Ֆիզուլի (բանաստեղծ)

Ֆիզուլի; ադրբ.՝ Məhəmməd Füzuli; ադրբ.՝ Məhəmməd Süleyman oğlu; مَحمد سلیمان اوغلو
Ծնվել է	մոտ 1494
Ծննդավայր	Բաղդադ, Ակ-Կոյունլուներ, Նաջաֆ, Ակ-Կոյունլուներ,; Հիլլա, Ակ-Կոյունլուներ կամ Քերբելա, Ակ-Կոյունլուներ;
Վախճանվել է	1556
Վախճանի վայր	Քերբելա, Օսմանյան կայսրություն կամ Բաղդադ, Baghdad Eyalet, Օսմանյան կայսրություն
Գրական անուն	فضولي
Մասնագիտություն	բանաստեղծ և գրող
Լեզու	ադրբեջաներեն, արաբերեն, պարսկերեն և թուրքերեն
Քաղաքացիություն	Ակ-Կոյունլուներ, Սեֆյան Պարսկաստան և Օսմանյան կայսրություն
Ուշագրավ աշխատանքներ	Leyli and Majnun?
Զավակներ	Fazli?
	Fuzuli Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ֆիզուլի (այլ կիրառումներ)

Ֆիզուլի, Ֆուզուլի Մուհամմեդ Սուլեյման օղլի ( արաբ․՝ فضولی‎‎, մոտ 1494, Բաղդադ, Ակ-Կոյունլուներ, Նաջաֆ, Ակ-Կոյունլուներ, Հիլլա, Ակ-Կոյունլուներ և Քերբելա, Ակ-Կոյունլուներ - 1556^[1], Քերբելա, Օսմանյան կայսրություն և Բաղդադ, Baghdad Eyalet, Օսմանյան կայսրություն), բանաստեղծ, որը գրում էր թուրքերեն, պարսկերեն և արաբերեն^[2]։ Կյանքի մեծ մասը անց է կացրել Բաղդադում։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզուլու բանաստեղծական ժառանգության մեջ մեծ տեղ է գրավում քնարերգությունը, հատկապես՝ գազելն ու քասիդը։ Հաստատելով մարդու երկրային սիրո իրավունքն՝ բանաստեղծն ընդդիմանում է իսլամի արգելքներին ու կանոններին։ Ֆիզուլու պոեզիան հումանիստական է, արտահայտում է ատելություն ամեն մի բռնության նկատմամբ, տիրակալներին կոչ է անում լինել արդարամիտ և հոգատար՝ հպատակների հանդեպ։ Նրա փիլիսոփայական քնարերգության ամենաբարձր նմուշներից մեկը «Սրտի բարեկամ» քասիդն է։ «Բողոք» երկը յուրատեսակ քաղաքական երգիծանք է, որտեղ խարազանել է թուրքական արքունիքում տիրող կամայականությունն ու կաշառակերությունը։ Ֆիզուլու ստեղծագործության բարձրակետը «Լեյլի և Մեջնուն» (1536-37) քնարաէպիկական պոեմն է, որի հերոսը՝ բանաստեղծ Մեջնունը (Կեյսը), իր կյանքի իմաստն ու երջանկությունը փնտրում է ռոմանտիկական սիրո մեջ։

Ֆիզուլու ռոմանտիկ, և միաժամանակ կենսականորեն ճշմարիտ պոեզիան մի ամբողջ դարաշրջան է ադրբեջանական գրականության ու լեզվի զարգացման մեջ։ Նրա ստեղծագործությունն ազդեցություն է գործել ոչ միայն ադրբեջանական ու թուրքական գրականության, այլև Մերձավոր Արևելքի այլ ժողովուրդների գրականության զարգացման վրա։ 1958-ին նշվել է Ֆիզուլու ծննդյան 400-ամյակը և Բաքվում կանգնեցվել նրա հուշարձանը։

Ու․ Հաջիբեկովը գրել է «Լեյլի և Մեջնուն» մուղամային օպերան (1907)։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/222964/Mehmed-bin-Suleyman-Fuzuli

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Эсэрлэри, ч․ 1—4, Бакы, 1958—61;
Избранное, Баку, 1958; Газели, М․, 1959․

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Араслы Г․, Великий азербайджанский поэт Физули, Баку, 1958;
Бертельс Е․ Э․, Избранные труды, [т․ 2], Низами и Фузули, М., 1962․
Крымский А., История Турции и её литературы, т. 1, М., 1910
Араслы Г., Великий азербайджанский поэт Физули, Баку, 1958
Араслы H., Böjyk Азəрбајчан шаири Фузули, Бакы, 1958
Гулузадэ М., Фузулинин лирикасы, Бакы, 1965
Gibb Е., A history of Ottoman poetry, v. 3, L., 1904
Karaban Abdülkadir, Fuzuli. Muhiti hayati ve şahsiyeti, Ist., 1949
Cunbu.-Müjgan, Fuzulî hakkinda bir bibliografya denemesi, Ist., 1956
Bicari H., Fuzulir nin allegorik eserleri, в кн.։ Studia turcica, ed. L. Ligeti, Bdpst, 1971.
Гюльшен Алиева. Проблемы исследования наследия Физули.
Թէրզիպաշեան, Գ։ Գ։ (1928)։ Նմոյշ արեւելեան միստիկ բանաստեղծութեան կամ Ֆիւզուլի մեկնաբանուած ։ Ներածություն ։ Մասն առաջին ։ Գիրք առաջին (Հատոր Ա.) : Ֆիւզուլիի պատմականը, Կ. Պոլիս. Յ. Ասատուրեան
Թէրզիպաշեան, Գ։ Գ։ (1929)։ Նմոյշ արեւելեան միստիկ բանաստեղծութեան կամ Ֆիւզուլի մեկնաբանուած ։ Մասն առաջին ։ Ներածութիւն ։ Գիրք երկրորդ (Հատոր Բ) ։ Ֆիւզուլիի անդրազանցականը, Կ. Պոլիս. Յ. Ասատուրեան

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզուլիի ստեղծագործությունների ժողովածու Արխիվացված 2008-04-21 Wayback Machine(ռուս.)
«Լեյլի և Մեջնուն» օպերա Արխիվացված 2008-03-05 Wayback Machine(ռուս.)
կենսագրություն և քաղվածքներ «Լեյլի և Մեջնուն» օպերայից Արխիվացված 2021-05-02 Wayback Machine(անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիզուլի (բանաստեղծ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_e8815f4ede7b3d10-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[2] ttp://www.britannica.com/EBchecked/topic/222964/Mehmed-bin-Suleyman-Fuzuli

[1]

[2]