Հարավային Ասիայի ազատ առևտրի գոտի

Հարավասիական ազատ առևտրի գոտին 2004 թվականի համաձայնագիր է, որը ստեղծեց 1,6 միլիարդ բնակչությամբ ազատ առևտրի գոտի Աֆղանստանում, Բանգլադեշում, Բութանում, Հնդկաստանում, Մալդիվներում, Նեպալում, Պակիստանում և Շրի Լանկայում ՝ տնտեսական համագործակցության աճի և ինտեգրման տեսլականով^[1]։

Հիմնական նպատակներից էր մինչև 2016 թվականը զրոյացնել բոլոր վաճառվող ապրանքների մաքսատուրքերը։ ՀԱԱԳ-ն Հարավային Ասիայի զարգացող երկրներից (Հնդկաստան, Պակիստան և Շրի Լանկա) պահանջեց իրենց մաքսատուրքերը իջեցնել մինչև 20 տոկոս՝ 2007 թվականին ավարտվող երկամյա ժամանակահատվածի առաջին փուլում։ Վերջին հնգամյա փուլում, որն ավարտվում է 2012 թվականին, 20 տոկոս մաքսատուրքը մի շարք տարեկան կրճատումների արդյունքում զրոյացվել է։ Տարածաշրջանի ամենաքիչ զարգացած երկրները լրացուցիչ երեք տարի ժամանակ ունեին մաքսատուրքերը զրոյացնելու համար։ Հնդկաստանը և Պակիստանը վավերացրել են պայմանագիրը 2009 թվականին, մինչդեռ Աֆղանստանը, որպես Հարավային Ասիայի տարածաշրջանային համագործակցության ասոցիացիայի (ՀԱՏՀԱ) ութերորդ անդամ պետություն, վավերացրել է ՀԱԱԳ արձանագրությունը 2011 թվականի մայիսի 4-ին^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Ասիայի արտոնյալ առևտրի համաձայնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միջկառավարական խմբի ստեղծումը մինչև 1997 թվականը Հարավային Ասիայի արտոնյալ առևտրի համաձայնագիր (ՀԱԱԱՀ) ստեղծելու համաձայնագիր ձևակերպելու համար հաստատվել է ՀԱՏՀԱ-ի վեցերորդ գագաթնաժողովում, որը տեղի է ունեցել 1993 թվականի դեկտեմբերինէ Կոլոմբոյում^[3]։

Հարավասիական ազատ առևտրի գոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաձայնագիրը ստորագրվել է 2004 թվականին և ուժի մեջ է մտել 2006 թվականի հունվարի 1-ին՝ ՀԱՏՀԱ-ի անդամ երկրների (Աֆղանստան, Բանգլադեշ, Բութան, Հնդկաստան, Մալդիվներ, Նեպալ, Պակիստան և Շրի Լանկա) ցանկությամբ՝ խթանել և պահպանել փոխադարձ առևտուրը և տնտեսական համագործակցությունը ՀԱՏՀԱ տարածաշրջանում` զիջումների փոխանակման միջոցով։

Համաձայնությունը ձեռք է բերվել 2004 թվականի հունվարի 6-ին ՀԱՏՀԱ-ի 12-րդ գագաթնաժողովում։ ՀԱԱԳ համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտել 2006 թվականի հունվարի 1-ին և գործում է ութ կառավարությունների կողմից համաձայնագրի վավերացումից հետո^[4]։

ՀԱԱԳ-ի հիմքում ընկած հիմնական սկզբունքները հետևյալն են.

Ընդհանուր փոխադարձությունը և առավելությունների փոխադարձությունը, որպեսզի բոլոր Պայմանավորվող պետությունները հավասարապես օգուտ քաղեն՝ հաշվի առնելով նրանց տնտեսական և արդյունաբերական զարգացման համապատասխան մակարդակը, արտաքին առևտրի օրինաչափությունը, առևտրային ու սակագնային քաղաքականությունն ու համակարգերը։
Սակագների բարեփոխման փուլ առ փուլ բանակցում, բարելավված և հաջորդական փուլերով ընդլայնված պարբերական վերանայումների միջոցով։
Նվազագույն զարգացած Պայմանավորվող պետությունների հատուկ կարիքների ճանաչում և նրանց օգտին կոնկրետ արտոնյալ միջոցների վերաբերյալ համաձայնություն։
Բոլոր ապրանքների, արտադրությունների և ապրանքների ներառումը՝ հում, կիսամշակված և վերամշակված ձևերով։

2011 թվականին Աֆղանստանը միացել է ՀԱԱԳ-ին^[5]։

ՀԱԱԳ-ի նպատակն է խրախուսել և բարձրացնել երկրների միջև ընդհանուր պայմանագրերը, ինչպիսիք են միջնաժամկետ և երկարաժամկետ պայմանագրերը։ Պայմանագրեր, որոնք կապված են պետությունների կողմից իրականացվող առևտրի, կոնկրետ ապրանքների մատակարարման և ներմուծման երաշխիքների հետ և այլն։ Այն ենթադրում է սակագնային զիջումների մասին համաձայնագիր, ինչպիսիք են ազգային տուրքերը և ոչ սակագնային արտոնությունները։

Համաձայնագրի հիմնական նպատակն է խթանել մրցակցությունը ոլորտում և հավասար օգուտներ տրամադրել ներգրավված երկրներին։ Այն նպատակ ունի օգուտ բերել երկրների բնակիչներին՝ ազգերի միջև թափանցիկություն և ամբողջականություն բերելով։ ՀԱԱԳ-ն ձևավորվել է նաև ՀԱՏՀԱ-ի երկրների միջև առևտրատնտեսական համագործակցության մակարդակը բարձրացնելու համար՝ նվազեցնելով մաքսատուրքերը և խոչընդոտները, ինչպես նաև հատուկ նախապատվություն տրամադրելու ՀԱՏՀԱ-ի ամենաքիչ զարգացած երկրներին և ստեղծել հետագա տարածաշրջանային համագործակցության շրջանակ։ ՀԱՏՀԱ-ը նաև պահպանում է ազատ առևտրի համաձայնագիր անդամ երկրների միջև։

Գործիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԱԱԳ-ում ներգրավված են հետևյալ գործիքներն.

Առևտրի ազատականացման ծրագիր
Ծագման կանոններ
Ինստիտուցիոնալ պայմանավորվածություններ
Խորհրդակցություն
Պաշտպանական միջոցառումներ
Ցանկացած այլ փաստաթուղթ, որը կարող է համաձայնեցվել^[6]։

Առևտրի ազատականացման ծրագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առևտրի ազատականացման ծրագրի համաձայն՝ պայմանավորվող երկրները պետք է հետևեն սակագների նվազեցման ժամանակացույցին։ Ոչ զարգացող երկրների կողմից գործող սակագնից մինչև 20 տոկոս սակագին պետք է իջեցվի, իսկ ամենաքիչ զարգացող երկրների կողմից գործող սակագնից մինչև 30 տոկոս։ Սակայն առևտրի ազատականացման սխեման չպետք է կիրառվի զգայուն ցուցակի համար, քանի որ այս ցուցակը պետք է բանակցվի պայմանավորվող երկրների միջև, այնուհետև վաճառվի։ Զգայուն ցուցակը կներառի պայմանավորվող երկրների միջև ընդհանուր համաձայնություն, որոնք ձեռնտու են ամենաքիչ զարգացած պայմանավորվող երկրներին։ ՀԱԱԳ Նախարարների խորհուրդը կմասնակցի յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ վերանայելու զգայուն ցուցակը՝ ցանկը կրճատելու նպատակով։

Զգայուն ցուցակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զգայուն ցուցակը յուրաքանչյուր երկրի ցուցակ է, որը չի ներառում սակագնային զիջում։ Բանգլադեշն ունի 1233 ապրանքատեսակ զգայուն ցուցակում ամենաքիչ զարգացող երկրների համար և 1241 ոչ ամենաքիչ զարգացող երկրների համար՝ ՀԱԱԳ-ի ներքո։ Բանգլադեշը կնվազեցնի զգայուն ցուցակը 246 կետով ամենաքիչ զարգացած երկրների (ԱԶԵ) համար և 248-ով ոչ ցածր զարգացած երկրների համար^[7]։ Հնդկաստանը ունի 25 կետ զգայուն ցուցակում ԱԶԵ-ների համար և 695-ը ոչ ԱԶԵ-ների համար։ Մանմոհան Սինգհը, որն այն ժամանակ Հնդկաստանի վարչապետն էր, սեպտեմբերին Դաքայում հայտարարեց, որ 46-ով կրճատելու է զգայուն ցուցակը։ Բութանն ունի 150 ապրանք ինչպես ԱԶԵ-ների, այնպես էլ ոչ ԱԶԵ-ների համար և չունի իր ցանկը կրճատելու ծրագիր։ Նեպալն ունի 1,257 ԱԶԵ-ների համար և 1,295-ը ոչ ԱԶԵ-ների համար։ Նեպալն իր ցուցակը կրճատել է 259-ով՝ նախկին 1295-ի համեմատ։ Այժմ այն 1036 է, ըստ Առևտրի և մատակարարումների նախարարության համատեղ քարտուղարի^[8]։ Մալդիվներն ունեն 681 կետ ՀԱԱԳ բոլոր յոթ երկրների համար։ Պակիստանն իր զգայուն ցուցակում ուներ 1169 կետ, սակայն իր զգայուն ցուցակը կրճատել է 20%-ով՝ հասնելով 936-ի^[9]։ Շրի Լանկան ունի 1042, իսկ Աֆղանստանը 1072 ապրանք բացասական ցուցակում։

ՀԱԱԳ-ի չարաշահում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առևտրականներն օգտագործում են ՀԱԱԳ-ն արմավենու յուղը Նեպալով Հնդկաստան տեղափոխելու համար։ Հնդկաստանի վճարունակ արդյունահանողների ասոցիացիան (ՀՎԱԱ), որը բուսական յուղերի առևտրի գագաթնակետն է, կոչ է արել կառավարությանը ուղիներ փնտրել Նեպալից արմավենու յուղի և սոյայի անուղղակի մատակարարումը դադարեցնելու համար՝ Հարավային Ասիայի ազատ առևտրի համաձայնագրի ներքո։ Այս անուղղակի երթուղին օգնում է Մալայզիային վերափոխել արմավենու յուղի մատակարարումը Նեպալով ՝ փոխհատուցելու Հնդկաստանի կառավարության որոշումը՝ դադարեցնել Մալայզիական արմավենու յուղի ներմուծումը այն բանից հետո, երբ վարչապետ Մահաթիր Մոհամադը դեմ է Քաշմիրի հատուկ կարգավիճակի չեղարկման դեմ դիրքորոշումից հետո։ Արմավենու յուղը կազմում է Հնդկաստանի ընդհանուր ուտելի յուղի ներմուծման գրեթե երկու երրորդը։ Հնդկաստանը արմավենու յուղ է գնում Ինդոնեզիայից և Մալայզիայից, մինչդեռ սոյայի ներկրումը հիմնականում Արգենտինայից և Բրազիլիայից է։ Երկիրը արևածաղկի ձեթը ստանում է Ուկրաինայից^[10]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «South Asian Free Trade Area (SAFTA)». www.doc.gov.lk. Department of Commerce, Government of Sri Lanka. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
↑ SAARC (2011 թ․ նոյեմբերի 2). «SAFTA protocol». SAARC. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
↑ «FTA Analysis: A Comparative Analysis of Tariff Concessions offered by Sri Lanka to India under Various agreements signed by India & Sri Lanka». www.fieo.org. Federation of Indian Export Organisations. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
↑ Center, Asia Regional Integration. «South Asian Free Trade Area Free Trade Agreement». aric.adb.org. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 2-ին.
↑ Afghanistan Customs Department – South Asian Free Trade Area (SAFTA)
↑ A complete agreement of SAFTA
↑ BANGLADESH MAKES BIG CUT IN SAFTA
↑ NEPAL CUTS ITS SENSITIVE LIST
↑ PAKISTAN CUTS ITS SENSITIVE LIST
↑ «Traders use SAFTA to reroute palm oil through Bangladesh, Nepal: SEA». domain-b.com. 2019 թ․ հոկտեմբերի 23. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 27-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Sharma, Anil (2022 թ․ փետրվարի 6). «SAFTA certification issue: For past four days, imports stalled from Afghanistan via ICP Attari». Hindustan Times.
Kathuria, Sanjay; Rizwan, Nadeem (2019 թ․ փետրվարի 14). «How South Asia can become a free trade area». blogs.worldbank.org.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] «South Asian Free Trade Area (SAFTA)». www.doc.gov.lk. Department of Commerce, Government of Sri Lanka. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.

[2] SAARC (2011 թ․ նոյեմբերի 2). «SAFTA protocol». SAARC. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.

[:02-3] «FTA Analysis: A Comparative Analysis of Tariff Concessions offered by Sri Lanka to India under Various agreements signed by India & Sri Lanka». www.fieo.org. Federation of Indian Export Organisations. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.

[4] Center, Asia Regional Integration. «South Asian Free Trade Area Free Trade Agreement». aric.adb.org. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 2-ին.

[5] Afghanistan Customs Department – South Asian Free Trade Area (SAFTA)

[6] A complete agreement of SAFTA

[7] BANGLADESH MAKES BIG CUT IN SAFTA

[8] NEPAL CUTS ITS SENSITIVE LIST

[9] PAKISTAN CUTS ITS SENSITIVE LIST

[10] «Traders use SAFTA to reroute palm oil through Bangladesh, Nepal: SEA». domain-b.com. 2019 թ․ հոկտեմբերի 23. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 27-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]