Ֆրիդեբերտ Տուգլաս

Ֆրիդեբերտ Տուգլաս; էստ․՝ Friedebert Tuglas
Ծննդյան անուն	էստ․՝ Friedebert Mihkelson
Ծնվել է	մարտի 2, 1886
Ծննդավայր	Ահյա, Ահյա, Պիլվամաա, Էստոնիա
Վախճանվել է	ապրիլի 15, 1971[…] (85 տարեկան)
Վախճանի վայր	Տալլին, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Անտառային գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	թարգմանիչ, գրական քննադատ, լրագրող, գրականության պատմաբան և գրող
Լեզու	էստոներեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Էստոնիա և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Հյուգո Տրեֆների գիմնազիա
Ստեղծագործական շրջան	1906 - 1971
Գրական ուղղություններ	նեոռոմանտիզմ, ռեալիզմ և սիմվոլիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Felix Ormusson?, Little Illimar? և Q27994551?
Անդամակցություն	Էստոնիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Երիտասարդ Էստոնիա և Սիուրու
Աշխատավայր	Տարտուի համալսարան
Պարգևներ	Էստոնական ԽՍՀ ժողովրդական գրող և Ֆրիդեբերտ Թուգլասի անվան գրական մրցանակ
Ամուսին	Elo Tuglas?
	Friedebert Tuglas Վիքիպահեստում

Ֆրիդեբերտ Միխկելսոն, առավել հայտնի է Ֆրիդեբերտ Տուգլաս անունով (էստ․՝ Friedebert Tuglas, մարտի 2, 1886(1886-03-02)^[1]^[2]^[3], Ահյա, Ահյա, Պիլվամաա, Էստոնիա - ապրիլի 15, 1971(1971-04-15)^[4]^[1]^[2]^[…], Տալլին, Էստոնական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[4]), էստոնացի գրող և քննադատ^[5]։ Համարվում է ժամանակակից էստոնական գրականության հիմնադիր-հայրերից մեկը^[6] ·^[7] ·^[8], իմպրեսիոնիստական և սիմվոլիստական ուղղությունների առաջին ներկայացուցիչը էստոնական գրականության մեջ^[9], ինչպես նաև ժամանակակից գրական էստոներենի հիմնադիրներից մեկը։ Հալածվելով Ռուսական կայսրության ցարի կողմից՝ նա դարձել ընդունված հեղինակ ԽՍՀՄ տարիներին։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1904-1905 թթ.-ին սովորել է Ուգո Տրեֆների գիմնազիայում։ Հեղափոխական գործունեության համար դատապարտվել է։ Ազատ արձակվելուց հետո՝ 1906 թ.-ին նրան արտաքսում են։ Այդ տարիներին Տուգլասը ապրել է Ֆինլանդիայում և Ֆրանսիայում։ 1917 թ.-ին վերադարձել է հայրենիք։ Նա եղել է էստոնական երիտասարդ գրողների ակումբի առաջնորդը, ինչպես նաև Էստոնիայի գրողների միության հիմնադիրը, որտեղ էլ որպես նախագահ աշխատել է 1922 թ., 1925-1927 թթ. և 1937-1939 թթ.։ 1946 թ.-ին Տուգլասին շնորհվել է Էստոնիայի ժողովրդական գրողի կոչում։ Նույն տարում դարձել է Էստոնիայի ԽՍՀ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից-անդամ։ Այնուհետև, հայտնվելով Խորհրդային սև ցուցակում, զրկվել է քաղաքացիական բոլոր իրավունքներից, գիտական կոչումներից, իսկ 1950 թ.-ին՝ հեռացվել Գիտությունների ազգային ակադեմիայից^[10]։ 1950 թվականին վտարվել է նաև գրողների միությունից^[11]։ Ֆրիեդեբերգ Տուգլասը մահացել է Տալլինում 1971 թ.-ին 85 տարեկան հասակում։ Նույն թվականին նրա պատվին Տալլինում բացվել է թանգարան։ Բացի այդ, սահմանվել է նրա անունը կրող գրական մրցանակ^[11]։

Ֆրիդեբերտ Տուգլասը երկու անգամ (1968 և 1969 թթ.) առաջադրվել է գրականության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Felix Ormusson 1915
Väike Illimar 1937

Այլ ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Hingemaa 1906
Kahekesi 1908
Liivakell 1-2 1913
Õhtu taevas 1913
Saatus 1917
Teekond Hispaania 1918
Raskuse vaim 1920
Hingede rändamine 1925
Ado Grenzsteini lahkumine 1925
Juhan Liiv 1927
Teekond Põhja-Aafrika I-III 1928-30
Eesti Kirjameeste Selts 1932
Kriitika I-VIII 1935-36
Viron kirjallisuuden historia 1939
Noorusmälestused 1940
Esimene välisreis 1945
Mälestused 1960
Marginaalia 1966
Muutlik vikerkaar 1968
Rahutu rada 1973
Novelle ja miniatuure 1978
Kogutud teosed (երկերի լիակատար ժողովածու) 1986- (15 հատորով)
Taevased ratsanikud 1986
Popi ja Huhuu 1986
Tuhat aastat 1986
Kulttuurilugu kirjapeeglis: Johannes Aaviku & Friedebert Tuglase kirjavahetus 1990

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Туглас Фридеберт // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Estonian literature Encyclopædia Britannica
↑ Litterature estonienne (ed.). «Friedebert Tuglas» (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 15 septembre 2016-ին.
↑ Bibliomonde (ed.). «Friedebert Tuglas» (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 15 septembre 2016-ին.
↑ Musée littéraire d'Estonie (ed.). «Friedebert Tuglas» (et+en). Վերցված է 15 septembre 2016-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Estonian literature at Encyclopædia Britannica
↑ "Remembrance". Արխիվացված 2016-04-07 Wayback Machine Estonian Academy of Sciences Year Book, 12(39), 2006, ISSN 1406-1503, p. 164.
↑ ^11,0 ^11,1 "Remembrance". Արխիվացված 2016-04-07 Wayback Machine Estonian Academy of Sciences Year Book, 12(39), 2006, ISSN 1406-1503, p. 164.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Friedebert Tuglas Short Story Award
Friedebert Tuglas Museum in Tallinn

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդեբերտ Տուգլաս» հոդվածին։

[_fc8eb05f1db67427-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_93c31a28adaac2ef-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)

[_5bf994dba4d7ba43-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_8599cded4004fb5f-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Туглас Фридеберт // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[5] Estonian literature Encyclopædia Britannica

[litterature-estonienne-6] Litterature estonienne (ed.). «Friedebert Tuglas» (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 15 septembre 2016-ին.

[Bibliomonde-7] Bibliomonde (ed.). «Friedebert Tuglas» (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 15 septembre 2016-ին.

[galerii.kirmus-8] Musée littéraire d'Estonie (ed.). «Friedebert Tuglas» (et+en). Վերցված է 15 septembre 2016-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[9] Estonian literature at Encyclopædia Britannica

[10] "Remembrance". Արխիվացված 2016-04-07 Wayback Machine Estonian Academy of Sciences Year Book, 12(39), 2006, ISSN 1406-1503, p. 164.

[EA_Yearbook_XII_164-11] 11,0 ^11,1 "Remembrance". Արխիվացված 2016-04-07 Wayback Machine Estonian Academy of Sciences Year Book, 12(39), 2006, ISSN 1406-1503, p. 164.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]