Իլ-76ՏԴ ինքնաթիռի գրավում
.jpg) Կործանիչի գրավում և փախուստ։ | |
| Թվական | 1995 թվականի օգոստոսի 3 |
|---|---|
| Ժամանակ | 1995 թվականի օգոստոսի 3 - 1996 թվականի օգոստոսի 16 |
| Վայր | Ղանդահար, Աֆղանստան |
| Մասնակիցներ | 7 |
| Մահ(եր) | 0 |
Իլ-76ՏԴ ինքնաթիռի գրավում, միջազգային միջադեպ, որը տեղի է ունեցել Ռուսաստանի և աֆղանական Թալիբանի միջև՝ 1995 և 1996 թվականներին։
1995 թվականի օգոստոսի 3-ին Թալիբանի կողմից ղեկավարվող կործանիչը կանգնեցրել է Իլ-76ՏԴ տրանսպորտային ինքնաթիռը, որի մեջ էին գտնվում ազգությամբ ռուս 7 քաղաքացիներ, և ստիպել նրան վայրէջք կատարել Թալիբանի կողմից գրավված Ղանդահարի միջազգային օդանավակայանում։ Մեկ տարի շարունակ բանտարկված լինելուց հետո նրանք կարողանում են խույս տալ ճնշումներից և, վերագործարկելով իրենց ինքնաթիռը, թռչել դեպի ազատություն։
Նախապատմությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1995 թվականին Աֆղվանստանը գտնվում էր քաղաքացիական պատերազմի մեջ։ 1994 թվականի վերջին Թալիբանի շարժումը սկսվեց տարածվել և հասավ միչև Ղանդահար։ 1995 թվականին Թալիբանը կարողացավ իր վերահսկողության տակ առնել երկրի հարավային շրջանները՝ Քաբուլի հետ միասին, և այնտեղ գտնվող ահաբեկչական խմբավորումներին ստիպեց լքել իր տարածքները։ 1995 թվականին ռուսական Իլ-76ՏԴ ինքնաթիռի անձնակազմը տեղակայվել և աշխատում էր Թաթարստանում։ Ինքնաթիռի անձնակազմն էր՝ Վլադիմիր Շարպատով (հրամանատար), Գազինուր Խաիրուլլին (երկրորդ օդաչու), Ալեքսանդեր Զդոր (ղեկապետ), Աշխադ Աբբյազով, Յուրի Վշիվցև, Սերգեյ Բուտուզով և Վիկտոր Ռյազանով[1]։ Նրանք Ալբանիայից տեղափոխում էին 30 տոննա զինամթերք ԱՖղանստանի պաշարված նախագահի՝ Բուրհանուդդին Ռաբանի համար[2]։
Գրավում և գերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1995 թվականի օգոստոսի 3-ին Թալիբանի օդային զինված ուժերի MiG-21 կործանիչը ստիպում է ռուսական ինքնաթիռին վայրէջք կատարել Ղանդահարում[3][4]։ Ռուսաստանի կառավարության և Թալիբանի միջև ընթացող բանակցությունները տևեցին մեկ տարի և ոչ մի արդյունք չտվեցին։ Բանակցությունների կազմակերպման համար միջնորդում էր ամերիկացի սենատոր Հանկ Բրաունը։ Թալիբանը հայտարարել է, որ ազատ կարձակի ռուս օդաչուներին, եթե Ռուսաստանը իր հերթին ազատի աֆղանցիներին։ Այնուամենայնիվ Ռուսաստանը հրաժարվում է այդ պայմանից։ Բրաունը կարողանում է հասնել Թալիբանի համաձայնությանը, որ ռուսական անձնակազմը վերանորոգի իր ինքնաթիռը։ Սա ճանապարհ բացեց ռուսների փախուստի համար։
Փախուստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսական անձնակազմը իր փախուստը պլանավորում էր շուրջ մեկ տարի[5]։ Երբ Հանկ Բրաունը միջնորդեց, որ ռուսական անձնակազմը վերանորոգի իր ինքնաթիռը, դրան զուգահեռ նրանք գաղտնի կերպով ինքնաթիռը նաև թռիչքի պատրաստեցին։ Ինքնաթիռ յուրաքանչյուր այցի ժամանակ նրանք հսկվում էին Թալիբանի 6 ջոկատների կողմից, սակայն 1996 թվականի օգոստոսի 16-ի կեսօրի աղոթքների պատճառով ջոկատների կեսը տեղում չէին։ Օգտվելով առիթից` ռուսական անձնակազմը կարողանում է հաղթել մնացած ջոկատներին, իսկ օդաչուն կարողանում է գործի գցել օժանդակ էներգաբլոկի մի շարժիչը։ Քանի որ մի շարժիչը աշխատում էր, մնացած երեք շարժիչները արդեն հեշտ էր գործի գցելը։ Ինքնաթիռը, անձնակազմի հետ միասին, դանդաղ օդ է բարձրանում։ Թալիբանի ջոկատները փորձում են արգելափակել ինքնաթիռի թռիչքը և կրակ են բացում ինքնաթիռի ուղղությամբ, սակայն ռուսական ջոկատը կարողանում է հաղթահարել այս խոչընդոտը և ուղղություն վերցնել դեպի Արաբական Միացյալ Էմիրություններ[6]։ Անձնակազմի փախուսը հուզմունքով ողջունվել է ռուս ժաղովրդի կողմից, իսկ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Բորիս Ելցինը հեռախոսազանգ է ունեցել անձնակազմի անդմաների հետ և շնորհավորել է նրանց։ Անձնակազմը Ռուսաստան վերադարձավ կառավարական ինքնաթիռով[7]։
Դեպքը հայտնի մեդիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 2001 թվականին անձնակազմի անդամները հրատարակեցին իրենց չարչարանքների մասին պատմող գիրքը՝ այն անվանելով «Փախուստ Ղանդահարից»։
- Ղանդահար (2010) - ռուսական ֆիլմ, որը նկարահանվել է Անդրեյ Կավունի կողմից։ Այն պատմում է ռուսական անձնակազմի և նրանց փախուստի մասին[8]։
- Պատմությունը ներառվել է Դեմիեն Լևիսի «Մարդաորս գործողություն» գրքում։
Ներկա վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2012 թվականի դրությամբ Իլ-76ՏԴ ինքնաթիռը դեռևս շահագործվում էր, սականյ ոչ Aviacon Zitotrans ավիաընկերության կողմից[9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Associated Press (1996 թվականի օգոստոսի 19). «Daredevil airmen receive warm homecoming». The Register-Guard. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2010 թվականի օգոստոսի 10-ին.
- BBC Monitoring (2001 թվականի հոկտեմբերի 29). «Escape from Kandahar». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թվականի օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2010 թվականի օգոստոսի 10-ին.
- Bratersky, Alexander (2010 թվականի փետրվարի 9). «Afghan Escape Film 'Kandahar' Pulls in Crowds». The St. Petersburg Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2010 թվականի օգոստոսի 10-ին.
- Farah, Douglas; Braun, Stephen (2007 թվական). Merchant of death: money, guns, planes, and the man who makes war possible (2007 թվական ed.). John Wiley and Sons. ISBN 978-0-470-04866-5. - Total pages: 308
- Pittsburgh Post-Gazette (1996 թվականի օգոստոսի 19). «7 Russians escape after year as hostages». Pittsburgh Post-Gazette. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 10-ին.
- Reeves, Phil (1996 թվականի օգոստոսի 19). «Russian airmen escape from Afghanistan». The Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2010 թվականի օգոստոսի 10-ին.
- Washington Times (1996 թվականի օգոստոսի 19). «Russian hostages describe escape». The Washington Times. Վերցված է 2010 թվականի օգոստոսի 10-ին.