Վարդավառի լիճ

Վարդավառի լիճ
Տեսակ	լիճ
Երկիր	Հայաստան
Վարչատարածք	Երևան
ԲԾՄ	985 մետր
Մասն է	Լիոնի այգի

Վարդավառի լիճ, Արգիշտի ծով, Թոխմախ գյոլ, Կոմերիտմիության լիճ, Երևանի հնագույն և ծավալով երկրորդ խոշոր արհեստական լճակը^[1]^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիճը կառուցվել է մ.թ.ա. VIII դարում՝ Արգիշտի Ա-ի կողմից և կոչվել Արգիշտի ծով^[փա՞ստ]։ Այն կառուցել է Էրեբունի բերդաքաղաքը Հրազդան գետից հոսող և այստեղ կուտակվող ջրով ապահովելու համար։ Ջուրը լճից տուֆակերտ խողովակներով հասցվել է դեպի Էրեբունի ամրոցի ստորոտը։ Շուրջ երեքհազարամյա պատմություն ունեցող այս լիճը չի փոխվել իր չափսերով և գրեթե նույնությամբ պահպանվել է մինչև օրերս։

16-րդ դարում, երբ Երևանը պարսկական տիրապետության տակ էր, Երևանի «Թոքմաք» կոչված Մամմադ խանը վերանորոգել և վերագործարկել է լիճը։ Սակայն կա հիշատակություն, որ Երևանի վերջին՝ Հուսեյն խանի օրոք այդ լիճը չի գործել^[3]։

Լիճը վերջին անգամ վերանորոգվել է սովետական իշխանությունների օրոք՝ 1975-1985 թվականներին։ Լճի հատակն ու եզրերը ամբողջությամբ բետոնապատվել են։ Ընդարձակվել է լճակը սնուցող Մամռի ջրանցքի, որը անվանափոխվեց Ստեփան Շահումյանի անունով։ Լճի շրջակայքը վերածվել է այգու։ Այդ ժամանակվանից ի վեր լիճը սնուցվում է ստորգետնյա ջրերով և ջրանցքներով (Մամռի, Աբուհայաթի և այլն)^[4]։

2011 թվականի հուլիսին քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանի օրոք այգին վերանորոգվել և և կոչվել Լիոնի այգի՝ ի պատիվ Երևան և Լիոն քաղաքների բարեկամության։ Այգու բարեկարգման աշխատանքները սկսվել են 2010 թվականից։ Լիոնի այգու հիմնումն իրականացվել է Երևանի և Լիոնի քաղաքապետարանների միջև կնքած 2008 –2011 թթ համագործակցության ծրագրի շրջանակում^[5]

Տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երևանի հարավ-արևելքում՝ Էրեբունի համայնքում՝ 920 մ բարձրության վրա։ Մակերեսը 0,085 կմ² է, ջրատարողությունը՝ 151հզ մ³։ Մինչև 1939 թվականը եղել է բնական լճակ, սնվել ստորերկրյա ջրերից և մթնոլորտի տեղումներից, հնում՝ նաև Մամռիի ջրանցքից։

1939 թվականին կառուցվել է արհեստական լճակ, որը սնվում էր Նորքի ջրանցքից, այժմ՝ Երևանի մետրոպոլիտենից դուրս քաշվող արտեզյան ջրերից։ Պատվարը հողային է, առավելագույն բարձրությունը՝ 7 մ։ Ափերը և հատակը բետոնապատված են։ Մեծ է լճակի նշանակությունը շրջապատի միկրոկլիմայի համար։ Անցկացվում են ջրային սպորտի մրցումներ, կան լողափեր։ Ջրերն օգտագործվում են նաև շրջակա հողատարածքը ոռոգելու նպատակով։

Ավանդություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լսելով գեղեցկուհի Աբու Հայաթի ինքնասպանության լուրը՝ նրա փեսացու Թոքմաք խանը իրեն նետել է այս լիճը և խեղդվել, որը և նրա անունով կոչվել է Թոխմախան լիճ՝ գյոլ^[6]^[7]^[8]^[9]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարդավառի լիճ
Մայրամուտ
Վարդավառի լիճ
Վարդավառի լիճը Երևանի Լիոնի այգում

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիոնի այգի (Երևան)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Հայաստանի Հանրապետության Ֆիզիկաաշխարհագրական օբյեկտների համառոտ տեղեկատու-բառարան, Երևան, «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության կենտրոն ՊՈԱԿ», 2007, էջ 118 — 150 էջ։
↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 3 [-] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 2001, էջ 202 — 992 էջ։
↑ Երվանդ Շահազիզ, «Հին Երևանը», Երևան, 2003
↑ Վարդավառի (Թոխմախի) լիճ
↑ Էրեբունի վարչական շրջանում բացվել է Երեւան-Լիոն բարեկամության խորհրդանիշ Լիոնի այգին
↑ Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.
↑ Մովսես Խորենացի. Պատմութիւն Հայոց. էջեր Գիրք Ա, Գլուխ Ի.
↑ Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդավառի լիճ» հոդվածին։

[1] Հայաստանի Հանրապետության Ֆիզիկաաշխարհագրական օբյեկտների համառոտ տեղեկատու-բառարան, Երևան, «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության կենտրոն ՊՈԱԿ», 2007, էջ 118 — 150 էջ։

[2] Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 3 [-] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 2001, էջ 202 — 992 էջ։

[3] Երվանդ Շահազիզ, «Հին Երևանը», Երևան, 2003

[4] Վարդավառի (Թոխմախի) լիճ

[5] Էրեբունի վարչական շրջանում բացվել է Երեւան-Լիոն բարեկամության խորհրդանիշ Լիոնի այգին

[6] Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.

[7] Մովսես Խորենացի. Պատմութիւն Հայոց. էջեր Գիրք Ա, Գլուխ Ի.

[8] Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[9] Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]