Քուր (Շվեյցարիա)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Քուր
գերմ.՝ Chur
Զինանշան

ԵրկիրՇվեյցարիա Շվեյցարիա
Մակերես28,09 կմ²
ԲԾՄ593 մետր
Բնակչություն▲35 373 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ081
Փոստային դասիչ7000[2][3], 7001[3], 7004[3], 7006[3] և 7007[3]
Ավտոմոբիլային կոդGR
Պաշտոնական կայքchur.ch​(գերմ.)
Քուր (Շվեյցարիա) (Շվեյցարիա)##
Քուր (Շվեյցարիա) (Շվեյցարիա)

Քուր (German: [[Միջազգային հնչյունական այբուբեն|[ˈkuːr]]] [[Միջազգային հնչյունական այբուբեն|[ˈxuːr]]]) կամ Coire (ֆրանսերեն: ; ռոմանշ.՝ Cuira ˈkweːrɐ||roh-putèr-Cuira.ogg}} ), Շվեյցարիայի Գրաուբյունդեն կանտոնի վարչական կենտրոնն ու ամենամած քաղաքը։ Ընկած է կանտոնի հյուսիսային հատվածում, Գիսոնյան-Հռենոսյան հովտի հենց այն մասում, որտեղ Հռենոսը թեքվում է դեպի հյուսիս։ Գետի աջ ափին կառուցված այդ բնակավայրը համարվում է Շվեյցարիայի հնագույն քաղաքը։

Զբաղեցնում է 28,09 քառակուսի կիլոմետր տարածք, որի 17.6%-ն օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակներով, 52.1%-ն անտառապատ է, 26.5%-ը գրավել են շենքերն ու ճանապարհները։ Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում վերջինիս բաժինը գյուղատնտեսական օգտագործման հողերի հաշվին 87 հեկտարով ավելացել է[4]։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով՝ Քուրի բնակիչների թվաքանակը եղել է 35,378. Նրանց 19.2%-ը օտարերկրացիներ էին։ Բնակչության թվաքանակի փոփոխության միջին տարեկան ցուցանիշը կազմել է 2.34%: Քաղաքի բնակիչների 81.0%-ի մայրենի լեզուն գերմաներենն է, 5.4%-ինը՝ ռոմանշերենը, 5.1%-ինը՝ իտալերենը[5]։

Քուրի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները[6].

Պատմամշակութային հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուրի մի շարք պատմամշակութային հուշարձաններ ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ հնագիտական երկու վայր, հին (միջնադարյան) քաղաքամասը, նախապատմական Welschdörfli բնակավայրը, հին հռոմեական վիկուսը, չորս արխիվ ու գրադարան, չորս թանգարան, երեք եկեղեցի, ևս 15 այլ շինություններ[7]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Փոստի փողոցը հին քաղաքամասում
    Փոստի փողոցը հին քաղաքամասում
  • Արվեստի թանգարանը
    Արվեստի թանգարանը
  • Սբ. Մարտին եկեղեցին
    Սբ. Մարտին եկեղեցին
  • Kantonsgerichtsgebäude-ն (կանտոնային դատարանի շենքը)
    Kantonsgerichtsgebäude-ն (կանտոնային դատարանի շենքը)
  • St. Maria Himmelfahrt (Համբարձման տաճարը)
    St. Maria Himmelfahrt (Համբարձման տաճարը)
  • Փողոց հին քաղաքամասում
    Փողոց հին քաղաքամասում

Տաճարի ներկայիս տարածքի մերձակայքում առաջին եկեղեցին հիմնվել է 5-րդ դարի առաջին կեսին։ 8-րդ դարում, դրա հարևանությամբ, ռոմանական ճարտարապետության ոճով կառուցվել է կրիպտ, որտեղ պահպանվել են Ալբրեխտ Դյուրեր և Հանս Հոլբեյն Կրտսերի նշանակալից ստեղծագործություններ։ Իսկ տաճարն ինքը կառուցվել է 1154-ից 1270 թվականների միջակայքում։ Նրա բարձր խորանը ուշ գոթիկայի ոճով 1492 թվականին ավարտի է հասցրել Յակոբ Ռուսսը[8]։

St. Luzi եկեղեցին հավանաբար կառուցվել է 8-րդ դարում։ Կարոլինգյան ժամանակներում այնտեղ գրչագրության դպրոց է գործել[9]։

Քաղաքի տեսարժան վայրերից են նաև շվեյցարացի նկարիչ Հ. Գիգերի ձևավորած ու պատկերազարդած Giger Bar-ը, հին քաղաքամասի շինությունները, պատկերասրահը, բնության պատմության թանգարանը...

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուր (1981-2010)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 4.8
(40.6) 		6.4
(43.5) 		11.2
(52.2) 		15.1
(59.2) 		20.0
(68) 		22.7
(72.9) 		24.9
(76.8) 		24.1
(75.4) 		20.0
(68) 		16.1
(61) 		9.5
(49.1) 		5.3
(41.5) 		15.0
(59)
Միջին օրական °C (°F) 0.7
(33.3) 		1.8
(35.2) 		5.9
(42.6) 		9.7
(49.5) 		14.3
(57.7) 		17.1
(62.8) 		19.1
(66.4) 		18.5
(65.3) 		14.8
(58.6) 		10.8
(51.4) 		5.2
(41.4) 		1.7
(35.1) 		10.0
(50)
Միջին ցածր °C (°F) −2.6
(27.3) 		−2.0
(28.4) 		1.6
(34.9) 		4.6
(40.3) 		8.9
(48) 		11.8
(53.2) 		13.8
(56.8) 		13.7
(56.7) 		10.3
(50.5) 		6.6
(43.9) 		1.7
(35.1) 		−1.4
(29.5) 		5.6
(42.1)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 51
(2.01) 		47
(1.85) 		55
(2.17) 		49
(1.93) 		71
(2.8) 		93
(3.66) 		109
(4.29) 		112
(4.41) 		81
(3.19) 		56
(2.2) 		70
(2.76) 		55
(2.17) 		849
(33.43)
Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ) 34.0
(13.39) 		24.7
(9.72) 		10.3
(4.06) 		1.5
(0.59) 		0.4
(0.16) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.1
(0.04) 		0.1
(0.04) 		10.0
(3.94) 		20.6
(8.11) 		101.7
(40.04)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) 7.3 6.6 8.1 7.5 9.9 11.2 11.0 11.2 8.4 7.0 8.5 7.9 104.6
Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 1.0 cm) 4.8 3.9 2.5 0.4 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.6 4.1 17.4
% խոնավություն 73 70 65 63 64 67 68 71 73 73 74 75 70
Միջին ամսական արևային ժամ 97 112 139 147 169 177 203 185 155 135 93 81 1692
աղբյուր: MeteoSwiss[10]

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանի քուրցիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեորգ Ենաչ, 1636
Անգելիկա Կաուֆման-«Ինքնանկար», 1784
Ֆիլիպ Շաֆ
Կուրտ Հյուբեր
Հ. Գիգեր, 2012
Մարիո Ֆրիք, 2015
Նինո Շուրտեր, 2011
Վաղ ժամանակներ
  • Գեորգ Բլաուրոկ (1492–1529)- արմատական Ռեֆորմացիայի առաջնորդներից և անաբապտիզմի հիմնադիրներից մեկը
  • Յոհանես Ֆաբրիցիուս Մոնտանուս (1527–1577)- գերմանացի աստվածաբան և բանաստեղծ[11]
  • Յորգ Ենաչ (1596–1639)- Երեսնամյա պատերազմի ժամանակների քաղաքական գործիչ[12]
  • Սոլոմոն Շպրեխեր ֆոն Բեռնեգ (1697–1758)- Յոթնամյա պատերազմի ժամանակների հաբսբուրգյան ֆելդմարշալ
18-րդ դար
  • Երեմիա Թեուս (1716–1746)- շվեյցարա-ամերիկյան նկարիչ
  • Անգելիկա Կաուֆման (1741–1801) - ավստրիացի նկարչուհի[13]
  • Ռիշար Լա Նիկա (1794 – 1883)- շվեյցարացի ինժեներ
19-րդ դար
  • Ալեքսանդր Մորիտցի (1806-1850)- շվեյցարացի բնագետ, էվոլուցիոն տեսության սկզբնավորողներից մեկը
  • Գոթֆրիդ Լյուդվիգ Թեոբալդ (1810 – 1869)- երկրաբան և քարտեզագիր, 1854-1869 թթ. դասավանդել է Քուրում
  • Յոհան Բապտիստա ֆոն Չառներ (1815–1879) - փաստաբան, քաղաքական գործիչ[14]
  • Ֆիլիպ Շաֆ (1819–1893)- աստվածաբան, պատմաբան, երկար տարիներ ապրել ու դասավանդել է ԱՄՆ-ում[15]
  • Յոհան Կոաց (1822– 1918)- քարտեզագիր, լեռնագնաց
  • Սիմեոն Բավիեր (1825–1896)- քաղաքական գործիչ, Շվեյցարիայի Դաշնային խորհրդի անդամ 1878-1883 թթ.
  • Էդուարդ Քիլիաս (1829–1891)- ֆիզիկոս, բնագետ, բալնեոլոգ
  • Կարլ Հիլթի (1833–1909)- փիլիսոփա, գրող, փաստաբան
  • Ադոլֆո Քինդ (1848–1907)- քիմիկոս ինժեներ, Իտալիայում դահուկասպորտի հիմնադիրներից
  • Կլարա Ռագաց (1874–1957)- ֆեմինիստ, պացիֆիստ
  • Յակոբ Բուխիլի (1876–1945)- ինժեներ
  • Յոսիաս Բրաուն-Բլանքետ (1884–1980)- ֆիտոսոցիոլոգ, բուսաբան
  • Ռոզա Գուտկնեխտ (1885–1959)- աստվածաբան և կրոնավոր, առաջին կին պաստորներից մեկը
  • Հարրի Քլարք (1889–1931)- նկարիչ
  • Կուրտ Հյուբեր (1893–1943)- համալսարանի դասախոս, հակաֆաշիստական դիմադրության «Ճերմակ վարդ» խմբի մարտիկ
  • Մորիս Կոնրադի (1896 − 1947)- ռուսական սպիտակգվարդիական շարժման մասնակից, սպա
20-րդ դար
  • Ռոբերտ Պլատով (1900–1982)- ժուռնալիստ, Platow Brief հրատարակրոտան հիմնադիր[16]
  • Հայնրիխ Վիլլի (1900–1971)- մանկաբույժ, Prader–Willi համախտանիշի հայտնաբերողներից մեկը
  • Անդրեաս Վալզեր (1908–1930)- նկարիչ
  • Գուստավ Գուանելա (1909–1982)- գյուտարար
  • Մայնռադ Շյուտտեր (1910–2006)- կոմպոզիտոր
  • Ռուդոլֆ Օլգիատի (1910–1995)- ճարտարապետ, New Objectivity շարժման ներկայացուցիչ
  • Հ. Ռ. Գիգեր (1940–2014)- նկարիչ, «Օսկար» մրցանակի դափնեկիր[17]
  • Պետեր Ցումտոր (ծնվ. 1943)- ճարտարապետ
  • Ալեքս Պ. Շմիդ (ծնվ. 1943)- գիտնական, ՄԱԿ-ի ահաբեկչության կանխարգելման բաժնի նախկին աշխատակից
  • Մարիո Իլլիեն (ծնվ. 1946)- ինժեներ, շարժիչագործ
  • Ռոբերտ Ինդերմաուր (ծնվ. 1947)- նկարիչ, քանդակագործ
  • Հանս Դանուզեր (ծնվ. 1953)- նկարիչ, լուսանկարիչ
  • Կորին Կուրշելաս (ծնվ. 1956)- երգչուհի, երգերի հեղինակ, դերասանուհի[18]
  • Վալերիո Օլգիատի (ծնվ. 1958)- ճարտարապետ
  • Ռեբեկա Ինդերմաուեր (ծնվ. c.1977)- հեռուստատեսային դերասանուհի[19]
Մարզիկներ
  • Ռիկո Բիանկի (ծնվ. 1930)- թիավարող մարզիկ, 1952 թվականի և 1960-ի ամառային օլիմպիական խաղերի մասնակից
  • Իվոն Ռյուեգ (ծնվ. 1938)- լեռնադահուկորդ, 1960 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերում ոսկե մեդալ է նվաճել հսկայական ոլորավայրէջք մարզաձևում
  • Մարիո Ֆրիք (ծնվ. 1974)- ֆուտբոլիստ
  • Բինիա Ֆելչեր (ծնվ. 1978)- կյորլինգիստ, 2006 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր
  • Նինո Շուրտեր (ծնվ. 1986)- հեծանվաարշավորդ, օլիմպիական խաղերի ոսկե մեդալակիր

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • A. Eichhorn, Episcopatus Curiensis (St Blasien, 1797)
  • W. von Juvalt, Forschungen fiber die Feudalzeit im Curischen Raetien, 2 parts (Zürich, 1871)
  • C. Kind, Die Reformation in den Bistumern Chur und Como (Coire, 1858)
  • Conradin von Moor, Geschichte von Curraetien (2 vols., Coire, 1870–1874)
  • P. C. you Planta, Des alte Raetien (Berlin, 1872); Idem, Die Curraetischen Herrschaften in der Feudalzeit (Bern, 188i); Idem, Verfassungsgeschichte der Stadt Cur im Mittelalter (Coire, 1879); Idem, Geschichte von Graubünden (Bern, 1892).
  • Principality of Liechtenstein homepage on religion Արխիվացված 2008-01-01 Wayback Machine

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie Geschlecht und Gemeinde; Provisorische Jahresergebnisse; 2018 — FSO, 2019.
  2. ↑ https://map.geo.admin.ch/?ch.swisstopo-vd.ortschaftenverzeichnis_plz=96278A62-3F02-4FD7-A426-1E56EAFDEE96&time=None&lang=de&topic=ech&bgLayer=ch.swisstopo.pixelkarte-farbe&layers=ch.swisstopo-vd.ortschaftenverzeichnis_plz,ch.swisstopo.zeitreihen,ch.bfs.gebaeude_wohnungs_register,ch.bav.haltestellen-oev,ch.swisstopo.swisstlm3d-wanderwege&layers_opacity=0.75,1,1,1,0.8&layers_visibility=true,false,false,false,false&layers_timestamp=,18641231,,,&E=2759697.55&N=1191217.75&zoom=6
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 https://www.post.ch/de/pages/plz-suche
  4. ↑ Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits accessed 27 October 2016
  5. ↑ Swiss Federal Statistical Office Արխիվացված 5 Հունվար 2016 Wayback Machine accessed 27-Oct-2009
  6. ↑ 6,0 6,1 Chur in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.
  7. ↑ Swiss inventory of cultural property of national and regional significance Արխիվացված 1 Մայիս 2009 Wayback Machine 21.11.2008 version, (գերմ.) accessed 6 February 2017
  8. ↑ Official website-The Cathedral (գերմ.) accessed 27 December 2016
  9. ↑ Official website-St. Luzi (գերմ.) accessed 27 December 2016
  10. ↑ «Temperature and Precipitation Average Values-Table, 1981-2010» (գերմաներեն, ֆրանսերեն, and իտալերեն). Federal Office of Meteorology and Climatology - MeteoSwiss. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 19-ին., the weather station elevation is 556 metres (1,824 feet) above sea level.
  11. ↑ German Wiki, Johannes Fabricius Montanus
  12. ↑ 1911 Encyclopædia Britannica, Volume 15, Jenatsch, Georg retrieved 21 November 2018
  13. ↑ 1911 Encyclopædia Britannica, Volume 15, Kauffmann, Angelica retrieved 21 November 2018
  14. ↑ German Wiki, Johann Baptista von Tscharner
  15. ↑ 1911 Encyclopædia Britannica, Volume 24, Schaff, Philip retrieved 21 November 2018
  16. ↑ German Wiki, Robert Platow
  17. ↑ IMDb Database retrieved 21 November 2018
  18. ↑ IMDb Database retrieved 21 November 2018
  19. ↑ IMDb Database retrieved 21 November 2018

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 Քուր (Շվեյցարիա)
էջը Վիքիպահեստում
Վիքիճամփորդն ունի Քուր (Շվեյցարիա)ին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քուր (Շվեյցարիա)» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քուր_(Շվեյցարիա)&oldid=9826176» էջից