Մարոկկոյի դիրհամ
.jpeg)
| Երկիր | Մարոկկո  | |
|---|---|---|
| Թողարկող | Ալ-Մաղրիբ բանկ | |
| Սկսած | 1882 | |
| Փոխակերպում ստանդարտ միավորի | 0,30 միջազգային դոլար | |
| Գին | 0,10 եվրո | |
Մարոկկոյի դիրհամ (արաբ․՝ درهم), ռոմանիզացված՝ derhem, Մարոկկոյի դրամական միավորն է, (նշան՝ DH, ծածկագիր՝ MAD)։ Թողարկվել է երկրի կենտրոնական բանկի՝ Բանկ ալ-Մաղրիբի՝ «Al-Maghrib Bank»-ի կողմից, որը հիմնադրվել է 1959 թվականին։ Բաժանված է 100 սանտիմի (արաբ․՝ سنتيم): Ֆրանսիական ֆրանկի հետ կապված դիրհամի առաջին թողարկումը տեղի է ունեցել 1960 թվականին։ Մինչ այս Մարոկկոյի հիմնական արժույթը Մարոկկոյի ֆրանկն էր։
1985 թվականից դիրհամը պահպանել է լողացող փոխարժեքը կոշտ արժույթների նկատմամբ։ Բանկային թղթադրամները թողարկվում են 20, 50, 100, 200 Դհհ, մետաղադրամները՝ 5, 10 և 20 սանտիմետր, 1/2, 1, 2, 5 և 10 դիրհամ անվանական արժեքներով։ 1$-ը մոտավորապես հավասար է 8-10 մարոկկյան դիրհամի։ Փոխարժեքը բավականին կայուն է, նույնն է ողջ հանրապետությունում և սահմանվում է պետության կողմից։ 500 դոլարից ավելի արժույթը հնարավոր չէ երկրից դուրս բերել առանց բանկային վկայագրի։
Զանգվածի չափման միավոր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիրհամը եղել է կշռի միավոր, որն օգտագործվել է Հյուսիսային Աֆրիկայում, Մերձավոր Արևելքում, Պարսկաստանում և Իֆաթում տարբեր արժեքներով։
Իսլամական դիրհամի արժեքը 14 քիրաթ էր։ 10 դիրհամը հավասար է 7 միթքալի (2,975 գրամ արծաթ)։
Ուշ Օսմանյան կայսրությունում (օսման.՝ درهم ), ստանդարտ դիրհամը 3,207 գրամ էր[1]։ 400 դիրհեմը հավասար է մեկ օկայի։ Օսմանյան դիրհամը հիմնված էր Սասանյան դրախմի վրա (միջին պարսկերեն՝ drahm), որն ինքնին հիմնված էր հունական դրամի/դրախմայի վրա։
Եգիպտոսում 1895 թվականին այն համարժեք էր 47661 տրոյական գրանի (3088 գրամ)[2]։
Ներկայումս իսլամական աշխարհում շարժում կա դիրհամը՝ որպես արծաթի չափման զանգվածի միավոր, վերակենդանացնելու ուղղությամբ, թեև ճշգրիտ արժեքը վիճելի է (կամ 3 կամ 2,975 գրամ)[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիրհամ բառը ծագել է հունական դրամից՝ դրախմայից։ «Idrissid dirham»՝ արծաթե մետաղադրամը, հատվել է Մարոկկոյում Իդրիսիդների դինաստիայի օրոք 8-10-րդ դարերում[4]։
Մինչև 1882 թվականին ժամանակակից մետաղադրամների ներդրումը, Մարոկկոն թողարկեց պղնձե մետաղադրամներ՝ ֆալուսով, արծաթե մետաղադրամներ՝ դիրհամով և ոսկե մետաղադրամներ՝ բենդուկիով։ 1882 թվականից դիրհամը դարձավ Մարոկկոյի ռիալի ստորաբաժանումը՝ 500 մազունա = 10 դիրհամ = 1 ռիալ։
Երբ 1912 թվականին Մարոկկոյի մեծ մասը դարձավ ֆրանսիական պրոտեկտորատ, այն անցավ Մարոկկոյի ֆրանկին։ Դիրհամը նորից մտցվեց 1960 թվականի հոկտեմբերի 16-ին[5]։ Այն փոխարինեց ֆրանկին՝ որպես արժույթի հիմնական միավոր, սակայն մինչև 1974 թվականը ֆրանկը շարունակում էր շրջանառվել՝ 1 դիրհամ = 100 ֆրանկ։ 1974 թվականին ցենտիմը փոխարինեց ֆրանկինref>Krause and Mishler, 1995 Standard Catalog of World Coins, krause publications</ref>։
2023 թվականի նոյեմբերի 24-ին, մետաղադրամների լայն տեսականիով հանդերձ, «Bank Al-Maghrib»-ը ներկայացրեց թղթադրամների և մետաղադրամների նոր շարքը, որը ներառում էր 100 դիրհամ արժողությամբ թղթադրամ[6]։
Մետաղադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1960 թվականին ներկայացվեցին արծաթե 1 դիրհամի մետաղադրամներ։ Դրանց հաջորդեցին նիկելի 1 դիրհամ և արծաթե 5 դիրհամ մետաղադրամները 1965 թվականին։ 1974 թվականին, սանտիմի ներմուծմամբ, ներդրվեց նոր մետաղադրամ 1, 5, 10, 20 և 50 սանտիմատ և 1 և 5 դիրհամ անվանական արժեքներով։ 1 սանտիմի մետաղադրամները ալյումինից էին, 5-ից մինչև 20 սանտիմատը հատվել էր արույրից, ամենաբարձր երեք անվանական արժեքները՝ պղնձի նիկել։ 1980 թվականին ավելացվել են 5 դիրհամ արժողությամբ նոր մետաղադրամներ, իսկ 1987 թվականին փոխվել են երկմետաղական մետաղադրամների։ Երկմետաղական մետաղադրամները կրում են թողարկման տարեթվի երկու տարվա նշումներ՝ 1987 թվականը Գրիգորյան օրացույցում և 1407 թվականը իսլամական օրացույցում։
1 սանտիմը հատվել էր միայն մինչև 1987 թվականը, երբ ներկայացվեցին նոր նմուշներ՝ 1⁄2 դիրհամով, որը փոխարինում էր 50 սանտիմատին՝ առանց չափը կամ կազմը փոխելու։ Նոր 5 դիրհամ մետաղադրամը բիմետալիկ էր, ինչպես և 10 դիրհամ մետաղադրամը, որը ներկայացվեց 1995 թվականին։ Պղինձ-նիկել 2 դիրհամ մետաղադրամները ներկայացվեցին 2002 թվականին։ 2012 թվականին թողարկվել է մետաղադրամների նոր շարք՝ 5 և 10 դիրհամ մետաղադրամներով՝ թաքնված պատկերը որպես անվտանգության հատկանիշ:[
2023 թվականին Մարոկկոյում շրջանառության համար թողարկվեց մետաղադրամների նոր շարք՝ թողարկված նույն անվանական արժեքներով։
| 2012 դիրհեմ մետաղադրամներ[7] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Արժեք | Տեխնիկական պարամետրեր | Նկարագրություն | |||||
| Տրամագիծը | Քաշը | Կազմը | Եզր | Դիմերես | Դարձերես | ||
| 10 սանտիմատ | 20 մմ | 3 գ | Սկանդինավյան ոսկի 89% պղինձ 5% ալյումին 5% ցինկ 1% անագ |
Եղեգնաձև | Թագավորության զենքեր և «Մարոկկոյի թագավորություն» մակագրությունը | Զաֆրանի ծաղիկ և մեղու | |
| 20 սանտիմատ | 23 մմ | 4 գ | Եղեգնաձև | Լոտոսի ծաղիկ և դիզայն, որը ներկայացնում է Երկիրը | |||
| 1/2 դիրհեմ | 21 մմ | 4 գ | Պղինձ-նիկել 75% Պղինձ 25% Նիկել |
Եղեգնաձև | Թագավորության զենքեր և «Մարոկկոյի թագավորություն» մակագրությունը | Դիզայն, որը ներկայացնում է ձուկը օվկիանոսում | |
| 1 դիրհեմ | 24 մմ | 6 գ | Եղեգնաձև | Մուհամեդ VI | Թագավորության զենքեր և «Մարոկկոյի թագավորություն» մակագրությունը | ||
| 5 դիրհեմ | 25 մմ | 7.5 գ | Օղակ: պղինձ-նիկել (որպես 1 դիրհամ) Կենտրոն: 70% Պղինձ 24.5% Ցինկ 5.5% Նիկել |
Սեգմենտացված եղեգնուտ | Մոհամմեդ VI | Հասան II մզկիթ՝ անվտանգության հատկանիշով | |
| 10 դիրհեմ | 28 մմ | 12 գ | Օղակ: Ալյումինե բրոնզ (որպես 5 սանտիմատ) Կենտրոն: Պղինձ-նիկել (որպես 1 դիրհեմ) |
Եղեգնաձև աստղերի գրությամբ | Մոհամմեդ VI (Ավելի վաղ թողարկումները ցույց են տալիս Հասան II-ը) | Բումալնե Դադես, անվտանգության հատկանիշով | |
Թղթադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիրհամով արտահայտված առաջին թղթադրամները տպագրվել են ավելի վաղ ֆրանկի թղթադրամների վրա՝ 50 դիրհամ (5000 ֆրանկ) և 100 դիրհամ (10000 ֆրանկ) անվանական արժեքներով։ 1965 թվականին թողարկվել են նոր թղթադրամներ 5, 10 և 50 դիրհամով։ 100 դիրհամ թղթադրամները ներկայացվեցին 1970 թվականին, որին հաջորդեցին 200 դիրհամ թղթադրամները 1991 թվականին և 20 դիրհամ թղթադրամները 1996 թվականին։ «Al-Maghrib»-ը թողարկել է չորս միլիոն 50 դիրհամ արժողությամբ թղթադրամ՝ ի հիշատակ բանկի 50-ամյակի։ Հիշատակի թղթադրամի չափերը 147 × 70 մմ են և պատկերված են Մուհամեդ VI-ի, Հասան II-ի և Մուհամեդ V-ի արքաների դիմանկարները։ Թղթադրամի հետևի մասում պատկերված է Ռաբաթում գտնվող Al-Maghrib բանկի կենտրոնակայանը։ Մուհամմեդ V-ի կողմից 1959 թվականին Ալ-Մաղրիբ բանկի բացման ժամանակ հնչեցրած ելույթը միկրոտպված է հետևի մասում[8]։
2012 թվականի դեկտեմբերին «Bank Al-Maghrib»-ը թողարկեց 25 դիրհամանոց թղթադրամ՝ ի հիշատակ Մարոկկոյի պետական տպագրության գործարանում, Դար Աս-Սիկկա, թղթադրամների արտադրության 25-ամյակի։ Այն աշխարհում առաջին թղթադրամն է, որը տպագրվել է «Durasafe»-ի՝ թուղթ-պոլիմեր-թղթի կոմպոզիտային հիմքի վրա, որն արտադրվել է «Fortress Paper»-ի կողմից։ Հիշատակի թղթադրամի առջևի մասում պատկերված է մատնանշված վինետա և Մուհամեդ VI թագավորի ջրանիշը, ինչպես նաև մանուշակագույն-կանաչ գույնի փոփոխման անվտանգության թել։ Թելը, ինչպես ջրանիշը, տեղադրված է թղթադրամի ներսում, սակայն տեսանելի է միակողմանի «Viewsafe» պոլիմերային պատուհանի հետևում։ Այն ունի նաև լիովին թափանցիկ պոլիմերային պատուհան՝ դաջված թագավորի թագավորական գագաթով։ Թղթադրամի հետևի մասում պատկերված է թղթադրամների տպագրության 25-ամյա տարեդարձը Մարոկկոյի պետական տպագրության Դար Աս-Սիկկա գործարանում։ Դուրասաֆեում պատուհանները ձևավորվում են եռաշերտ կոմպոզիտային հիմքի յուրաքանչյուր կողմն առանձին կտրելով։ Միակողմանի «Viewsafe» պատուհանները հստակ տեսարան են տալիս հիմքի ներսում, որտեղ պաշտպանված են թելը և Մուհամեդ VI թագավորի ջրանիշը, բայց լիովին տեսանելի են պոլիմերային միջուկի հետևում։ Թափանցիկ «Thrusafe» պատուհանը ստեղծվում է արտաքին թղթի շերտերը կտրելու միջոցով՝ բացահայտելու միայն թափանցիկ պոլիմերային միջուկը[9]։
2013 թվականի օգոստոսի 15-ին «Al-Maghrib» բանկը հայտարարել է թղթադրամների նոր շարքի մասին։ Գրառումների վրա պատկերված է Մուհամեդ VI թագավորի դիմանկարը և թագավորական թագը։ Գրառումներից յուրաքանչյուրը ցույց է տալիս դիմանկարի ձախ կողմում գտնվող Մարոկկոյի դուռ, որը ցույց է տալիս երկրի ճարտարապետական ժառանգության հարստությունը և խորհրդանշում է երկրի բաց լինելը[10][11][12][13]։
2019 թվականին Bank Al-Maghrib-ը թողարկել է 20 դիրհամանոց թղթադրամ՝ պատրաստված պոլիմերային հիմքի վրա՝ ի հիշատակ Մուհամեդ VI-ի Մարոկկոյի գահին բարձրանալու 20-ամյակի։
| Մարոկկոյի դիրհամի թղթադրամներ[14] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1987 Շարք (Ներառյալ 1991 թվականը) | |||||||||
| Արժեք | Չափերը | Դիմերես | Դարձերես | Հիմնական գույն | Նկարագրություն | Ամսաթիվը | |||
| Դիմերես | Դարձերես | Ջրանիշ | տպագրություն | թողարկում | |||||
| 10 դիրհեմ | 143 × 70 մմ | 
|
|
Դեղին և վարդագույն (1987) մանուշակագույն (1991) |
Հասան II | Մարոկկոյի լուտա, սյուն | Հասան II | 1987 | 1987/մոտ 1991 թվական |
| 50 դիրհեմ | 148 × 70 մմ | 
|
|
Կանաչ | Հասան II | Ֆանտաստիկ տեսարան | Հասան II | 1987 | 1987 / մոտ. 1991 թվական |
| 100 դիրհեմ | 153 × 75 մմ | 
|
|
Շագանակագույն | Հասան II | Կանաչ երթ դեպի իսպանական Սահարա (հոկտեմբեր, 1975), Անապատի վարդ | Հասան II | 1987 | 1987/մոտ 1991 թվական |
| 200 դիրհեմ | 158 × 75 մմ | 
|
|
Կապույտ | Հասան II | Կոնխի կեղև, մարջանի ճյուղ և Դհոու։ | Հասան II | 1987 | մոտ 1991 թվական |
| 1996 շարք | |||||||||
| 20 դիրհեմ | 130 × 68 մմ | 
|
|
Դարչնագույն-կարմրավուն | Հասան II, Կասաբլանկայի մեծ մզկիթ | Հասսան II մզկիթի պատի շատրվան | Հասան II | 1996 | 1996 թվական |
| 2002 Շարք | |||||||||
| 20 դիրհեմ | 140 × 70 մմ | 
|
|
Մանուշակագույն | [Մոհամմեդ VI, «Բաբ Չալլահ» (Չալլահի դարպաս) Ռաբաթում, | Ուդայաների համայնապատկերային տեսարան | Մուհամեդ VI և «20» | 2005 | 2005 թվական |
| 50 դիրհեմ | 147 × 70 մմ | 
|
|
Կանաչ | Մոհամմեդ VI | Կավե շինություն (Քսուր) | Մուհամեդ VI և «50» | 2002 | 2002 թվական |
| 100 դիրհեմ | 150 × 78 մմ | 
|
|
Շագանակագույն | Մուհամեդ VI և Հասան II | Կանաչ երթ դեպի իսպանական Սահարա (հոկտեմբեր, 1975) | Մուհամեդ VI և «100» | 2002 | 2002 թվական |
| 200 դիրհեմ | 158 × 78 մմ | 
|
Կապույտ | Մուհամեդ VI և Հասան II, Կասաբլանկայի մեծ մզկիթ | Հասան II մզկիթի պատուհանը, Կասաբլանկայի փարոսը | Մուհամեդ VI և «200» | 2002 | 2002 թվական | |
| 2013 շարք | |||||||||
| 20 դիրհեմ | 131 × 70 մմ | 
|
|
Մանուշակագույն, նարնջագույն և կապույտ | Մոհամմեդ VI, Մարոկկոյի զինանշան | Գնացքն անցնում է Հասան II կամուրջը Բու Ռեգր գետի վրայով Ռաբաթում; Հասան II մզկիթ և քաղաքային շենքեր Կասաբլանկայում | Մոհամմեդ VI և էլեկտրոտիպ 20 | 2012 | 2013 թվական |
| 50 դիրհամ | 138 × 70 մմ | .jpg)
|
.jpg)
|
Կանաչ, դեղին և կապույտ | Մոհամմեդ VI, Մարոկկոյի զինանշան | Ուզու ջրվեժ, արգանի ծառ, պտուղ և թռչուն | Մոհամմեդ VI և էլեկտրոտիպ 50 | 2012 | 2013 թվական |
| 100 դիրհամ | 145 × 70 մմ | .jpg)
|
.jpg)
|
Շագանակագույն, դեղին, մանուշակագույն և կապույտ | Մոհամմեդ VI, Մարոկկոյի զինանշանը | Սահրաուի վրան; հողմային տուրբինային ֆերմա; երեք ուղտ՝ հեծյալներով անապատում | Մոհամմեդ VI և էլեկտրոտիպ 100 | 2012 | 2012 թվական |
| 200 դիրհամ | 151 × 70 մմ | .jpg)
|
.jpg)
|
Կապույտ, կանաչ և մանուշակագույն | Մոհամմեդ VI, Մարոկկոյի զինանշանը | Բեռնատար նավ, գետնափոր կռունկներ և բեռնատար բեռնարկղեր Տանժերի նավահանգստում. Փարոս և ծառեր Սպարտել հրվանդանի վրա՝ Տանժերում | Մոհամմեդ VI և էլեկտրոտիպ 200 | 2012 | 2012 թվական |
Հանրաճանաչ անուններ և կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հանրաճանաչ դավանանքները բառեր են, որոնք լայնորեն օգտագործվում են Մարոկկոյում՝ արժույթի տարբեր արժեքներին վերաբերելու համար. դրանք պետության կողմից պաշտոնական չեն համարվում։ Դրանց թվում են ռիալը (արաբերեն արտասանություն՝rjal), որը համարժեք է 5 սանիտիմատին, և ֆրանկ [frˤɑnk], որը համարժեք է 1 սանտիմատին։ Սովորաբար, երբ գործ ունենք դիրհամից ցածր արժեք ունեցող ապրանքների հետ, սովորական է օգտագործել ռիալը կամ սանտիմը։ Շատ բարձր գներով ապրանքների համար, օրինակ՝ մեքենաների համար, նորմալ է սանտիմատում նշված գինը։ Այնուամենայնիվ, ռիալն օգտագործվում է արաբերենով խոսելիս, իսկ ցենտիմը ֆրանսերենով խոսելիս։
Թեև երիտասարդ սերունդը չի օգտագործում, բայց 1000, 2000, մինչև 100.000 ֆրանկ անվանական արժեքները կօգտագործվեն այն մարդկանց կողմից, ովքեր ապրել են ֆրանսիական գաղութատիրության ժամանակաշրջանում, երբ նկատի ունեն 10, 20 և 1000 դիրհամ։ Նմանապես, ռիալը նույնպես կա և օգտագործվում է ավելի բարձր արժեք ունեցող ապրանքների համար, քան դիրհամի մի մասը՝ հասնելով 5000 dhs-ի (100000 ռիալի)։ Այս անվանումն օգտագործվում է մարոկկոյի արաբախոս համատեքստում։
Մարոկկոյի դիրհամը նույնպես ընդունված է Սեուտայի առևտրային շուկաներում, թեև եվրոն այնտեղ միակ օրինական վճարման միջոցն է.[15]։
Փոխարժեք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| MAD ներկա փոխարժեքները | |
|---|---|
| Google Finance կայքից՝: | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD |
| XE.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD |
| OANDA.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD |
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Krause, Chester L.; Clifford Mishler (1991). Standard Catalog of World Coins: 1801–1991 (18th ed.). Krause Publications. ISBN 0873411501.
- Pick, Albert (1994). Standard Catalog of World Paper Money: General Issues. Colin R. Bruce II and Neil Shafer (editors) (7th ed.). Krause Publications. ISBN 0-87341-207-9.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ based on an oka of 1.2828 kg; Diran Kélékian gives 3.21 g (Dictionnaire Turc-Français, Constantinople: Imprimerie Mihran, 1911); Γ. Μπαμπινιώτης gives 3.203 g (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Athens, 1998)
- ↑ OED
- ↑ Ashtor, E. (1982 թ․ հոկտեմբեր). «Levantine weights and standard parcels: a contribution to the metrology of the later Middle Ages». Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 45 (3): 471–488. doi:10.1017/S0041977X00041525. ISSN 0041-977X. Արխիվացված է օրիգինալից 2024 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- ↑ «Qantara - The Idrisids (789- 974)». www.qantara-med.org. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 22-ին.
- ↑ Linzmayer, Owen (2013). «Morocco». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com.
- ↑ «Bank Al-Maghrib issues new 100 DH note, coins». HESPRESS English - Morocco News (ամերիկյան անգլերեն). 2023 թ․ նոյեմբերի 24. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
- ↑ «Bank Al-Maghrib». Bkam.ma. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ Morocco new 50-dirham commemorative confirmed BanknoteNews.com. Retrieved 2012-06-06.
- ↑ Morocco new 25-dirham commemorative world's first printed on Durasafe substrate BanknoteNews.com. February 1, 2013. Retrieved on 2013-02-02.
- ↑ Morocco new 20-, 50-, 100-, and 200-dirham notes to be issued 15.08.2013 BanknoteNews.com. July 25, 2013. Retrieved on 2013-07-26.
- ↑ Morocco new 200-dirham note confirmed BanknoteNews.com. August 26, 2013. Retrieved on 2013-09-04.
- ↑ Morocco new 100-dirham note confirmed BanknoteNews.com. September 16, 2013. Retrieved on 2013-09-18.
- ↑ Morocco new 20- and 50-dirham notes confirmed BanknoteNews.com. December 28, 2013. Retrieved on 2014-01-15.
- ↑ «Bank Al-Maghrib». Bkam.ma. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Morocco 'mule women' in back-breaking trade from Spain enclave» (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 6. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 11-ին.