտոն։ Կան նաև այլ նյութեր, որոնք իրենց ներդրումն ունեն երկնքի փայլելու գործընթացում, որոնցից են հիդրօքսիլ խումբը (OH), մոլեկուլային թթվածինը, նատրիումը և լիթիումը[3][4][5][6]։
Ըստ իր պայծառության՝ գիշերային փայլը կայուն չէ։ Հավանաբար նրա ինտենսիվությունը կախված է գեոմագնիսական ակտիվության[1]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Airglow // Philip's Astronomy Encyclopedia / Moore P. (ed). — London, 2002. — P. 6. — ISBN 0-540-07863-8
- ↑ «Airglow». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ A. B. Meinel OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky I(անգլ.) // The Astrophysical Journal : journal. — IOP Publishing, 1950. — Т. 111. — С. 555. — —
- ↑ A. B. Meinel OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky II(անգլ.) // The Astrophysical Journal : journal. — IOP Publishing, 1950. — Т. 112. — С. 120. — —
- ↑ F. W. High et al. Sky Variability in the y Band at the LSST Site(անգլ.) // The Publications of the Astronomical Society of the Pacific : journal. — 2010. — Т. 122. — № 892. — С. 722—730. — — —
- ↑ «Origin of Sodium and Lithium in the Upper Atmosphere». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 19-ին.