Jump to content

ԱՖՀ ֆրանկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
CFA franc
տարադրամ Խմբագրել Wikidata
Երկիր53 Խմբագրել Wikidata
Կազմված էԿենտրոնական Աֆրիկայի Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների ֆրանկ, Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՄ ֆրանկ Խմբագրել Wikidata

ԱՖՀ ֆրանկ (ֆր.՝ franc CFA), կամ Աֆրիկայի ֆինանսական համայնքի ֆրանկ (ֆր.՝ franc de la Communauté financière africaine, սկզբնապես Աֆրիկայում ֆրանսիական գաղութների ֆրանկ, ֆր.՝ franc des Colonies françaises d'Afrique, հապավումը` F.CFA ), երկու արժույթների անունն է` Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկը, որն օգտագործվում է Արևմտյան Աֆրիկայի ութ երկրներում և Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկը, որն օգտագործվում է Կենտրոնական Աֆրիկայի վեց երկրներում[1]։ Չնայած առանձին, երկու ԱՖՀ ֆրանկ արժույթները միշտ եղել են հավասարաչափ և արդյունավետորեն փոխանակելի են։ ISO արժույթի ծածկագրերն են՝ XAF Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկի համար և XOF՝ Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկի համար։

Օգտագործումը:    Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ (XOF)     Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ (XAF)

Երկու ԱՖՀ ֆրանկներն ունեն եվրոյի նկատմամբ ֆիքսված փոխարժեք (կապված)՝ €1 = 655,957 F.CFA, և անդամ երկրներն իրենց արժութային պահուստների կեսը ավանդադրել են Ֆրանսիայի գանձապետարանում[2]։ Արժույթը քննադատության է ենթարկվել աֆրիկյան անդամ երկրների ինքնիշխանությունը սահմանափակելու համար՝ փաստացիորեն նրանց դրամավարկային քաղաքականությունը Եվրոպական կենտրոնական բանկի ձեռքում դնելով։ Մյուսները պնդում են, որ ԱՖՀ-ն «օգնում է կայունացնել ֆրանկի գոտու անդամ երկրների ազգային արժույթները և մեծապես հեշտացնում է արտահանման և ներմուծման հոսքը Ֆրանսիայի և անդամ երկրների միջև»[3]։

2019 թվականի դեկտեմբերի 22-ին հայտարարվել է, որ Արևմտյան Աֆրիկայի արժույթը կբարեփոխվի և կփոխարինվի անկախ արժույթով, որը կկոչվի Էկո[4]։ 2020 թվականի մայիսին Ֆրանսիայի Ազգային ժողովը համաձայնել է դադարեցնել ֆրանսիական ներգրավվածությունը Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկով, ներառյալ արտաքին պահուստային ավանդների պահանջները, դրանով իսկ հեշտացնելով անցումը Էկոյին[5]։ Չնայած մինչև 2020 թվականի վերջին արժութային միության նախնական պլաններին, հետընթացները, ներառյալ COVID-19 համաճարակը, համաշխարհային աշխարհաքաղաքական անորոշությունները և չափանիշներին չհամապատասխանելը, հանգեցրել են հետաձգմանը մինչև 2027 թվականը[6][7][8][9]։

Օգտագործումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՖՀ ֆրանկները օգտագործվում են տասնչորս երկրներում՝ տասներկու երկրներ, որոնք նախկինում իշխում էին Ֆրանսիան Արևմտյան և Կենտրոնական Աֆրիկայում (բացառությամբ միությունից դուրս եկած Գվինեայի և Մավրիտանիայի), գումարած Գվինեա-Բիսաու (նախկին պորտուգալական գաղութ) և Հասարակածային Գվինեա (նախկին իսպանական գաղութ)։ Այս տասնչորս երկրների ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 193,1 միլիոն մարդ (2021 թվականի դրությամբ), իսկ համակցված ՀՆԱ-ն՝ 283,0 ԱՄՆ միլիարդ դոլար (2021 թվականի դրությամբ)[10][11]։

Անուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1945-ից 1958 թվականներին ԱՖՀ-ն (ԱՖՀ) նշանակել է Աֆրիկայի Ֆրանսիական գաղութները (ֆր․՝ Colonies françaises d 'Afrique), այնուհետև,1958 թվականից՝ Աֆրիկայի ֆրանսիական համայնքը (ֆր․՝ Communauté Française d' Afrique) Ֆրանսիայի հինգերորդ հանրապետության ստեղծումից սկսած, մինչև աֆրիկյան այս երկրների կողմից 1960-ականների սկզբին անկախություն ձեռք բերելը[1]։ Անկախությունից ի վեր ԱՖՀ-ն ընկալվում է որպես «Աֆրիկյան Ֆինանսական Համայնք» (ֆր․՝ Communauté Financière Africaine) կամ «Ֆինանսական համագործակցություն Կենտրոնական Աֆրիկայում» (ֆր․՝ Coopération financière en Afrique centrale)[12]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՖՀ ֆրանկը ստեղծվել է 1945 թվականի դեկտեմբերի 26-ին ԿԽՖ ֆրանկի հետ միասին։ Դրանց ստեղծման պատճառը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից անմիջապես հետո ֆրանսիական ֆրանկի թուլությունն էր։ Երբ Ֆրանսիան վավերացրել է Բրետոն–Վուդսի համաձայնագիրը 1945 թվականի դեկտեմբերին, ֆրանսիական ֆրանկը արժեզրկվել է՝ ԱՄՆ դոլարի հետ ֆիքսված փոխարժեք սահմանելու համար։ Ֆրանսիական գաղութներում ստեղծվել են նոր արժույթներ՝ զերծ պահելու նրանց ուժեղ արժեզրկումից՝ դրանով իսկ հեշտացնելով ապրանքների ներմուծումը Ֆրանսիայից (և միևնույն ժամանակ նրանց համար դժվարացնելով ապրանքների արտահանումը Ֆրանսիա)[13]։ Ֆրանսիացի պաշտոնյաները որոշումը ներկայացրել են որպես առատաձեռնության արարք։ Ֆրանսիայի ֆինանսների նախարար Ռենե Պլևենն ասել է.

Ցույց տալով իր առատաձեռնությունն ու անշահախնդրությունը՝ Ֆրանսիայի մետրոպոլիան, ցանկանալով իր հեռավոր դուստրերին չպարտադրել սեփական աղքատության հետևանքները, սահմանում է իր արժույթի տարբեր փոխարժեքներ։

Փոխարժեք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՖՀ ֆրանկը ստեղծվել է ֆրանսիական ֆրանկի նկատմամբ ֆիքսված փոխարժեքով։ Այս փոխարժեքը փոխվել է ընդամենը երկու անգամ՝ 1948-ին և 1994-ին (բացի 1960-ին ֆրանսիական նոր ֆրանկին և 1999-ին եվրոյին անվանական հարմարեցումից)։

  • 26 Դեկտեմբեր 1945 - 16 Հոկտեմբեր 1948 – F.CFA 1 = 1,70 ֆրանսիական ֆրանկ։ Այս 70 ցենտիմի ավելցուկը ԱՖՀ Ֆրանկի ներդրման հետևանք է, որը ֆրանսիական աֆրիկյան գաղութները ազատել է արժեզրկումից 1945 թվականի դեկտեմբերին (մինչև 1945 թվականի դեկտեմբերը այդ գաղութներում 1 տեղական Ֆրանկը արժեր 1 ֆրանսիական ֆրանկ)։
  • 17 հոկտեմբերի 1948 - 31 դեկտեմբերի 1959 – F.CFA 1 = 2 ֆրանսիական ֆրանկ (ԱՖՀ ֆրանկը հետևել է ֆրանսիական ֆրանկի արժեզրկմանը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ 1948 թվականի հունվարին, բայց 1948 թվականի հոկտեմբերի 18-ին ֆրանսիական ֆրանկը կրկին արժեզրկվել է և այս անգամ ԱՖՀ ֆրանկը վերագնահատվել է ֆրանսիական ֆրանկի նկատմամբ՝ փոխհատուցելու գրեթե բոլոր վնասները Ֆրանսիական ֆրանկի այս նոր արժեզրկումից հետո։ 1948 թվականի հոկտեմբերից հետո ԱՖՀ-ն հետևել է ֆրանսիական Ֆրանկի բոլոր հաջորդական արժեզրկումներին
  • 1 հունվարի 1960 - 11 հունվարի 1994 – F.CFA 1 = NF 0.02 (1960 թվականի հունվարի 1–ին ֆրանսիական ֆրանկը վերանվանվում է, 100 հին ֆրանկը դառնում է 1 նոր ֆրանկ)
  • 1994 թվականի հունվարի 12-ից մինչև 1998 թվականի դեկտեմբերի 31-ը – F.CFA 1 = F 0.01 (Մեկ գիշերվա ընթացքում 50% արժեզրկում)։
  • 1999 թվականի հունվարի 1-ից սկսած – F.CFA 100 = €0,152449 կամ €1 եվրո = F.CFA 655.957 (1999 թվականի հունվարի 1–ին եվրոն փոխարինել է FRF-ին՝ 6,55957 FRF 1 եվրոյի դիմաց)

1960 և 1999 թվականների իրադարձությունները պարզապես արտացոլում են Ֆրանսիայում կիրառվող արժույթի փոփոխությունները։ ԱՖՀ ֆրանկի փաստացի հարաբերական արժեքը ֆրանսիական ֆրանկի, և հետագայում եվրոյի համեմատ փոխվել է միայն 1948 և 1994 թվականներին։

Փոփոխություններ ֆրանկ օգտագործող երկրներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակի ընթացքում ԱՖՀ ֆրանկ օգտագործող երկրների և տարածքների թիվը փոխվել է, քանի որ որոշ երկրներ սկսել են ներդնել իրենց առանձին արժույթները։ Արևմտյան Աֆրիկայի մի քանի երկրներ նույնպես ընտրել են ԱՖՀ ֆրանկը դրա ներդրումից ի վեր, չնայած այն հանգամանքին, որ նրանք երբեք չեն եղել ֆրանսիական գաղութներ։

Եվրոպական արժութային միություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1998 թվականին, Եվրամիության Տնտեսական և արժութային միության ակնկալիքով, Եվրամիության խորհուրդը անդրադարձավ Ֆրանսիան ԱՖՀ գոտու և Կոմորյան կղզիների հետ ունեցած դրամավարկային համաձայնագրերին և որոշեց.

  • Համաձայնագրերը դժվար թե էական ազդեցություն ունենան եվրագոտու դրամավարկային և փոխարժեքային քաղաքականության վրա։
  • Համաձայնագրերն իրենց ներկայիս ձևերով և իրականացման պայմաններում դժվար թե որևէ խոչընդոտ ներկայացնեն տնտեսական և արժութային միության անխափան գործունեության համար։
  • Համաձայնագրերում ոչինչ չի կարող մեկնաբանվել որպես Եվրոպական կենտրոնական բանկի (ԵԿԲ) կամ որևէ ազգային կենտրոնական բանկի պարտավորություն՝ աջակցելու ԱՖՀ-ի և Կոմորյան ֆրանկների փոխարկելիությանը։
  • Գործող համաձայնագրերի փոփոխությունները չեն հանգեցնի որևէ պարտավորության Եվրոպական կենտրոնական կամ ազգային կենտրոնական բանկի համար։
  • Ֆրանսիայի գանձապետարանը երաշխավորելու է անվճար փոխարկելիությունը եվրոյի և ԱՖՀ-ի և Կոմորյան ֆրանկների միջև ֆիքսված պարիտետով։
  • Ֆրանսիայի իրավասու մարմինները պետք է տեղեկացնեն Եվրոպական հանձնաժողովին, Եվրոպական կենտրոնական բանկին և Տնտեսական և ֆինանսական կոմիտեին համաձայնագրերի կատարման մասին և կտեղեկացնեն կոմիտեին մինչև եվրոյի և ԱՖՀ-ի և Կոմորյան ֆրանկների միջև հավասարության փոփոխությունը։
  • Համաձայնագրերի բնույթի կամ շրջանակի ցանկացած փոփոխություն կպահանջի Խորհրդի հաստատում` Հանձնաժողովի հանձնարարականի և ԵԿԲ-ի խորհրդակցությունների հիման վրա։

Քննադատություն և փոխարինում Արևմտյան Աֆրիկայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արժույթը քննադատության է ենթարկվել Արևմտյան Աֆրիկայի զարգացող երկրների համար ազգային դրամավարկային քաղաքականությունը բացառապես անհնարին դարձնելու համար, քանի որ ԱՖՀ-ի արժեքը կապված է եվրոյի հետ (որի դրամավարկային քաղաքականությունը սահմանում է Եվրոպական կենտրոնական բանկը )[2]։ Մյուսները համաձայն չեն և պնդում են, որ ԱՖՀ-ն «օգնում է կայունացնել ֆրանկի գոտու անդամ երկրների ազգային արժույթները և մեծապես հեշտացնում է արտահանման և ներմուծման հոսքը Ֆրանսիայի և անդամ երկրների միջև»[3]։ Եվրոպական միության 2008 թվականի գնահատականը ԱՖՀ-ի եվրոյի հետ կապի վերաբերյալ նշել է, որ «Եվրոյի ֆրանկի գոտու երկու արժութային միություններից յուրաքանչյուրի տնտեսական ինտեգրացիայի օգուտները, և առավել ևս նրանց միջև, մնում են զգալիորեն ցածր, բայց կապվածությունը Ֆրանսիական ֆրանկի նկատմամբ, իսկ 1999 թվականից՝ եվրոյի նկատմամբ, որպես փոխարժեքի խարիսխ, սովորաբար պարզվում է, որ բարենպաստ ազդեցություն են ունեցել տարածաշրջանում մակրոտնտեսական կայունության տեսանկյունից»[16]։

Քննադատները նշում են, որ արժույթը վերահսկվում է ֆրանսիական գանձապետարանի կողմից, և, իր հերթին, աֆրիկյան երկրներն ավելի շատ գումար են ուղղում Ֆրանսիա, քան ստանում են օգնություն և չունեն ինքնիշխանություն իրենց դրամավարկային քաղաքականության վրա[1]։ 2019 թվականի հունվարին իտալացի նախարարները Ֆրանսիային մեղադրել են Աֆրիկան ԱՖՀ ֆրանկի միջոցով աղքատացնելու մեջ, և քննադատությունը շարունակվել է աֆրիկյան տարբեր կազմակերպությունների կողմից։ 2019 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Կոտ դ’Իվուարի նախագահ Ալասան Ուատտարան և Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հայտարարել են Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկը Էկո-ով փոխարինելու նախաձեռնության մասին։ Այնուհետև սկսվել է Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկի բարեփոխումը։ 2020 թվականի մայիսին Ֆրանսիայի Ազգային ժողովը համաձայնել է դադարեցնել ֆրանսիական ներգրավվածությունը Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկում։ Արժույթն օգտագործող երկրներն այլևս ստիպված չեն լինի իրենց արժութային պահուստների կեսը ավանդադրել Ֆրանսիայի գանձապետարանում[5]։

Արևմտյան Աֆրիկայի պետությունների ավելի լայն տնտեսական համայնքը (ECOWAS), որը ներառում է UEMOA-ի անդամները, նախատեսում է մինչև 2027 թվականն իր անդամ երկրների համար ներդնել սեփական ընդհանուր արժույթը, որի համար նրանք նույնպես պաշտոնապես ընդունել են Էկո անվանումը[17][18]։  

Բանավեճ Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ-ի ավարտի վերաբերյալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի ապրիլի 25-ին ԱՖՀ– ֆրանկի թեման քննարկվել է Կենտրոնական Աֆրիկայի տնտեսական և արժութային համայնքի (CEMAC) և Ֆրանսիայի նախարարական հանդիպմանը։ Ֆրանսիացիները ԱՖՀ ֆրանկին տրամադրվող երաշխիքը և դրա փոխարկելիության ապահովումը ընկալում են որպես տարածաշրջանի տնտեսական կայունության հենասյուն։ Ֆրանսիան մնում է «բաց» և «հասանելի» Կենտրոնական Աֆրիկայում դրամական համագործակցության բարեփոխման CEMAC-ի առաջարկներին, ինչպես դա տեղի ունեցել Արևմտյան Աֆրիկայում [1] Արխիվացված 2023-06-09 Wayback Machine:

Հաստատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունեն երկու տարբեր արժույթներ, որոնք կոչվում են ԱՖՀ ֆրանկ՝ Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ (ISO 4217 արժույթի կոդը XOF) և Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ ( ISO 4217 արժույթի ծածկագիրը XAF): Նրանք ֆրանսերենում տարբերվում են ԱՖՀ հապավումի իմաստով։ Այս երկու ԱՖՀ ֆրանկները եվրոյի հետ ունեն նույն փոխարժեքը (1 եվրո = 655,957 XOF = 655,957 XAF), և երկուսն էլ երաշխավորված են Ֆրանսիայի գանձապետարանի կողմից, սակայն երկու արժույթները միայն օրինական վճարման միջոց են իրենց համապատասխան անդամ երկրներում[1]։

Արևմտյան Աֆրիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ մետաղադրամներ

Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկը (XOF) ֆրանսերեն հայտնի է որպես Franc CFA, որտեղ CFA-ն նշանակում է Communauté financière d'Afrique («Աֆրիկայի ֆինանսական համայնք») կամ Communauté Financière Africaine («Աֆրիկյան ֆինանսական համայնք»)[19]։ Այն թողարկված է BCEAO-ի կողմից ( ֆրանս․՝ Banque Centrale des États de l'Afrique de l'Ouest, թարգմանաբար՝ «Արևմտյան Աֆրիկայի Պետությունների Կենտրոնական Բանկ»), որը գտնվում է Դաքարում (Սենեգալ) UEMOA-ի ութ երկրների համար ( ֆրանս․՝Union Économique et Monétaire Ouest Africaine, թարգմանաբար՝ «Արևմտյան Աֆրիկայի տնտեսական և արժութային միություն »)։

Այս ութ երկրների ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 134,7 միլիոն մարդ (2021 թվականի դրությամբ), իսկ ընդհանուր ՀՆԱ-ն՝ 179,7 միլիարդ ԱՄՆ դոլար (2021 թվականի դրությամբ)[20][21]։

Կենտրոնական Աֆրիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀֆրանկ մետաղադրամներ

Կենտրոնական Աֆրիկայի CFA ֆրանկը (XAF) ֆրանսերեն հայտնի է որպես Franc CFA, որտեղ CFA-ն նշանակում է Coopération financière en Afrique centrale («Ֆինանսական համագործակցություն Կենտրոնական Աֆրիկայում»)։ Այն թողարկվել է BEAC-ի կողմից ( ֆրանս․՝ Banque des États de l'Afrique Centrale, թարգմանաբար՝ «Կենտրոնական Աֆրիկյան պետությունների բանկ»), որը գտնվում է Յաունդե քաղաքում (Կամերուն) CEMAC-ի վեց երկրների համար ( ֆր․՝ Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale, թարգմանաբար՝ «Կենտրոնական Աֆրիկայի տնտեսական և դրամավարկային համայնք»)։

Այս վեց երկրների ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 58,4 միլիոն մարդ (2021 թվականի դրությամբ), իսկ ընդհանուր ՀՆԱ-ն՝ 103,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլար (2021 թվականի դրությամբ)[22][23]։

1975 թվականին Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ թղթադրամները թողարկվել են յուրաքանչյուր մասնակից երկրի համար եզակի դիմերեսով և ընդհանուր դարձերեսով՝ եվրոյի մետաղադրամների նմանությամբ։

Հասարակածային Գվինեան՝ գոտու միակ նախկին իսպանական գաղութը, ընդունել է ԱՖՀ-ն 1984 թվականին։

Պատկերներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • A F.CFA 1 մետաղադրամ.
    A F.CFA 1 մետաղադրամ.
  • 500 Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ:
    500 Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ:
  • 1000 Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ:
    1000 Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Nzaou-Kongo, Aubin (2020). «International Law and Monetary Sovereignty. The Current Problems of the International Mastery of the CFA Franc and the Crisis of Sovereign Equality». African Review of Law and Critical Thinking. 1 (1): 25–61. doi:10.6084/m9.figshare.12808835.v3. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 "A strong currency like the CFA franc makes exports from the CFA-franc zone much more costly than they would ordinarily be and as a result economic growth suffers accordingly. Since most of the countries that use the currency are poor, mostly agricultural economies, this has put a stranglehold on their trade and made them overly dependent upon continuing, privileged access to French and, though them, European markets. That this effectively recreates a quasi-colonial trading relationship between France and its former African colonies that benefits France mightily has not been lost on observers. - See more at: http://afkinsider.com/41946/forex-africa-african-euro/#sthash.bAiuUVxB.dpuf", FOREX Africa: The CFA Franc aka The African Euro, By Jeffrey Cavanaugh AFKI Original Published: 12 February 2014, 02:11pm, http://afkinsider.com/41946/forex-africa-african-euro/#sthash.bAiuUVxB.dpuf
  3. ↑ 3,0 3,1 Economic Integration and Development in Africa, Henry Kyambalesa, Mathurin C. Houngnikpo, p. 88
  4. ↑ «West Africa renames CFA franc but keeps it pegged to euro». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Konkobo, Lamine (2017 թ․ օգոստոսի 30). «Africa's 'colonial currency' debate» (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  6. ↑ «West Africa's Eco currency remains an illusion». dw.com. 2021 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  7. ↑ «From CFA to ECO: Opportunities and Challenges of Economic and Monetary Cooperation in West Africa» (PDF). policycenter.ma. 2021 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  8. ↑ «Challenges to Single Currency Surmountable—Finance Minister Tells West African Leaders». mofep.gov.gh. 2023 թ․ սեպտեմբերի 18. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  9. ↑ «Is West Africa ready for a single currency?». Brookings. 2021 թ․ հուլիսի 30. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  10. ↑ United Nations, Population Division. «World Population Prospects 2019 - Total Population - Both Sexes». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.
  11. ↑ IMF. «World Economic Outlook Database - October 2021». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.
  12. ↑ Encyclopædia Britannica Online, Communauté Financière Africaine franc; accessed 2008.12.05.
  13. ↑ Taylor, Ian (2019). «France à fric: the CFA zone in Africa and neocolonialism». Third World Quarterly. 40 (6): 1064–1088. doi:10.1080/01436597.2019.1585183. S2CID 159201283. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 24-ին. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  14. ↑ IEDOM/Banque de France - History, Historique des billets Արխիվացված 3 Հուլիս 2013 Wayback Machine
  15. ↑ IEDOM/Banque de France Le mot du Directeur de l'agence de Mayotte Արխիվացված 27 Հունվար 2012 Wayback Machine
  16. ↑ The role of the euro in Sub-Saharan Africa and in the CFA franc zone, Economic papers 347, November 2008
  17. ↑ «West Africa: ECOWAS Heads of State Name Single Currency ECO». AllAfrica.
  18. ↑ «West Africa regional bloc adopts new plans to launch ECO single currency in 2027». REUTERS. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 20-ին.
  19. ↑ «Présentation» (ֆրանսերեն). Central Bank of West African States. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 20-ին.
  20. ↑ United Nations, Population Division. «World Population Prospects 2019 - Total Population - Both Sexes». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.
  21. ↑ IMF. «World Economic Outlook Database - October 2021». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.
  22. ↑ United Nations, Population Division. «World Population Prospects 2019 - Total Population - Both Sexes». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.
  23. ↑ IMF. «World Economic Outlook Database - October 2021». Վերցված է 2022 թ․ մարտի 26-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=ԱՖՀ_ֆրանկ&oldid=9976944» էջից