Ֆրենկ Զապպա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրենկ Զապպա
Բնօրինակ անունանգլ.՝ Frank Zappa
Ի ծնե անունանգլ.՝ Frank Vincent Zappa
Ծնվել էդեկտեմբերի 21, 1940(1940-12-21)[1][2][3][…]
Բալթիմոր, Մերիլենդ, ԱՄՆ[4]
Երկիր ԱՄՆ
Մահացել էդեկտեմբերի 4, 1993(1993-12-04)[1][2][3][…] (52 տարեկան)
Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
ԳերեզմանՎեսթվուդի գերեզմանատուն
Ժանրերռոք, փորձարարական երաժշտություն, ավանգարդ երաժշտություն, ջազ, դասական երաժշտություն[5], avant-pop?, avant-prog?, jazz rock?, ջազ-ֆյուժն, պրոգրեսիվ ռոք[6][7], էքսպերիմենտալ ռոք[6][7], ակադեմիական երաժշտություն[6][7], պրոտո փանկ[6][7], comedy rock?[6][7], փսիխոդելիկ ռոք[6][7], Կոնկրետ երաժշտություն[6][7] և ալտերնատիվ ռոք[6][7]
Մասնագիտությունկիթառահար, երգիչ, կոմպոզիտոր, հնչյունավորող, ռոք երաժիշտ, երաժշտական պրոդյուսեր, երգերի հեղինակ, սցենարիստ, դերասան, լրագրող, երաժիշտ, կինոպրոդյուսեր, rock guitarist և կինոռեժիսոր
Գործիքներկիթառ, ստեղնաշարային գործիքներ, բաս կիթառ, հարվածային համակարգ, վոկալ, հարվածային գործիք և Synclavier?
ԼեյբլWarner Bros. Records, Zappa Records?, Rykodisc, DiscReet?, Verve Records, Straight?, Bizarre Records? և Barking Pumpkin Records?
ԿրթությունAntelope Valley High School?, Grossmont High School?, Mission Bay High School? և Chaffey College?
ԱմուսինGail Zappa?
Պարգևներ
Կայքzappa.com
 Frank Zappa Վիքիպահեստում

Ֆրենկ Վինսենթ Զապպա (անգլ.՝ Frank Vincent Zappa, դեկտեմբերի 21, 1940(1940-12-21)[1][2][3][…], Բալթիմոր, Մերիլենդ, ԱՄՆ[4] - դեկտեմբերի 4, 1993(1993-12-04)[1][2][3][…], Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկացի կոմպոզիտոր, երգիչ, բազմագործիքավորող, պրոդյուսեր, երգահան, փորձարար երաժիշտ, հնչյունային օպերատոր և կինոռեժիսոր։ Ավելի քան երեսուն տարվա կարիերայի ընթացքում կատարել է տարբեր ժանրերի երաժշտություն, ինչպիսիք են՝ ռոք, ջազ, ակադեմիական և կոնկրետ երաժշտություն։ Թողարկել է ավելի քան 60 ստուդիական ալբոմ, որոնք ձայնագրել է ինչպես իր «The Mother of Invention» խմբի հետ, այնպես էլ առանձին։

Ինքնուս երաժիշտ է եղել։ Դեռ պատանեկության տարիներին տարվել է ռիթմ ընդ բլյուզով, ինչպես նաև ավանգարդ կատարող Էդգար Վարեզի արվեստով։ Ավագ դպրոցում սովորելիս սկսել է գրել սիմֆոնիկ ստեղծագործություններ և թմբուկներ է նվագել ռիթմ ընդ բլյուզ խմբում, որտեղ հետագայում անցել է էլեկտրական կիթառի։

Երաժշտական բազմազան ժանրերի խառնուրդը հանգեցրել է այնպիսի երաժշտության ստեղծմանը, որը հաճախ չի կարելի վերագրել որևէ ոճի։ 1966 թվականին թողարկված նրա Freak Out! նորամուտային ալբոմը ռոքնռոլային երգերի համադրություն է տարբեր իմպրովիզացիաներով և ստուդիական ձայնային էֆեկտներով։ Նրա հետագա ալբոմները նույնպես ենթարկվել են այդ էկլեկտիկական և փորձարարական մոտեցմանը՝ անկախ նրանից, թե գլխավոր ժանրը ռոքն էր, ջազը, թե դասական երաժշտությունը։ Իր երգերի երգիծական տեքստերում կտրուկ քննադատել է ընդհանուր կրթությունն ու կրոնը, միևնույն ժամանակ պաշտպանել է խոսքի ազատությունը, քարոզել ինքնակրթությունը և մասնակցությունը քաղաքական կյանքին, հանդես եկել ըննդեմ գրաքննության։

Զապպայի մի քանի ալբոմներ կոմերցիոն առումով հաջողություն են ունեցել, հատկապես Եվրոպայում, ինչի շնորհիվ նա իր կարիերայի մեծ մասի ընթացքում կարողացել է աշխատել ձայնագրման լեյբլներից անկախ։ Զապպայի աշխատանքները լայն արձագանք են գտել երաժշտական քննադատների շրջանում և զգալի ազդեցություն ունեցել բազմաթիվ նշանակալի կոմպոզիտորների և կատարողների աշխատանքի վրա։ 1995 թվականին Զապպան հետմահու ընդգրկվել է Ռոքնռոլի փառքի սրահում, իսկ 1997 թվականին նրա կարիերան արժանացել է Grammy Lifetime Achievement Award մրցանակի։

Երաժշտական գործունեությունից բացի Զապպան հանդես է եկել որպես մի շարք լիամետրաժ ֆիլմերի պրոդյուսեր։

Ֆրենկ Զապպան ամուսնացած է եղել երկու անգամ։ Քեթրին Ջեյ Շերմանի հետ ամուսնությունը տևել է 1960 թվականից մինչև 1964 թվականը։ Երկրորդ անգամ ամուսնացել է 1967 թվականին Ադելաիդա Գեյլ Սլոաթմեն հետ, որի հետ ապրել է մինչև իր մահը 1993 թվականին շագանակագեղձի քաղցկեղից։ Զապպան ունեցել է չորս երեխա՝ Մունը, Դվիզլը, Ահմեդը և Դիվան։ Նրա այրին՝ Գեյլ Զապան, դարձել է Zappa Family Trust հիմնադրամի գործադիր տնօրեն։

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրենկ Զապպան ծնվել է Բալթիմոր քաղաքում (Մերիլենդ նահանգ) 1940 թվականի դեկտեմբերի 21-ին։ Նրա մայրը՝ Ռոզա Մարիա Կոլիմորը, ծագումով երեք քառորդով իտալացի էր և մեկ քառորդով՝ ֆրանսիացի, իսկ հայրը՝ Ֆրանչեսկո Վինսենթ Զապպան, ներգաղթյալ էր Սիցիլիայի Պարտինիկո քաղաքից և ուներ հունական և արաբական արմատներ[8]։ Զապպան եղել է ընտանիքի չորս երեխաներից ավագը[9]. ընտանիքը հաճախ է տեղափոխվել, քանի որ Ֆրենկի հայրը, որը մասնագիտությամբ քիմիկոս և մաթեմատիկոս էր, աշխատել է Ֆլորիդայի պաշտպանական ձեռնարկությունում։ Որոշ ժամանակ անց ընտանիքը վերադարձել է Մերիլենդ, որտեղ Զապպայի հայրն աշխատել է Էջվուդի քիմիական գործարանում, որը եղել է Աբերդինի փորձարարական հրաձգարանի օբյեկտ։ Իպրիտով զինանոցների հարևանության պատճառով տանը մշտապես պահվել են հակագազեր[10]։ Այս փաստն արտացոլվել է Զապպայի բազմաթիվ երգերում` մանրէների, կենսաբանական զենքերի և պաշտպանական արդյունաբերության մասին[11]։

Մանկության տարիներին նա հաճախ է հիվանդացել, տառապել է ասթմայից, ականջաբորբից և սինուսիտից, ընդ որում՝ սինուսիտը բուժվել է ռադիումի հատիկներով (քթի մեջ), քանի որ այն ժամանակ քիչ էր հայտնի նույնիսկ փոքր քանակությամբ բուժական ճառագայթահարման հավանական վտանգի մասին[12]։ Քթի կերպարը նույնպես հաճախ է հայտնվել Զապպայի երաժշտության և երգերի տեքստերի, ինչպես նաև նրա ալբոմների շապիկներին, որոնք ստեղծվել են նկարազարդող Քել Շենկելի կողմից։

Զապպայի մանկական շատ հիվանդություններ կարող էին կապված լինել իպրիտի հետ։ Զապպայի առողջությունը կտրուկ վատացել է Բալթիմոր տեղափոխվելուց հետո[10][12]։ 1952 թվականին որդու առողջական վիճակի պատճառով ընտանիքը տեղափոխվել է Մոնտերեյ (Կալիֆոռնիա), որտեղ հայրը մետալուրգիա է դասավանդել Ռազմածովային ուսումնարանում[13][14]։ Շուտով ընտանիքը տեղափոխվել է նախ Կլերմոնտ, այնուհետև Էլ Քաջոն, մինչև վերջապես հաստատվել է Սան Դիեգոյում[15]։

Երաժշտական ազդեցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սան Դիեգոյում Զապպան միացել է իր առաջին դպրոցական խմբին, որում հանդես է եկել որպես թմբկահար[16]։ Մոտավորապես այդ ժամանակ ծնողները նրա համար գնել են ձայնագիր[17], որի շնորհիվ հնարավոր եղավ հավաքել ձայնագրությունների մեծ հավաքածու, որը նա պահել է մինչև իր կյանքի վերջը[18]։ Նրան հետաքրքրել են հենց գործիքների, հատկապես հարվածային գործիքների և պերկուսիայի հնչյունները[16]։ Տասներկու տարեկանում Զապպան ձեռք է բերել փոքր թմբուկ և սկսել է ուսումնասիրել նվագախմբային պերկուսիայի հիմունքները[16]։ Զապպայի խորը հետաքրքրությունը ժամանակակից ակադեմիական երաժշտության հանդեպ սկսվել է այն բանից հետո, երբ նա կարդացել է Look ամսագրի հոդվածը Sam Goody երաժշտական խանութների ցանցի մասին, որտեղ կարելի էր գնել հազվագյուտ ձայնապնակներ, ինչպիսին էր Վարեզի ամբողջական ստեղծագործությունների առաջին հատորը[19]։ Այս հոդվածում Վարեզի «Իոնիզացիա» պիեսը նկարագրվել է որպես «քաոսային պերկուսիոն անկարգություն այլ տհաճ հնչյունների հետ զուգորդությամբ»[19], դրանից հետո Զապպան հետաքրքրվել է կոմպոզիտորի արվեստով, և մեկ տարի անց նրան հաջողվել է գտնել ալբոմներից մեկը (ալբոմի առանձնահատկությունը եղել է շապիկի վրա պատկերված «խենթ գիտնականը»)[19]։ Չլինելով բավարար գումար, Զապպան համոզեց վաճառողին վարկ վերցնել զեղչված գրառում[19]։ Զապպայի հետաքրքրությունը Վարեզի ստեղծագործության նկատմամբ պահպանվել է նրա ամբողջ կյանքի ընթացքում[19]։

Զապպան կրել է այնպիսի ավանգարդ կոմպոզիտորների ազդեցությունը, ինչպիսիք են Էդգար Վարեզը, Հալիմ Էլ-Դաբը, Իգոր Ստրավինսկին, Անտոն Վեբերնը, ինչպես նաև ժամանակակից ջազի, ռիթմ ընդ բլյուզի և դու-վոփի (ներառյալ՝ The Medallions-ը և տեղական պաչուկո խումբը) ազդեցությունը[20][21]։ Մեծ Լոս Անջելեսի բազմազգ և տարասեռ սոցիալ-մշակութային միջավայրը որոշիչ դեր է խաղացել Զապպայի՝ որպես անդերգրաունդային երաժշտի ձևավորման գործում, որը բացահայտ անվստահությամբ էր վերաբերվում մեյսթրիմին ինչպես երաժշտության, այնպես էլ հասարակության և քաղաքականության մեջ[22], մասնավորապես, իր գործերում նա բազմիցս ծաղրել է այնպիսի երաժշտական տենդենցներ, ինչպիսիք են պսիխոդելիան, ռոք-օպերան և դիսկոն[23][24]։ Հեռուստատեսությունը նույնպես էական ազդեցություն է ունեցել Զապպայի ստեղծագործության վրա, ինչի մասին վկայում են հետագա ստեղծագործություններում առկա մեջբերումները հեռուստատեսային շոուներից և գովազդային հոլովակներից[22]։

Կոնֆլիկտներ ձայնագրման ընկերությունների հետ և շրջագայություններ (1976 −1979)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զապպան Տորոնտոյում, 1977

Այդ ժամանակ, Զապպայի խումբը, որի կազմում ավելացել էին Ռութ Անդերվուդն և փողավոր գործիքներ Մայքլ և Ռենդի Բրեքերների կատարմամբ, համերգ է տվել Նյու Յորքի Սուրբ Ծննդյան օրերին, որի ձայնագրությունները հայտնվել են Warner Bros. ընկերության թողարկած ալբոմներից մեկում Zappa in New York խորագրով 1978 թվականին[25]։ Այս ալբոմը խառնուրդ է հզոր գործիքային կոմպոզիցիաների, ինչպիսին է՝ The Black Page և հումորային երգերի, ինչպիսին է՝ Titties and Beer[25]։ Գլխավոր երգը, որն ի սկզբանե գրվել է հարվածային գործիքի համար և հետագայում մշակվել է մեծ խմբերի համար, հայտնի է իր բարդ ռիթմիկ կառուցվածքներով և կարճ, խիստ գործիքավորված պասաժներով[26][27]։

Նոր ալբոմում ընդգրկվել է նաև երգ` սեռական մոլագար Մայքլ Հյուբերտ Քենիոնի (մականունը` «Իլինոյսի հոգնա)» մասին, որը ներկայացնում է Դոն Պարդոն որպես բաց պատմություն[25]։ Շատ երգերի նման, այս ալբոմը պարունակում է բազմաթիվ սեռական ակնարկներ[25], ինչը հարուցեց բազմաթիվ քննադատողների առարկությունը և այն հայտարարությունը, որ ալբոմի բովանդակությունը վիրավորում է նրանց[28][29] Զապպան անտեսել է քննադատությունը՝ նշելով, որ ինքը լրագրող է, որն ներկայացնում է կյանք այնպիսին, ինչպիսին տեսել է իր աչքերով[30]։ Գրաքննության դեմ պայքարի դեմ առաջ Ֆրենկը ասել է. «Դուք ի՞նչ գիտեք հասարակության մասին, որը այնքան պարզունակ է, որ ջանասիրաբար համոզում է իրեն, որ որոշ բառեր տիրապետում են այնպիսի հզորության, որ կարող են աղավաղել, երբ լսում եք դրանք»[31]։ Առանց Զապպայի համաձայնության Warner Bros. ընկերության թողարկած մյուս ալբոմները եղել են՝ Studio Tan (անգլ.՝ Studio Tan) (1978) և Sleep Dirt (անգլ.՝ Sleep Dirt) (1979), որոնք բաղկացած են 1973-1976 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում ձայնագրված գործիքային մեղեդիների բարդ շարքերից։ Նրանց թողարկումը երկար ժամանակ հետաձգվել է հեղինակային իրավունքի հետ կապված խնդիրների պատճառով։ Նույնպես առանց Զապպայի համաձայնության 1979 թվականին թողարկվել է Orchestral Favorites (անգլ.՝ Orchestral Favorites) ալբոմը, որը 1975 թվականին նվագախմբի հետ տրված համերգի ձայնագրություն էր[32]։

Անկախ մենակատարի կարիերայի սկիզբ (1979)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաջողությամբ լուծելով հայցերը՝ Զապպան ավարտեց 1970-ականները «ավելի ուժեղ, քան երբևէ»[33]՝ 1979 թվականին թողարկելով ամենահաջողված ալբոմներից երկուսը՝ իր կարիերայի ընթացքում ամենալավ վաճառվածը՝ Sheik Yerbouti[34] և «բարեխիղճ գլուխգործոց» կոչված Joe's Garage ալբոմը[35]։ Sheik Yerbouti կրկնակի ալբոմն առաջին անգամ թողարկվել է Zappa Records նոր լեյբլում, իսկ «Dancin' Fool» երգը հասել է 45-րդ հորիզոնականին Billboard հիթ-շքերթում, առաջադրվել «Գրեմմի» մրցանակի[36]։ Sheik Yerbouti ալբոմից Jewish Princess երգը գրավել է Անտիդիֆամացիոն լիգայի ուշադրությունը, որը փորձել է կանխել դրա ռոտացիան ռադիոյով, որովհետև երգըի բառերը, այդ կազմակերպության ներկայացուցիչների կարծիքով, քարոզում են հակասեմականություն[30]։ Զապպան կտրականապես հերքել է հակահրեական ցանկացած տրամադրություն և ADL-ն նկարագրել որպես «աղմկոտ կազմակերպություն, որը փորձում է ճնշում գործադրել մարդկանց վրա, որպեսզի ստեղծեն հրեական կարծրատիպ, որը համապատասխանում է լավ կյանքի վերաբերյալ իրենց գաղափարներին»[37]։ Ալբոմի կոմերցիոն հաջողությունը, մասնավորապես, պայմանավորված էր Bobby Brown (անգլ.՝ Bobby Brown (song)) երգով։ «Ֆրեդի անունով լեսբուհու» հետ եիտասարդի հանդիպման մասին մանրամասն տեքստի պատճառով երգը ռոտացիա չի ստացել ԱՄՆ-ում, այնուամենայնիվ, այն գլխավորել է հիթ-շքերթներ եվրոպական շատ երկրներում, որտեղ անգլերենը մայրենի լեզու չէ[38]։ Joe’s Garage եռակի ալբոմում վոկալիստ Այկ Ուիլիսի (անգլ.՝ Ike Willis) ձայնը պատկանել է Ջո անունով որոշակի հերոսի, որը պատմում է քաղաքական համակարգերի վտանգների, խոսքի և երաժշտության ազատության ճնշման, Իրանում իսլամական հեղափոխության մասին, որը այդ ժամանակ երաժշտությունը հայտարարել է որպես ապօրինի գործունեություն իր իրավասության շրջանակներում[39], ինչպես նաև «ամերիկացիների չհրապարակված հարաբերությունների, որոնք զբաղվում են սեքսով և բացահայտումներով»։ Ալբոմը ներառում է ռոք երգեր, ինչպիսիք են՝ Catholic Girls (պատասխան Jewish Princess երգի վերաբերյալ վեճերին[40]), Lucille Has Messed My Mind Up և ալբոմի համանուն երգը, որն ընդլայնվել է կենդանի կիթառի իմպրովիզացիաներով և պահեստային ստուդիական խմբի երաժիշտների նվագով, որոնց գլխավորել է թմբկահար Վինի Կոլայուտան (ում հետ Զապպան լավ երաժշտական փոխըմբռնում ուներ) քսենոխրոնիայի ընթացքում (անգլ.՝ Xenochrony)[41]։ Ալբոմը պարունակում է Զապպայի ամենահայտնի կիթառային պիեսներից մեկը, որը կոչվում է Watermelon in Easter Hay[42][43]։

1979 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Նյու Յորքում տեղի է ունեցել Ֆրանկ Զապպայի «Փոքրիկ օձեր» (անգլ.՝ Baby Snakes) ֆիլմի պրեմիերան[44], որը նվիրված էր «աննորմալ բաներ անող մարդկանց»[44]։ Գրեթե երեք ժամ տևողությամբ ֆիլմը բաղկացած է 1977 թվականի Նյու Յորքի համերգի ժամանակ նկարահանված կադրերից, որոնց մասնակցել են ստեղնաշարահար Թոմի Մարսը (անգլ.՝ Tommy Mars) և պերկուսիոնիստ Էդ Մանը (անգլ.՝ Ed Mann), ինչպես նաև կիթառահար Էնդրիան Բելյուն[44]։ Ֆիլմում կան նաև մի քանի անսովոր դրվագներ Բրյուս Բիքֆորդի պլաստիլինի անիմացիայի (անգլ.՝ Bruce Bickford (animator)) մասնակցությամբ, որոնք նախկինում ներկայացվել էին հեռուստատեսությամբ 1974 թվականին (դրանք հետագայում հասանելի են դարձել The Dub Room Special (անգլ.՝ The Dub Room Special) տեսահոլովակում 1982 թվականին[45]։ Ֆիլմը չի անցել կինովարձույթի[46], սակայն 1981 թվականին արժանացել է Գրան-պրիի Փարիզի Առաջին միջազգային երաժշտական փառատոնում։ The Zappa Family Trust (անգլ.՝ Gail Zappa) հիմնադրամը թողարկել է կինոնկարը DVD սկավառակով, սակայն այն հասանելի է դարձել միայն 2003 թվականին[44]։

Ավելի ուշ Զապպան մի քանի անգամ հայտնվել է հեռուստատեսային հաղորդումներում։  Նա հնչյունավորել է դրվագներ «Շելլի Դյուվալի հեքիաթային թատրոնում»[47], «Մայամիի ոստիկանություն» սերիալում («Payback» սերիա)[48] և «Ռենի ու Ստիմփիի շոուում»[47]։ «Սիմփսոնները» սերիալի դրվագներից մեկի հնչյունավորումը տեղի չի ունեցել ի հիասթափություն նրա ստեղծող Մեթ Գրեյնինգի (Գրեյնինգը եղել է Զապպայի հարևանը և նրա արվեստի հավատարիմ երկրպագուն)[49]։

1980-ականներ։ Ավելի արդյունավետ, քան երբևէ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրենկ Զապպան ելույթ է ունենում Buffalo Memorial Auditorium-ում 1980 թվականին

1980 թվականին Զապպան խզել է իր կապերը Mercury Records ընկերության այն բանից հետ, երբ լեյբլը հրաժարվել է թողարկել «I Don’t Wanna Get Drafted» երգը[50]։ Հյուսիսային Ամերիկայում երգը թողարկվել է Zappa Records լեյբլում, իսկ միջազգային մակարդակում՝ CBS Records լեյբլում[51]։ 1980 թվականի մեծ մասը համերգային շրջագայություններով անցկացնելուց հետո Զապպան 1981 թվականին թողարկել է Tinsel Town Rebellion ալբոմը[52]։ Սկավառակն առաջին անգամ թողարկվել է Զապպայի սեփական Barking Pumpkin Records լեյբլում և բաղկացած էր 1979 թվականի շրջագայության ընթացքում կատարված երգերից, մեկ ստուդիական թրեքից և 1980 թվականի շրջագայությունների նյութերից[52]։ Ալբոմը բարդ գործիքային երաժշտության և շպրեխգեզանգի (զրույցը երգի ընթացքում) օգտագործման խառնուրդ է[52]։ Նման վոկալային տեխնիկա օգտագործել են նաև այնպիսի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Առնոլդ Շյոնբերգը և Ալբան Բերգը[52]։ Օգտագործելով այս անսովոր տեխնիկան՝ Զապպան դրանով որոշել է ցույց տալ սեփական խմբի անդամների երաժշտական փորձը[52]։ Մինչդեռ որոշ տեքստեր վրդովմունք են առաջացրել քննադատների շրջանում, որոնք դրանցում հայտնաբերել են սեքսիզմի տարրեր[53], ինչպես նաև քաղաքական և սոցիոլոգիական սատիրա ալբոմ համանուն երգում և The Blue Light երգում[54]։ Երգերը նկարագրվել են որպես «զվարճալի քննադատություններ որևէ բանի հավատալու ամերիկյան հասարակության պատրաստակամությանը»[54]։ Ալբոմը հատկանշական է նաև նրանով, որ դրա ձայնագրմանը մասնակցել է կիթառահար Սթիվ Վայը, որը միացել էր Ֆրենկի շրջագայության խմբին 1980 թվականի աշնանը[55]։

Նույն թվականին թողարկվել է You Are What You Is (անգլ.՝ You Are What You Is) կրկնակի ալբոմը[56]։ Ալբոմի մեծ մասը ձայնագրվել է Զապպայի նոր ստուդիայում, որը կոչվում էր Utility Muffin Research Kitchen (անգլ.՝ Utility Muffin Research Kitchen) և գտնվում էր իր տանը՝ դրանով իսկ երաժիշտին լիակատար ազատություն տալով աշխատանքի ընթացքում[57]։ Ալբոմը ներառել է մեկ բարդ գործիքային կոմպոզիցիա՝ Theme from the 3rd Movement of Sinister Footwear, սակայն հիմնական շեշտը դրվել է ռոք երգերի վրա՝ Զապպայի սարդոնիկ սոցիալական մեկնաբանությամբ, երգիծական տեքստեր, որոնք վերաբերում են դեռահասներին, զանգվածային լրատվամիջոցներին, կրոնական և քաղաքական կեղծավորությանը[58]։ Dumb All Over երգը տիրադա է կրոնի վերաբերյալ, ինչպես Heavenly Bank Account երգը, որում Զապպան բողոքում է հեռուստավանգելիստների դեմ, ինչպիսիք են Ջերրի Ֆալուելն ու Փեթ Ռոբերտսոնը, որոնք իբր ազդել են ԱՄՆ-ի վարչակազմի վրա և օգտագործել կրոնը՝ որպես հարստացման միջոց[59]։ Society Pages և I’m a Beautiful Guy երգերը մատնանշում են Զապպայի անհանգստությունը Ռեյգանի դարաշրջանի և նրա «հարստության և երջանկության կեղտոտ հետապնդման» մասին[59]։

1981 թվականին Զապպան ստեղծել է նաև երեք գործիքային ալբոմ՝ Shut Up 'N Play Yer Guitar, Shut Up 'N Play Yer Guitar Some More և The Return of the Son of Shut Up 'N Play Yer Guitar, որոնք ի սկզբանե վաճառվել են պատվերով, բայց հետագայում թողարկվել են CBS լեյբլում իրենց վայելած մեծ ժողովրդականության շնորհիվ[60]։ Այս ալբոմներում Ֆրենկը կենտրոնացել է բացառապես կիթառային աշխատանք վրա, որի կոմպոզիցիաները 1979-1980 թվականների կենդանի ձայնագրություններ էին և շեշտում են Զապպայի իմպրովիզացիոն հմտությունները «ուղեկցող խմբի գեղեցիկ կատարումներով»[61]։ Մեկ այլ բացառապես կիթառային ալբոմ, որը կոչվել է Guitar (անգլ.՝ Guitar (Frank Zappa album)), թողարկվել է 1988 թվականին, իսկ Trance-Fusion (անգլ.՝ Trance-Fusion) ալբոմը թողարկվել է հետմահու 2006 թվականին[61]։

Հիթային սինգլներից մինչև դասական երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1982-ի մայիսին Զապան թողարկել է ալբոմ Ship Arriving Too Late to Save a Drowning Witch, ում երգը «Valley Girl» պարզվեց, որ երբևէ ամենալավ վաճառված սինգլն է, առաջադրվել է Գրեմմիի մրցանակ և հասել է աղյուսակի 32 դիրքի Billboard[36]։ Իմպրոտիվ երգով Ֆրենկ Զապայի դուստրը՝ Մուն անունով, ծաղրում է դեռահաս աղջկա անիմաստ խոսքը Սան Ֆերնանդոյի հովտից՝ օգտագործելով Սան Ֆերնանդոյի հովտի սոցիոլեկտիկական արտահայտություններից շատերը, ինչպիսիք են՝ «իմ բերանը դնի՛ր իմ բերանը», «իհարկե, ֆար» (ակնհայտորեն պարոդիկ խոսք  նամականիշ, sir) «բարի» (ճարպոտ մարդ) և «թքել»[62]։ Ամերիկացիներից շատերը, ովքեր վերջերս ճանաչեցին Ֆրենկին իր հաջող սինգլներից, այժմ կարծում էին, որ նա գրում է «փոքր էժան ապրանքներ», չնայած նրան, որ ալբոմի մնացած մասը պարունակում էր շատ բարդ երաժշտություն[63]։ Զապան նյարդայնացավ դրանով և երբեք այս երգը կենդանի չի կատարել[63][64]։

1983-ին թողարկվեց երկու աշխատանք, որոնցից մեկը ռոք-ալբոմ էր The Man from Utopia[65] Էկլեկտիկական ալբոմը երգերում ուներ վոկալ մասեր Dangerous Kitchen և The Jazz Discharge Party Hats, ինչպես նաև շարունակվել է — շրջում է շուրջը Tinseltown Rebellion[65]։ Երկրորդ ալբոմը London Symphony Orchestra, Vol. 1 պարունակում էր Զապաի կոմպոզիցիաներ, որոնք կատարել են Լոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախմբը՝ դիրիժոր Քենթ Նագանոյի ղեկավարությամբ[65]։ Այս նստաշրջանների երկրորդ ռեկորդը ռեկորդն էր London Symphony Orchestra, Vol. 2, թողարկվել է 1987 թ[65]։ Նյութը ձայնագրվեց կարճ ժամանակում՝ առևտրիապես հաջողված սինգլից ստացված բոլոր ֆինանսական միջոցների հաշվին Valley Girl[65]։ Զապան դժգոհ էր Լոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի ձայնագրություններից։ Պատճառներից մեկը երգն է «Strictly Genteel», որը ձայնագրվել է այն բանից հետո, երբ քամու գործիքի բաժինը ընդմիջման ժամանակ խմիչքների է գնացել. ուղու համար պահանջվել է 40 խմբագրում՝ անտեղի նշումներ թաքցնելու համար[65]։ Դիրիժոր Նագանոն գոհ էր այս փորձից և նշեց, որ «նվագախմբին և երաժշտությունը քաղաքավարիությունը մարդկային ուժերի տեսանկյունից բավականին բարդ բան է»[66]։ Որոշ ակնարկներում նշվում էր, որ նվագախմբի հետ Զապայի գրառումները դեռևս մնում էին երաժշտության լավագույն մարմնավորումը նկարչի կարիերայում[67]։ 1984-ին Զապան կրկին հավաքվեց Նագանոյի և Բերկելիի ֆիլհարմոնիկի հետ` կոչվող կենդանի կատարման համար A Zappa Affair[65]։ Այս ներկայացման ընթացքում եղել են ընդլայնված նվագախումբ, կյանքի մեծ տիկնիկներ և շարժվող զարդեր[65]։ Չնայած քննադատողները խոստովանեցին, որ ներկայացումը առևտրային առումով անհաջող է եղել, այն ընդամենը երկու անգամ էր[65]։Շնորհանդեսից հետո Զապպային հրավիրվել էր կոնֆերանսի կազմակերպիչ Թոմաս Ուելսի կողմից՝ ներկայացնելու Օհայոյի նահանգային համալսարանում Ամերիկյան կոմպոզիտորների ընկերության հանդիպումը:[68] Հենց այնտեղ էր, որ Զապան արտասանեց իր հայտնի արտահայտությունը՝ «Բինգո՛: Դուք մշտական պաշտոն ունեք»[69], և նաև կատարեց երկու կտոր սիմֆոնիկ և կամերային Կոլումբուս նվագախմբի հետ «Dupree’s Paradise» և «Naval Aviation in Art?»[68][70]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Murray C. S. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118636200 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ https://www.zentao.com/NonFoods/Discography/classical.htm
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 https://books.google.ru/books?id=9SgEAAAAMBAJ&pg=PA34&dq=Mothers+of+invention+psychedelic&hl=en&sa=X&ei=cvfuT_zDL6zP4QTkgo3JDQ&ved=0CGUQ6AEwCQ#v=onepage&q=Mothers%20of%20invention%20psychedelic&f=false
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 https://www.webcitation.org/6DQrwimzq?url=http://www.allmusic.com/artist/frank-zappa-mn0000138699
  8. ↑ Occhiogrosso, 1989, էջ 15
  9. ↑ The New Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll, 1993.
  10. ↑ 10,0 10,1 Occhiogrosso, 1989, էջ 20—23
  11. ↑ Miles, 2004, էջեր 8—9
  12. ↑ 12,0 12,1 Miles, 2004, էջ 10
  13. ↑ Occhiogrosso, 1989, էջ 22
  14. ↑ Slaven, 2003, էջեր 46
  15. ↑ Mendoza, Bart (2005-11). «Counter Culture Coincidence». San Diego Troubadour. The San Diego Troubadour. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում)
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Occhiogrosso, 1989, էջ 29
  17. ↑ Miles, 2004, էջ 22
  18. ↑ Miles, 2004, էջ 36
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Occhiogrosso, 1989, էջ 30—33
  20. ↑ Holmes, Thom Early Synthesizers and Experimenters // Electronic and experimental music: technology, music, and culture. — 3rd. — Taylor & Francis, 2008. — С. 153—154. — ISBN 0-415-95781-8
  21. ↑ Show 14 — Big Rock Candy Mountain: Rock 'n' roll in the late fifties. [Part 4] : UNT Digital Library
  22. ↑ 22,0 22,1 Albertos, Román García, FZ Musical Quotes, Information is Not Knowledge, globia.net/donlope. Retrieved on January 21, 2008.
  23. ↑ Watson, 1996, էջ 13
  24. ↑ Օրինակ՝ 1967 թվականի «Flower Punk» (որում Զապպան ծաղրանմանակում է «Hey Joe» ռոք-ստանդարտը) և и «Who Needs The Peace Corps?» (հիպպի շարժման առևտրայնացման բացահայտ քննադատությամբ) երգերը։
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 Lowe, 2006, էջ 132
  26. ↑ Clement, Brett (2004), «Little dots: A study of the melodies of the guitarist / composer Frank Zappa (pdf file)» (PDF), Master Thesis, The Florida State University, School of Music, էջեր 25–48, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ փետրվարի 16-ին, Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին Արխիվացված է Փետրվար 16, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:. Retrieved on December 29, 2007.
  27. ↑ Hemmings, Richard (2006), Ever wonder why your daughter looked so sad? Non-danceable beats: getting to grips with rhythmical unpredictability in Project/Object, richardhemmings.co.uk, Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 12-ին, Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին Արխիվացված է Հոկտեմբեր 12, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:. Retrieved on July 24, 2008.
  28. ↑ Miles, 2004, էջեր 261—262
  29. ↑ Lowe, 2006, էջ 134
  30. ↑ 30,0 30,1 Miles, 2004, էջ 234
  31. ↑ Swenson, John. (1980-03). «Frank Zappa: America's Weirdest Rock Star Comes Clean» (անգլերեն). High Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
  32. ↑ Lowe, 2006, էջ 138
  33. ↑ Lowe, 2006, էջ 140
  34. ↑ Groening, Matt; Menn, Don (1992), «The Mother of All Interviews. Act II: Matt Groening joins in on the scrutiny of the central decentralizer», in Menn, Don (ed.) (ed.), Zappa! Guitar Player Presents, San Francisco, CA: Miller Freeman, էջ 61, ISSN 1063-4533 {{citation}}: |editor-first= has generic name (օգնություն)
  35. ↑ «Joe's Garage» (անգլերեն). Allmusic. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 «Dancin' Fool» (անգլերեն). Allmusic. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  37. ↑ Peterson, Chris. He's Only 38 and He Knows How to Nasty(անգլ.) // Relix. — Ноябрь 1979. — Т. 6. — № 5.
  38. ↑ Watson, 1996, էջ 351
  39. ↑ Miles, 2004, էջ 277
  40. ↑ Watson, 2005, էջ 59
  41. ↑ Occhiogrosso, 1989, էջ 180
  42. ↑ Zappa, Dweezil (1996), Greetings music lovers, Dweezil here, Liner Notes, Frank Zappa Plays the Music of Frank Zappa: A Memorial Tribute {{citation}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն); More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  43. ↑ Watson, 2005, էջ 61
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 Baby Snakes, 2003, DVD cover, Eagle Vision.
  45. ↑ Miles, 2004, էջ 282
  46. ↑ Sohmer, Adam (2005 թ․ հունիսի 8), Baby Snakes – DVD, Big Picture Big Sound. Retrieved on January 7, 2008.
  47. ↑ 47,0 47,1 «Frank Zappa» (անգլերեն). IMDb. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  48. ↑ Miles, 2004, էջ 343
  49. ↑ Eliscu, Jenny (8 ноября 2002), «Homer and Me», Rolling Stone (անգլերեն)
  50. ↑ Times The New York - Google Books. — Books.google.com.
  51. ↑ «Frank Zappa - I Don't Wanna Get Drafted! (Vinyl) at Discogs». Discogs. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 30-ին.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 52,4 Lowe, 2006, էջ 161
  53. ↑ Miles, 2004, էջ 284
  54. ↑ 54,0 54,1 Lowe, 2006, էջ 165
  55. ↑ Miles, 2004, էջ 283
  56. ↑ Chris Michie (2003 թ․ հունվար), We are The Mothers...and This Is What We Sound Like!, MixOnline.com, Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 11-ին, Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 16-ին Արխիվացված է Փետրվար 11, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով:. Retrieved on January 4, 2008.
  57. ↑ Miles, 2004, էջ 269
  58. ↑ Huey, Steve, You Are What You Is. Review, Allmusic. Retrieved on January 7, 2008.
  59. ↑ 59,0 59,1 Lowe, 2006, էջեր 169—175
  60. ↑ Zappa, Frank (1982 թ․ նոյեմբեր), Absolutely Frank. First Steps in Odd Meters, Guitar Player Magazine, էջ 116.
  61. ↑ 61,0 61,1 Swenson, John (November, 1981), Frank Zappa: Shut Up 'N Play Yer Guitar, Shut Up 'N Play Yer Guitar Some More, The Return of the Son of Shut Up 'N Play Yer Guitar, Guitar World
  62. ↑ Huey, Steve. «Valley Girl» (անգլերեն). Allmusic. Վերցված է 5 днкабря 2013-ին.. Retrieved on January 7, 2008.
  63. ↑ 63,0 63,1 Lowe, 2006, էջ 178
  64. ↑ Miles, 2004, էջ 304
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 65,4 65,5 65,6 65,7 65,8 Occhiogrosso, 1989, էջեր 146—156
  66. ↑ Miles, 2004, էջ 315
  67. ↑ Ruhlmann, William. «London Symphony Orchestra, Vol. 1. Review» (անգլերեն). Allmusic. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  68. ↑ 68,0 68,1 Miles, 2004, էջ 323
  69. ↑ Zappa, Frank (1984). «Bingo! There Goes Your Tenure»» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  70. ↑ Kelp, Larry (1984 թ․ հունիսի 18). «Zappa Pokes Into The Fine Arts» (անգլերեն). The Oakland Tribune. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Day, Nancy Censorship: Or Freedom of Expression?. — Minneapolis: Twenty-First Century Books, Lerner Publication, 2001. — ISBN 0-8225-2628-X
  • Norris, Andrew and Delville, Michel Frank Zappa, Captain Beefheart and the Secret History of Maximalism. — Oxford: Salt Publishing, 2005. — ISBN 978-1-84471-059-1
  • DeCurtis, Anthony The Rolling Stone Illustrated History of Rock & Roll. — New York: Random House, 1992. — ISBN 0-679-73728-6
  • Gray, Michael Mother! Is the Story of Frank Zappa. — London: Proteus Books, 1984. — ISBN 0-86276-146-8
  • James, Billy Necessity Is ...: The Early Years of Frank Zappa & The Mothers of Invention. — London: SAF Publishing Ltd., 2000. — ISBN 0-946719-51-9
  • Lowe, Kelly Fisher. The Words and Music of Frank Zappa. — Westport: Praeger Publishers, 2006. — ISBN 0-275-98779-5
  • Martin, Bill Avant Rock: Experimental Music from the Beatles to Björk. — Peru, Illinois: Open Court Publishing Company, 2002. — ISBN 0-8126-9500-3
  • MacDonald, Ian Revolution in the head: The Beatles' Records and the Sixties. — Fourth Estate Ltd., 1994. — ISBN 1-85702-099-5
  • Miles, Barry. Frank Zappa. — London: Atlantic Books, 2004. — ISBN 1-84354-092-4
  • Slaven, Neil. Electric Don Quixote: The Definitive Story of Frank Zappa. — London: Omnibus Press, 1996. — ISBN 0-7119-9436-6
  • Sparks, Michael Cocaine Fiends and Reefer Madness: An Illustrated History of Drugs in the Movies. — New York: Cornwall Books, 1982. — ISBN 0-8453-4504-4
  • Walley, David No Commercial Potential. The Saga of Frank Zappa. Then and Now. — New York: E. P. Dutton, 1980. — ISBN 0-525-93153-8
  • Watson, Ben Frank Zappa: The Negative Dialectics of Poodle Play. — New York: St. Martin's Griffin, 1996. — ISBN 0-312-14124-6
  • Watson, Ben Frank Zappa. The Complete Guide to His Music. — London: Omnibus Press, 2005. — ISBN 1-84449-865-4
  • Occhiogrosso, Peter The Real Frank Zappa Book. — New York: Poseidon Press, 1989. — ISBN 0-671-63870-X
  • Zappa, Frank The New Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll. — New York: Simon & Schuster Inc, 1993. — ISBN 0-684-81044-1

Արտաքին հղումեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրենկ Զապպա» հոդվածին։
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրենկ_Զապպա&oldid=9711268» էջից