Jump to content

Վհուկի նշան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թոմփկինս Հարիսոն Մեթսոնի «Կախարդի քննությունը» կտավի մանրամասները (1853)

Վհուկի նշան (լատին․՝ stigma diabolicum, սատանայի նշան), մարմնի վրա նշան, որը վհուկների որսորդների կարծիքով ցույց էր տալիս, որ անհատը վհուկ է՝ կախարդների փորձությունների ամենավերջում։ Նշանի մասին համոզմունքները տարբերվում էին` կախված դատավարության վայրից և կախարդին առաջադրված մեղադրանքից։ Տերմինի ամենավաղ օգտագործումը հանդիպում է 16-րդ դարում և իր գագաթնակետին է հասել 1645 թվականին, բայց հետո ըստ էության անհետացել է 1700 թվականին[1]։

Ենթադրվում էր, որ Կախարդի կամ Սատանայի նշանը՝ Սատանայի մշտական նշանն է իրեն դավանողների վրա՝ նրանց հնազանդությունն ու իրեն մատուցած ծառայությունը կնքելու համար։ Ասում են, որ նա ստեղծել է հետքը՝ ճանկռելով նրանց մարմնի վրա, լիզելով մաշկը՝ մահացու գանգի նախշեր ստեղծելու համար կամ օգտագործելով տաք երկաթ՝ կապույտ կամ կարմիր երանգ ստանալու համար։ Ենթադրվում է, որ Սատանան նշում է անհատին գիշերային կախարդական ծեսերի ավարտին[2]։

Կախարդի ծծակը մարմնի վրա ինչ-որ տեղ աճած բշտիկ է։ Այն հաճախ պատկերվում է գորտնուկի տեսքով։

Վհուկների վրայի նշանների մասին համոզմունքները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վհուկների ծծակը վերաբերում է վաղ ժամանակակից Անգլիայում վհուկների կողմից մայրական իշխանության ընկալվող այլասերմանը[3]։ Կախարդի ծծակը կապված է կերակրման խոսակցությունների կամ ծանոթ կախարդների հետ, Կախարդի ծանոթը ենթադրաբար կաջակցեր կախարդին իր կախարդության մեջ՝ զոհաբերող կենդանիներից կամ կախարդի ծծակից սնուցման (արյունի) դիմաց[4]։ Սա նաև այն վայրն է, որտեղ սատանան իբր ծծում է, երբ գիշերը գալիս է քնեցնելու իր հավատարիմ ծառաներին՝ երբեմն սնուցելով նրանց իր սերմով։ Երբ սատանայական կիսագունդը բեղմնավորված է եղել, Կամբիոնը կարողացել է սնվել միայն այս ծծակով և ոչ մի ուրիշով։ Դիցաբանությունը ենթադրում է, որ 7-րդ շաբաթվա 7-րդ օրը անընդմեջ ծծակով կերակրման արդյունքում Կամբիոնը կծնվի անմիջապես հասուն տարիքում և կսկսի ավերածություններ գործել իր գերբնական հորից ժառանգած մի շարք դիվային ունակություններով։ Այնուամենայնիվ, եթե ծեսը խախտվի 49 օրվա ընթացքում՝ գործընթացը պետք է վերսկսվի…:

Ենթադրվում էր, որ բոլոր կախարդներն ու վհուկներն ունեին կախարդի նշան, որոնք սպասում էին իրենց գտնելուն։ Կախարդության մեջ մեղադրվող անձը ներկայացվել է դատարան և ենթարկվել մանրակրկիտ փորձաքննության։ Ամբողջ մարմինը համարվում էր կտավ և որպես սատանայի հետ պայմանագրի ապացույց համարվում էր այդ նշանը[2]։ Համարվում էր, որ կախարդի հետքերը ներառում են խալեր, մաշկի հետքեր, լրացուցիչ ծծակներ և մաշկի անզգայուն հատվածներ։ Փորձագետները կամ ինկվիզիտորները համոզված էին, որ կախարդի նշանը հեշտությամբ կարելի է տարբերել բնական նշանից։ Զոհերի բողոքները, որ նշանները բնական են՝ հաճախ անտեսվել են։

Միջնադարյան ինկվիզիտորներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վհուկների դատավարության իշխանությունները կանոնավոր կերպով մերկացնում էին մեղադրյալ կախարդին և սափրում էին մարմնի բոլոր մազերը, որպեսզի հնարավոր չլինի թաքցնել որևէ հետք։ Քորոցները մխրճվել են սպիների, կոշտուկների և մաշկի հաստացած հատվածների մեջ՝ «վհուկին ծակելու» պրակտիկա։ Սովորաբար այս արարողությունը կատարվել է մեծ բազմության առջև[5]։ Միջնադարյան ինկվիզիտորները նաև կարծում էին, որ Սատանան անտեսանելի հետքեր է թողել իր հետևորդների վրա։ Եթե քերթելուց և սափրվելուց հետո մեղադրյալ կախարդի մոտ հայտնաբերվում էր հավանական թերություններ, ապա պարզապես քորոցներ էին խրվում նրա մարմնի մեջ, մինչև հայտնաբերվեր անզգայուն տարածք[5]։ Կախարդի նշանների որոնումն անհետացել է 1700 թվականին[6]։

Մեղադրյալ կախարդների նկատմամբ կիրառված բռնությունը կախարդի հետքը բացահայտելու համար ներառում էր խոշտանգումներ. «Խոստովանության դրդելու համար քահանան մի քանի անգամ տաք ճարպ է քսել Քեթրին Բոյրայոնեի աչքերին և թևատակերին, ստամոքսի փոսին, ազդրերին, արմունկներին և հեշտոցում»։ Նա մահացել է բանտում և անկասկած վնասվածքներից»[7]։

Վաղ ժամանակակից Եվրոպայում վհուկների դատավարությունների ժամանակ անհատներ էին աշխատում՝ վհուկների հայտնաբերմանը և դատապարտմանը օգնելու համար։ Այս անհատներին տրվել է «վհուկ որոնողներ» կոչումը։ Թերևս ամենահայտնի կախարդ գտնողը Մեթյու Հոփկինս անունով մի մարդ էր (մոտ 1620–1647), որը պնդում էր, որ «Կախարդներ որոնողների Գեներալ» է։ Հոփկինսի գրվածքները հասել են իրենց ժողովրդականության գագաթնակետին Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ (մոտ 1645 թվական) և նպաստել կախարդի նշանի օգտագործմանը՝ որպես մեղքի ապացույց։ Արձանագրությունը ցույց է տալիս, որ երկու շոտլանդուհիներ քողարկվել են որպես տղամարդ, որոնք հայտնի են որպես «պարոն Դիքսոն» և «պարոն Փիթերսոն» այնպես, որ նրանք նույնպես կարողաննա դառնալ կախարդ որոնողներ[8]։

Պատմագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեթանոսական դաջվածքների տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչ վերաբերում է կախարդի նշանի պատմական ուսումնասիրությանը, պատմաբանները բաժանված են տարբեր խմբերի։ Առաջին խումբը, որը երբեմն կոչվում է «Մյուրեյիստներ», աջակցում է բրիտանացի մարդաբան Մարգարեթ Մյուրեյի ՝ կախարդի նշանի տեսությանը։ Կախարդի նշանի մասին պատմական քննարկումը սկսվել է Մյուրեյի գրքերի հրատարակումից հետո՝ «Կախարդությունը Արևմտյան Եվրոպայում և Վհուկների Աստվածը 20-րդ դարի սկզբին» թեմայով։ Նրա գրվածքները կտրականապես պնդում են, որ Սատանայի հետքերը իրականում եղել են դաջվածքների մեջ, որոնք նույնացնում էին կազմակերպված հեթանոսական կրոնի անդամներին, որոնք նրա կարծիքով՝ առաջացել էին միջնադարում[9]։ Նրա աշխատության հրապարակումից հետո պատմական համայնքը բաժանվել է մուրայիստ և ոչ մուրայիստ գիտնականների միջև՝ «Երբ 1921 թվականին Արևմտյան Եվրոպայում հայտնվել է կախարդության պաշտմունքը, այն խախտել է այդ տեսանկյունը, հասարակությունը հավանություն չի տվել դրան, բայց դա ոչ մի կերպ գերբնական չէր, նրանք պարզապես ընդհատակյա շարժման անդամներ էին, որոնք գաղտնի պահում էին հեթանոսական ծեսերը քրիստոնյա Եվրոպայում»[10]։ Մյուրեյի աշխատանքը լայն տարածում է գտել և հրապարակումից հետո նա համարվում էր կախարդության ուսումնասիրության փորձագետ։ Մյուրեյին վերագրվում է նաև նոր հեթանոսական կրոնների, իսկ ավելի ուշ՝ Վիկկայի նկատմամբ նոր հետաքրքրությունը, որը եղել է նրա գրքերի հրապարակումից հետո։ Այնուամենայնիվ այսօր նրա վիճահարույց գաղափարները հիմնականում մերժվել են գիտնականների և ակադեմիկոսների կողմից՝ որևէ ապացույցի բացակայության պատճառով։

Ֆեմինիստական տեսանկյունից

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնն Բարսթոու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեկ այլ խումբ կարծում է, որ կախարդի նշանը վհուկների որսի գենդերային կողմն է։ Էնն Բարստոուի «Witchcraze. A New History of the European Witch Hunts» գրքում, կախարդի նշանը դիտարկվում է ֆեմինիստական տեսանկյունից։ Բարստոուն Եվրոպայում վհուկների որսը համարում է կանանց վերահսկելու փորձ, իսկ կախարդի նշանը՝ որպես բռնության և սադիզմի միջոցով կանանց մարմինը վերահսկելու պատրվակ։ Կախարդի նշանի որոնումը կանանց մարմիններում պատկերացում է տալիս կնոջ դիրքի իրականության մասին այս ընթացքում, նա ամեն դեպքում պետք է դատվեր»[11]։ Բարստոուն վհուկների դատավարությունների ընթացքում վհուկների նշանների ստուգման բռնի և սեռական բնույթը համարում է լրացուցիչ ապացույց, որ վհուկների որսը իրականում «կանանց որս» էր։

Դեբորա Ուիլիս. Վախ մայրական ուժի տեսությունից

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անգլերեն գրականության պրոֆեսոր Դեբորա Ուիլիսը, որը գրում է ֆեմինիստական տեսանկյունից պնդում է, որ վհուկների որսը առաջացել է մայրական իշխանության հանդեպ հասարակական վախից։ Ուիլիսը պնդում է, որ վաղ ժամանակակից Եվրոպայի մարդիկ բոլորն էլ նման մտավախություններ ունեին չարամիտ մայրական դաստիարակության վերաբերյալ և որ կախարդի ծծակը այդ վախի դրսևորումն է։ Ուիլիսը պնդում է, որ կախարդի ծծակը երիտասարդներին կերակրելու և կանացի ուժը ամրացնելու այլասերումն է[12]։

Լայմի հիվանդության տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կախարդի նշանը նաև ազդում է Մ.Մ. Դրայմոնի առաջարկած տեսության վրա, որ Լայմի հիվանդությունը ախտորոշում է և՛ վհուկների, և՛ վհուկների տառապանքների համար՝ պարզելով, որ Սալեմում և այլուր հիվանդությունը ունեցողների և մեղադրյալներից շատերը ապրում էին տիզերի վտանգավոր տարածքներում, ունեին տարբեր հիվանդությունների կարմիր հետքեր և ցան, որոնք նման էին խայթոցի հետքերի իրենց մաշկի վրա և տառապում էին նյարդաբանական և արթրիտ ախտանիշներով։ Կախարդի նշանի հայտնվելը Եվրոպայում նկատվում է միայն 1492 թվականին Նոր աշխարհի հետ Կոլումբոսի շփումից հետո և կարող է լինել Ամերիկայից Եվրոպա բորելիա վարակի վարակիչ ձևի տեղափոխման արդյունք, հատկապես Իսպանական կայսրության վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում՝ ներառյալ Հռենոս գետի հովտի հատվածները, որոնք այժմ գտնվում են Գերմանիայում։ Այս թեման կախարդության ուսումնասիրության վերջին աշխատանքի թեման է[13]։ Այս տեսությունը ընդլայնում է այն գաղափարը, որն առաջին անգամ առաջարկել էր Լորի Ուին Կարլսոնը, որ Սալեմում կախարդվածները տառապում էին էնցեֆալիտով[14]։ Լայմի հիվանդությունը հավանաբար թեթև կամ սուր էնցեֆալիտի միակ ձևն է, որն ուղեկցվում է մաշկի վրա կլոր կարմիր հետքով կամ ցուլի աչքի ցանով, որը կարող է առաջանալ տզի խայթոցից հետո[15]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ "Encyclopedia of Witchcraft: The Western Tradition" Richard M. Golden, Library of Congress vol 4, Q-Z, 2006
  2. ↑ 2,0 2,1 Devil's mark Guiley, Rosemary Ellen. The Encyclopedia of Witches and Witchcraft. New York: Facts On File.1989. p. 99
  3. ↑ Deborah Willis "Malevolent Nurture: Witch-hunting and maternal Power in Early Modern England" Ithaca, NY, and London: Cornell University Press. 1995. xi + 264 pp.
  4. ↑ "Witchcraft Today: An Encyclopedia of Wiccan and Neopagan Traditions" James R. Lewis, Library of Congress Cataloging-in-publication Data, 1999; pp. 104
  5. ↑ 5,0 5,1 Hart, R 1971, Witchcraft, London, Wayland
  6. ↑ "Encyclopedia of Witchcraft: The Western Tradition" Richard M. Golden, Library of Congress vol 4, Q-Z, 2006.
  7. ↑ Barstow, Anne Llewellyn. Witchcraze: A New History of the European Witch Hunts. USA: Pandora: A Division of HarperCollins Publishers, 1994.
  8. ↑ Anne Llewelyn Barstow, Witchcraze: A New History of the Witch Hunts. (USA Pandora: A Division of HarperCollins Publishers, 1994), 129.
  9. ↑ The Witch-Cult in Western Europe – A Study in Anthropology By Margaret Alice Murray. OXFORD 1921
  10. ↑ Jaqueline Simpson, "Margaret Murray: Who Believed her and Why" Folklore 105 (1994):89–96.
  11. ↑ Barstow, Anne Llewellyn. Witchcraze: A New History of the European Witch Hunts. USA: Pandora: A Division of HarperCollins Publishers, 1994. 130.
  12. ↑ Grant, Susan-Mary (May 1999). «Robert A. Williams, Jr, Linking arms together: American Indian treaty visions of law and peace, 1600–1800. (New York and Oxford: Oxford University Press, 1997.) Pages 192. £29.99. -». Continuity and Change. 14 (1): 131–157. doi:10.1017/S0268416098323115. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  13. ↑ Drymon, M.M., Disguised as the Devil: How Lyme disease Created Witches and Changed History. Brooklyn, Wythe Avenue Press, 2008
  14. ↑ Carlson, Laurie Winn. A Fever in Salem: A New Interpretation of the New England Witch Trials. Chicago, Ivan R. Dee, 1999
  15. ↑ M.M. Drymon, "The Witch Mark: Hocus Pocus or Evidence for a 17th Century Epidemic of Lyme Disease?"

Մատենագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Barstow, Anne Llewellyn. Witchcraze: A New History of the European Witch Hunts. USA: Pandora: A Division of HarperCollins Publishers, 1994.
  2. Davies, Owen. Witchcraft, Magic and Culture 1736–1951. New York: St. Martin's Press, Inc., 1999.
  3. Drymon, M.M. Disguised as the Devil:How Lyme Disease Created Witches and Changed History. New York: Wythe Avenue Press, 2008.
  4. Murray, Margaret A. "The Devil's Mark". Man, Vol. 18, (Oct., 1918), pp. 148–153. Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. JSTOR 2788131.
  5. Murray, Margaret A. The God of the Witches. New York: Oxford University Press, 1970.
  6. Willis, Deborah. Malevolent Nurture: Witch-Hunting and Maternal Power in Early Modern Europe. New York: Cornell University Press, 1995.
  7. J. Monballyu, Van hekserij beschuldigd, Heksenprocessen in Vlaanderen tijdens de 16de en 17de eeuw, UGA Kortrijk-Heule, 1996, 128 p. ISBN 90 6768 212 8
  8. Fernand Vanhemelryck, Het gevecht met de duivel, Heksen in Vlaanderen, Davidsfonds Leuven, 1999, 338 p. ISBN 90 5826 031 3
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վհուկի_նշան&oldid=9299482» էջից