Ադրբեջան-Եվրոպական միություն հարաբերություններ
 | |
 Եվրամիություն |
 Ադրբեջան |
Ադրբեջանը և Եվրոպական միությունն արդեն տևական ժամանակ է, ինչ պահպանում են ինտենսիվ բարեկամական հարաբերությունները։
Ադրբեջանի Հանրապետության (ԱՀ) և Եվրամիության (ԵՄ) փոխհարաբերությունների հիմքը գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագիրն է։ Այդ փաստաթուղթը ստորագրվել է 1996 թվականի ապրիլի 22-ին Լյուքսեմբուրգում և ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հուլիսի 1-ին։
2016 թվականի նոյեմբերի 14-ին ԵՄ Խորհուրդը հաստատել է Եվրոպական հանձնաժողովի և ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչ Ֆեդերիկա Մոգերինիի մանդատը՝ Ադրբեջանի Հանրապետության հետ համապարփակ համաձայնագրի շուրջ ԵՄ և ԵՄ անդամ երկրների անունից բանակցություններ վարելու համար։ Այս նոր համաձայնագիրը պետք է փոխարինի գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրին։ Նոր համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները սկսվել են 2017 թվականի փետրվարի 7-ին՝ նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ փետրվարի 6-ին Բրյուսել կատարած այցից հետո։ Նոր համաձայնագիրը կհամապատասխանի 2015 թվականին Եվրոպական հարևանության քաղաքականության վերանայման շրջանակներում հավանության արժանացած սկզբունքներին և նորացված հիմք կառաջարկի ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև քաղաքական երկխոսության և փոխշահավետ համագործակցության համար[1]։ 2017 թվականի ապրիլի 25-ին մեկնարկել է համաձայնագրի կնքման շուրջ Ադրբեջանի և Եվրամիության միջև բանակցությունների նոր փուլը[2]։
2019 թվականին Եվրամիությունը և ՄԱԿ-ը գործարկել են Ադրբեջանում EU4Climate տարածաշրջանային նախագիծը, որն ուղղված է կլիմայական փոփոխությունների դեմ պայքարին[3]։ Այս նախագիծը կիրականացվի մինչև 2022 թվականը։
Տնտեսական կապեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԱՀ-ն Եվրոպական հարևանության քաղաքականության մեջ ընդգրկելու մասին որոշումն ընդունվել է ԵՄ-ի կողմից 2004 թվականի հունիսի 14-ին։ ԱՀ-ն Եվրոպական հարևանության քաղաքականության (ԵՀՔ) շրջանակներում ԵՄ-ից ստանում է առաջին հերթին ֆինանսական և տնտեսական աջակցություն։ ԵՄ-ն Ադրբեջանի խոշորագույն օտարերկրյա դոնորն է, 2007-2016 թվականներին Ադրբեջանը ստացել է 200 միլիոն եվրո։ ԵՄ-ն օգնել է դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը և նպաստել կայուն և աճին միջազգային պրակտիկայում և իր չափանիշներին[4]։
Ադրբեջանում ԵՄ ներկայացուցչության ղեկավար Մալենա Մարդը ոչ մի անգամ ասել է, որ Ադրբեջանը Հարավային Կովկասում ամենահուսալի գործընկերն է, դրա պատճառներից մեկն այն է, որ Ադրբեջանն առաջարկում է իր օգնությունը «Հարավային գազային միջանցք» նախագծում, միգրացիա և առևտուր։ ԵՄ երկրները ադրբեջանական արտադրանքի խոշորագույն ներմուծողներն են, Ադրբեջանի ներմուծման ավելի քան 50 %-ը գնում է ԵՄ[5]։
Համագործակցություն կրթության ոլորտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1994 թվականից Ադրբեջանը միացել է Եվրոպական Միության այնպիսի ծրագրերին, ինչպիսիք են Erasmus Mundus-ը, Tempus-ը, Jeanne Monnet-ը և այլն, իսկ 2014 թվականից՝ Erasmus+ միասնական ծրագրին[6], որի առանցքային ուղղությունը ուսանողների և անձնակազմի կարճաժամկետ շարժունակությունն է[7]։ Ծրագիրը հնարավորություն է տալիս սովորելու (ուսանողների համար) կամ վերապատրաստվել (ուսուցիչների համար) եվրոպական գործընկեր բուհում՝ երեք ամսից մինչև մեկ տարի ժամկետով։ 2015-2018 թվականներին Եվրամիությունը կրթաթոշակներ է տրամադրել ադրբեջանական բուհերի մոտ 1300 ուսանողների և ուսուցիչների, ինչպես նաև եվրոպական համալսարանների 450 ուսանողների և ուսուցիչների Ադրբեջան ժամանելու համար[8]։
Էներգետիկ համագործակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կողմերի միջև էներգետիկ համագործակցության հիմքը կազմում է 2006 թվականին ստորագրված էներգետիկ ոլորտում ռազմավարական գործընկերության մասին հուշագիրը։ Ներկայումս Ադրբեջանն ապահովում է Եվրամիության նավթային պահանջների 5 %-ը։
2011 թվականի հունվարին ստորագրվեց «Հարավային գազային միջանցքի» մասին համատեղ հռչակագիրը, որը ռազմավարական նախաձեռնություն է կասպիական, Կենտրոնական Ասիայի և մերձավորարևելյան գազային ռեսուրսները եվրոպական շուկաներ հասցնելու համար։ Հարավային գազային միջանցքի նախագծի մեջ մտնում են Հարավկովկասյան, Տրանսանատոլիական և Տրանսադրիատիկ խողովակաշարերը։
Ադրբեջանը նաև ընդգրկվել է «EU4Energy» ծրագրում, որը մեկնարկել է 2016 թվականին և ուղղված է Արևելյան գործընկերության երկրների աջակցությանը[9]։
Անդամակցություն Եվրոպայի Խորհրդին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԱՀ-ն Եվրոպայի խորհրդի անդամ է և այդ պատճառով ընդգրկված է եվրոպական կառույցներում։ Սակայն ԵՄ-ի հետ այդ երկիրը կապված է ԵՀՔ շրջանակներում Գործողությունների ծրագրի միջոցով։ Ադրբեջանում ԵՄ ներկայացուցիչները խիստ շահագրգռված են Ադրբեջանի պետական կազմակերպությամբ՝ քաղաքացիներին «ASAN» պետական ծառայություններ մատուցելու համար։
ԵՄ-ի և ԱՀ-ի միջև համագործակցության խորհրդարանական կոմիտեն, որին անդամակցում են բարձրաստիճան քաղաքական գործիչներ, հնարավոր է համարում ԱՀ-ի անդամակցությունը ԵՄ-ին։ Ադրբեջանում Եվրոպական խորհրդարանի պատվիրակության ղեկավարը կարևորել է Ադրբեջանի և ԵՄ-ի միջև կապերը՝ ընդգծելով ապագայում երկկողմ կապերի աճն ու ամրապնդումը։
2019 թվականի հոկտեմբերի 15-ին Ստրասբուրգում Ադրբեջանի արդարադատության նախարար Ֆիքրեթ Մամեդովը ստորագրել է «արտահանձնման մասին» եվրոպական կոնվենցիային Ադրբեջանի միանալու մասին չորրորդ լրացուցիչ արձանագրությանը[10]։
Լեռնային Ղարաբաղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԵՄ-ն այլ երկրների հետ միասին փորձում է օգնել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմանը։ ԵՄ-ն բազմիցս է խոսել հակամարտության խաղաղ կարգավորման անհրաժեշտության մասին՝ աջակցելով և անցկացնելով եռակողմ հանդիպումներ։ ԵՄ-ն գտնում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ստատուս քվոն անընդունելի է և ոչ մի անգամ հայտարարել է այդ մասին[11]։ 2019 թվականի հուլիսի 9-ին Եվրոպական Միության Խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկը Բաքու կատարած իր այցի շրջանակներում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպումից հետո հանդես է եկել հայտարարությամբ[12]․
Խոսելով տարածաշրջանում կայունության մասին՝ մենք քննարկել ենք չլուծված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը։ Այս հակամարտությունը պետք է կարգավորվի ոչ թե զինված, այլ միայն քաղաքական ճանապարհով՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքների հիման վրա։ Եվրոպական միությունը լիովին աջակցում է Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերին և ուշադրության ուղղմանը հակամարտության արդար և կայուն կարգավորմանը՝ հիմնված Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքների վրա[13]։
Վիզայի քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2013 թվականի նոյեմբերի 29-ին Վիլնյուսում Ադրբեջանի քաղաքացիներին եվրոպական վիզաների տրամադրման դյուրացման մասին համաձայնագիր Է ստորագրվել։ Փաստաթուղթն ուժի մեջ է մտել 2014 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։ Համաձայն այդ համաձայնագրի՝ ԵՄ երկրներ ուղևորությունները փոքր-ինչ ավելի հեշտ և էժան են դարձել Ադրբեջանի քաղաքացիների համար, և նրանք կարող են կարճաժամկետ վիզաներ ստանալ, ինչը հնարավորություն է տալիս ազատորեն ճանապարհորդել ԵՄ-ի սահմաններում։ Համաձայնագրի համաձայն, վիզայի ձևակերպումը անվճար է քաղաքացիների որոշակի խմբերի համար, ինչպիսիք են պաշտոնական պատվիրակները, թոշակառուները, մինչև 12 տարեկան երեխաները, ուսանողները և հետազոտողները[14]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Եվրոպական միության ընդլայնում
- Եվրոպական միության հետագա ընդլայնում
- Ուկրաինա-Եվրոպական միություն հարաբերություններ
- Արևելյան գործընկերություն
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Отношения между ЕС и Азербайджаном - Европейская Комиссия» (ռուսերեն). EEAS. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «В Баку стартует новый этап переговоров между Азербайджаном и Евросоюзом». РИА Новости (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ «ЕС и ООН запустят в Азербайджане EU4Climate» (ռուսերեն). vestikavkaza.ru. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ «НОВОСТИ - АЗЕРБАЙДЖАН - © TURAN NEW AGENCY». contact.az. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ «Малена Мард: Азербайджан – самый надежный партнер ЕС в регионе | Вестник Кавказа» (ռուսերեն). vestikavkaza.ru. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ 1news. «Образование молодежи – залог будущего: Евросоюз открывает для Азербайджана многочисленные возможности». www.1news.az. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 21-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) - ↑ «Эразмус + | EU Neighbours». www.euneighbours.eu. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ «Отношения ЕС - Азербайджан. Справочный материал - Европейская Комиссия» (PDF) (ռուսերեն). EEAS. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ «| EU Neighbours». www.euneighbours.eu. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 21-ին.
- ↑ «Азербайджан присоединился к еще одному соглашению Совета Европы» (ռուսերեն). azertag.az. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
- ↑ «Статус-кво конфликта в Карабахе неприемлем - посол ЕС в Азербайджане | Вестник Кавказа» (ռուսերեն). vestikavkaza.ru. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ «Президент Азербайджана Ильхам Алиев и президент Совета Европейского Союза Дональд Туск выступили с заявлениями для печати ОБНОВЛЕНО ВИДЕО» (ռուսերեն). azertag.az. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.
- ↑ «Remarks by President Donald Tusk after his meeting with President of Azerbaijan Ilham Aliyev - Consilium». www.consilium.europa.eu. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.
- ↑ «Agreement between the European Union and the Republic of Azerbaijan on the facilitation of the issuance of visas». eur-lex.europa.eu. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 22-ին.