Jump to content

Հենրի Քիսինջեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հենրի Քիսինջեր
անգլ.՝ Henry Alfred Kissinger
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 27, 1923(1923-05-27)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՖյուրտ, Բավարիա, Վայմարյան Հանրապետություն[4]
Մահացել էնոյեմբերի 29, 2023(2023-11-29)[5] (100 տարեկան)
Մահվան վայրՔենթ, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ[6]
ԳերեզմանԱրլինգտոնի ազգային գերեզմանատուն[7]
Քաղաքացիություն Վայմարյան Հանրապետություն,  Նացիստական Գերմանիա և  ԱՄՆ[8]
Կրոնհուդայականություն
ԿրթությունGeorge Washington Educational Campus? (1940)[9], Նյու Յորք քաղաքի քոլեջ (1943)[10], Հարվարդի համալսարան (1950)[10][11][12][…], Հարվարդի համալսարան (1952)[10][12][13] և Հարվարդի համալսարան (1954)[10][13][11]
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, քաղաքագետ, դիվանագետ, գրող, ձեռնարկատեր, մանկավարժ, ինքնակենսագիր, գործարար և արտաքին գործերի նախարար
ԱշխատավայրՀարվարդի համալսարան, Ջորջթաունի համալսարան և Kissinger Associates?
ԱմուսինAnn Fleischer?[14] և Նենսի Քիսինգեր[15]
Ծնողներհայր՝ Louis Kissinger?[16][17], մայր՝ Paula Stern?[16][17]
Զբաղեցրած պաշտոններԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական, ԱՄՆ-ի պետքարտուղար և Chancellor of the College of William & Mary?
ԿուսակցությունԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԵռակողմ հանձնաժողով, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Phi Beta Kappa, Հառլեմ Գլոբթրոթերս[26] և Academy of the Kingdom of for Royaume?[27]
Կայքhenryakissinger.com
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Henry Kissinger Վիքիպահեստում

Հենրի Ալֆրեդ Քիսինջեր (անգլ.՝ Henry Alfred Kissinger, մայիսի 27, 1923(1923-05-27)[1][2][3][…], Ֆյուրտ, Բավարիա, Վայմարյան Հանրապետություն[4] - նոյեմբերի 29, 2023(2023-11-29)[5], Քենթ, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ[6]), ամերիկացի պետական գործիչ, դիվանագետ, միջազգային հարաբերությունների փորձագետ։ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1973 թվական)։ Քիսինջերը ներկայում գլխավորում է Kissinger Associates խորհրդատվական ընկերությունը։ Նա իրական քաղաքականության կողմնակից է, մեծ դեր է ունեցել ԱՄՆ 1966-1977 թվականների արտաքին քաղաքականությունում, եղել է ԱՄՆ-Խորհրդային Միություն հարաբերություններում լիցքափաթման նախաձեռնողն ու իրականացնողը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քիսինջերը ծնվել է Գերմանիայի Ֆյուրտ քաղաքում հրեական կրոնական ընտանիքում։ Իսկական անունը Հայնց Ալֆրեդ Քիսինջեր է, որը ավելի ուշ ԱՄՆ-ում փոխվելու է Հենրի Քիսինջերի։ Հայրը՝ Լուիս Քիսինջերը դպրոցում ուսուցիչ է եղել, մայրը՝ Պաուլա Շտեռն Քիսինջերը՝ տնային տնտեսուհի, կրտսեր եղբոր անունը եղել է Վալտեր։ Քիսինջեր ազգանունը ծագում է Գերմանիայի Բադ-Քիսինջեն քաղաքի անվանումից։ Ընտանիքը նացիստների հետապնդումներց խուսափելու նպատակով 1938 թ. Արտագաղթում է ԱՄՆ՝ Նյու Յորք։ Ընտանիքի տեղափոխվելու գաղափարը պատականում է Պաուլային՝ մորը։ Գերմանիայում մնացած նրանց հարազատները գնդակահարվում են Հոլոքոստի ժամանակ։ Նյու Յորքում Քիսինջերների ընտանիքը տեղավորվում է Մանհեթենում, որտեղ գերմանական և հրեական մեծ համայնք կար։ Քիսինջերի մանկությունն անցնում է հենց այստեղ, և չնայած նա արագորեն ինտեգրվում է ամերիկյան մշակույթին, նրա մոտ խոսակցական ակցենտը պահպանվում է։ Դպրոցն ավարտելուց հետո նա ընդունվում է Նյու Յորքի համալսարանի քոլեջ։ 1943 թվականին զորակոչվում է բանակ՝ չհասցնելով ավարտել ուսումը, հենց այդ տարի էլ ստանում է ԱՄՆ քաղաքացիություն։ Զինվորական ծառայությունից հետո Քիսինջերն ավարտում է Հարվարդի համալսարանը՝ ստանալով բակալավրի կոչում արվեստների ոլորտում։ Քիսինջերի դիպլոմային աշխատանքը՝ «Պատմության նշանակությունը», 388 էջ էր և ամենաերկարն է Հարվարդի պատմության մեջ։ 1954 թ. նա Հարվարդում ստանում է արվեստների մագիստրոսի, ինչպես նաև փիլիսոփայության դոկտորի կոչում։

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարվարդն ավարտելուց հետո Քիսինջերը մնում է համալսարանում որպես դասախոսական խորհրդի անդամ, ինչպես նաև տարբեր ծրագրերի մենեջեր։ 1954 թ. ստեղծվում է «Պաշտպանական հետազոտությունների ծրագիրը», որի նպատակը տարբեր քաղաքական գործիչների և ռազմական բարձրագույն պաշտոնյաների հետ խորհրդատվության անցկացումն էր։ Քիսինջերը այս ծրագրի ղեկավարն էր 1958-1971 թվականներին։ 1958 թ. Հարվարդում ստեղծվում է Միջազգային հարաբերությունների կենտրոնը, որը ԱՄՆ կառավարության և համալսարանի միջև անմիջական կամուրջ է դառնում։ Կենտրոնը բարդ քաղաքական և դիվանագիտական առաջադրանքներ կատարող մասնագետներ էր պատրաստում։ Քիսինջերը կենտրոնի տնօրենի օգնական է նշանակվում և մինչ 1960-ակաանները ի պաշտոնե լուրջ դերակատարում է ունենում ակադեմիական և քաղաքական շրջանակի միջև կապերի հաստատման ուղղությամբ։ Հարվարդին զուգահեռ՝ աշխատում էր նաև կառավարական մի շարք գործակալություններում։ 1955-1956 թվականներին «Միջազգային հարաբերությունների խորհուրդ» մասնավոր կազմակերպության՝ միջուկային զենքի և արտաքին քաղաքանության ոլորտի ուսումնասիրությունների գծով տնօերնն էր։ Այս ժամանակահատվածում գրում է «Միջուկային զենքը և արտաքին քաղաքականությունը» աշխատությունը, որը դառնում է բեսթսելլեր, ինչի արդյունքում նա դառնում է հայտնի անձ։ 1960-ականներին Քիսինջերն աշխարհում ամենից շատ ընդունվող, հարգված և ազդեցիկ ռազմավարական հարցերով փորձագետներից մեկն էր համարվում[28]։ Քիսինջերը աջակցում էր Նյու Յորքի նահանգապետ Նելսոն Ռոկֆելլերին և նրա խորհրդականն էր, երբ վերջինս ԱՄՆ նախագահի թեկնածու էր 1960, 19684, 1968 թվականներին։ 1968 թվականին ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնը նրան նշանակում է ազգային անվտանգության հարցերով իր խորհրդական։ 1969 թ․ Նիքսոնի երդմնակալությունից հետո Քիսինջերը հրաժեշտ է տալիս Ռոկֆելլերին։ Վերջինս, ի նշան արված աշխատանքի և բարեկամության, Քիսինջերին պարգևատրում է 50 հազար դոլարով [29]։ Քիսինջերը Նիքսոնի նախագահության տարիներին զբաղեցնում էր ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդականի և ԱՄՆ պետքարտուղարի պաշտոնը։ Դա առաջին դեպքն էր, երբ նույն անձը միաժամանակ երկու պաշտոն էր զբաղեցնում։ Ջերալդ Ֆորդի նախագահության տարիներին շարունակում է զբաղեցնել պետքարտուղարի պաշտոնը։ Լինելով իրական քաղաքականության կողմնակից՝ Քիսինջերը 1969-1977 թվականներին որոշիչ դերակատարում է ունենում ԱՄՆ արտաքին քաղաքականությունում։ Նիքսոնը Քիսինջերի աջակցությամբ առավել կենտրոնացած է դարձնում արտաքին քաղաքяկանությունը։ Քիսինջերը բարդացնում է ազգային անվտանգության խորհրդի կառուցվածքը՝ ստեղծելով մի շարք հանձնաժողովներ և հաստիքներ։ Խորհուրդը, Քիսինջերի միջոցով դառնալով նախագահին առավել մոտ կանգնած կառույց, ավելի շատ արտոնություններ է ստանում և սկսում է միջամտել Պետդեպարտամենտի կողմից կայացվող որոշումներին, որին Նիքսոնը չէր վստահում։ Իր քաղաքական գործունեության ընթացքում Քիսինջերը մշտապես գտնվել է ԱՄՆ-ի՝ ԽՍՀՄ-ի, Չինաստանի, Ճապոնիայի, Իսրայելի, Եգիպտոսի, Հյուսիսային Վիետնամի և այլ երկրների հետ ունեցած բանակցությունների կենտրոնում։ Քիսինջերը նախաձեռնել է միջազգային լարվածության լիցքաթափման քաղաքականությունը, որը հանգեցրել է ԱՄՆ-ԽՍՀՄ հարաբաբերություններում լարվածության զգալի նվազմանը։ Նա կարողանում է կազմակերպել նաև ԱՄՆ-ի և Չինաստանի մերձեցումը, նրան է պատկանում նաև ԱՄՆ-ի՝ Հարավային Ամերիկայում հակակոմունիստական ռեժիմներին աջակցելու գաղափարը, մասնավորապես՝ Չիլիում 1973 թվականին Պինոչետիի հեղաշրջումը։ 1973 թվականին Քիսինջերը ստանում է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ Փարիզյան խաղաղության համաձայնագրում դերակտարման համար, որի արդյունքում ժամանակավորպես դադարում է Վիետնամական պատերազմը։

Այլ տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քիսինջերը ղեկավարել է 2001 թվականի սեպտեմբերի 11 ահաբեկչությունները ուսումնասիրող հանձնաժողովը։ 2007 թ. սեպտեմբերի 25-ին Քիսինջերը ԱՄՆ մի շարք նախկին պետքարտուղարների հետ համատեղ նամակ է գրում, որով ԱՄՆ Կոնգրեսին կոչ էր արվում չընդունել Հայոց ցեղասպանության մասին 106-րդ բանաձևը[30]։ Ըստ ամերիկյան հեղինակովոր Foreign Policy հանդեսի՝ միջազգային հարաբերությունների ոլորտի մասնագետների շրջանում 2015 թվականին անցկացված հարցման՝ Քիսինջերը ճանաչվել է ԱՄՆ վերջին 50 տարվա ամենաարդյունավետ պետքարտուղարը[31][32]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Draper T. Little Heinz And Big Henry // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 1992. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Henry Kissinger, American diplomat and Nobel winner, dead at 100 — Reuters, 2023.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Sanger D. E. Henry Kissinger Is Dead at 100; Shaped Nation’s Cold War History // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2023. — ISSN 0362-4331
  7. ↑ Find A Grave — 1996.
  8. ↑ Henry A.Kissinger 1923 – 2023
  9. ↑ Henry Kissinger - Age, Accomplishments & Facts — Biography.com, 2021.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Ross S. Henry Kissinger, US diplomat who was revered and reviled, dies at 100 — KXAS-TV, 2023.
  11. ↑ 11,0 11,1 Henry A. (Heinz Alfred) Kissinger - People - Department History - Office of the Historian — DOS.
  12. ↑ 12,0 12,1 Harris B. Henry Kissinger, influential first Jewish secretary of state, dies at 100 — JTA, 2023.
  13. ↑ 13,0 13,1 Henry A. Kissinger
  14. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1973/kissinger/biographical/
  15. ↑ http://www.nytimes.com/1974/03/31/archives/kissinger-weds-nancy-maginnes-kissinger-and-nancy-maginnes.html
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Pas L. v. Genealogics — 2003.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 Who's who (բրիտ․ անգլ.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
  18. ↑ The Nobel Peace Prize 1973 — nobelprize.org.
  19. ↑ The Nobel Prize amounts — nobelprize.org.
  20. ↑ Dettaglio decorato (իտալ.) — presidenza della Repubblica Italiana.
  21. ↑ Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
  22. ↑ 22,0 22,1 TracesOfWar
  23. ↑ Der Karlspreisträger 1987 Henry A. Kissinger (գերմ.)
  24. ↑ 2006 Great Immigrants: Henry Kissinger, Former U.S. Secretary of State — Carnegie Corporation of New York.
  25. ↑ https://www.atlanticcouncil.org/events/flagship-event/global-citizen-awards/previous-gca-recipients/
  26. ↑ https://web.archive.org/web/20180119120351/http://www.harlemglobetrotters.com/1976-globetrotters-name-honorary-member-team-bestowing-honor-dr-henry-kissinger
  27. ↑ Henry KISSINGER — Academy of the Kingdom of for Royaume.
  28. ↑ Suri, 2007, էջեր 187—188
  29. ↑ Suri, 2007, էջ 201
  30. ↑ Letter from the Former Secretaries of State Արխիվացված 2007-10-30 Wayback Machine(անգլ.)
  31. ↑ The Best International Relations Schools in the World (Ստուգված է 6 փետրվարի 2015)
  32. ↑ Опрос: Джон Керри признан худшим госсекретарем США за 50 лет
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հենրի Քիսինջեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հենրի_Քիսինջեր&oldid=9784415» էջից