Սերգեյ Օժեգով

Սերգեյ Օժեգով
Ծնվել է	սեպտեմբերի 9 (22), 1900; Kuvshinovo, գ. Վեշկի, Տվերի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 15, 1964 (64 տարեկան); Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	բառարանագիր և լեզվաբան
Հաստատություն(ներ)	ՌԱԱ Ռուսաց լեզվի ինստիտուտ և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Գործունեության ոլորտ	Russian linguistics? և բառարանագրություն
Ալմա մատեր	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր և պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Գիտական ղեկավար	Վիկտոր Վինոգրադով և Լև Շչերբա
Եղել է գիտական ղեկավար	Նատալյա Շվեդովա, Era Kuznetsova? և Լև Սկվորցով
Հայտնի աշակերտներ	Լև Սկվորցով, Նատալյա Շվեդովա և Era Kuznetsova?
	Sergey Ozhegov Վիքիպահեստում

«Օժեգով» էջը վերահղված է այստեղ։ Այլ կիրառումների համար այցելիր Օժեգով (այլ կիրառումներ)։

Սերգեյ Օժեգով^[3] (ռուս.՝ Серге́й Ива́нович Óжегов, սեպտեմբերի 9 (22), 1900, Kuvshinovo, գ. Վեշկի, Տվերի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 15, 1964(1964-12-15)^[1]^[2], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[1]), խորհրդային լեզվաբան, բառարանագիր, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր։ Ռուսաց լեզվի բացատրական բառարանի բազմաթիվ հրատարակությունների հեղինակ։ Դմիտրի Ուշակովի խմբագրությամբ «Ռուսաց լեզվի բացատրական բառարանի» հեղինակ (1935-1940 թթ.):

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերգեյ Օժեգովը ծնվել է սեպտեմբերի (22) 9, [[Script error: The function "bs" does not exist. թվական|1900]] թ. Տվերի մարզի Կամեննոյե գյուղում (այժմ՝ քաղաք Կուվշինովո) Կամենսկոյի ստվարաթղթե գործարանի ինժեներ-տեխնոլոգի՝ Իվան Օժեգովի ընտանիքում^[4] (1871-1931 թթ.): Սերգեյ Իվանովիչը երեք եղբայրներից ավագն էր։

Հոր կողմը ուրալյան արհեստավորներից էին (պապը եղել է մետաղորոշման հիմնարկի աշխատող), մոր կողմից նախնիները հոգևորականներ էին։ Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնան (ի ծնե՝ Դեգոժսկայա) եղել է երեց Գ. Պ. Պապովսկու եղբոր աղջիկը, հայտնի Բանասիրական դիտարկումները ռուսաց լեզվի մասին գրքի հեղինակ»^[5]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին ընտանիքը տեղափոխվել է Պետերբուրգ, որտեղ Սերգեյը ավարտել է գիմնազիան։ Այնուհետև նա ընդունվել է Պետրոգրադի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը, սակայն նրա դասերը շուտով ընհատվում են և Օժեգովին ուղարկում են ճակատ։ Նա մասնակցել է Ռուսաստանի արևմուտքի և Ուկրաինայի մարտերին։ 1922 թվականին Օժեգովը ավարտել է Խարկովի ռազմական օկրուգի շտաբի զինվորական ծառայությունը և անմիջապես ձեռնամուխ է եղել Պետրոգրադի համալսարանի լեզվաբանության և նյութական մշակույթի ֆակուլտետում դասերին։ 1926 թվականին նա ավարտել է այդ ուսումնական հաստատությունը, ստանալով Լենինգրադի համալսարանի դիպլոմ։ Համալսարանի դասախոսներ Վիկտոր Վինոգրադովը և Լև Շչերբինը խորհուրդ են տալիս նրան ընդունվել Արևելքի և Արևմուտքի գրականության և լեզուների համեմատական պատմության ինստիտուտի ասպիրանտուրան։ Ասպիրանտուրան ավարտել է 1929 թվականին։ Հիշելով Լենինգրադում այն տարիները, Սերգեյ Իվանովիչը գրել է, որ համալսարանում տիրում էր անսովոր ստեղծագործական վերելքի իրավիճակ^[5]։

1936 թվականին Օժեգովը տեղափոխվել է Մոսկվա։ 1937 թվականից դասախոսել է Մոսկվայի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում (Պոտյոմկինի անվան Մոսկվայի քաղաքային մանկավարժական ինստիտուտ, Մոսկովայի փիլիսոփայության, գրականության և պատմության ինստիտուտը)։ 1939 թվականից Օժեգովը եղել է Լեզվի և գրերի ինստիտուտի, Ռուսաց լեզվի ինստիտուտի, ԽՍՀՄ ԳԱ լեզվաբանության ինստիտուտի գիտաշխատող։

Հայրենական պատերազմի ժամանակ Օժեգովը մայրաքաղաքից չի տարհանվել, այլ մնացել է դասավանդելու^[6]։

ԽՍՀՄ ԱՆ ռուսաց լեզվի խոսքի մշակույթի ինստիտուտի հիմնադիր և ենթաբաժնի առաջին վարիչ (1952 թ.):

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ожегов С. И. Лексикология. Лексикография. Культура речи. — М.: Высшая школа, 1974.
Ожегов Сергей Иванович. Словарь русского языка / Гл. ред. С. П. Обнорский. 50000 слов. — М.: Гос. изд. иностр. и нац. словарей, 1949. XVIII, 968 с. В сост. словаря принимали участие проф. Г. О. Винокур и В. А. Петросян.
2-е изд., испр. и доп. 52000 слов (так на титуле) или 51533 слова (так на стр. 484). 1952. 848 с. 150000 экз.^[7]
3-е изд., «В 3-е издание, отпечатанное со стереотипа, внесены только некоторые необходимые исправления».^[8] 1953. 848 с. 400000 экз.
4-е изд., 52 872 слова. 1960. — 900 с.
5-е изд., стереотип., 1963.
6-е изд., 1964. — 900 с.
7-е изд. — М.: Сов. энц., 1968. — 900 с. — 150000 экз.
Ожегов Сергей Иванович. «Словарь русского языка». Около 53 000 тысяч слов. — Издание 8-ое, стереотип. — М.: Издательство «Советская Энциклопедия», 1970. — 900 с. — 150 000 экз.
9-е изд., ок. 57 000 слов / Под ред. Н. Ю. Шведовой. — 1972. — 847 с. — 120 000 экз.
10-е изд., 1973. — 846 с.
11-е изд., 1975. — 847 с. — 75 000 экз.
12-е изд., 1978. — 846 с.
13-е изд., испр. — М.: Рус. яз., 1981. — 816 с. 123 000 экз.
14-е изд., стер., 1982. — 816 с. — 105 000 экз.; 1983. — 816 с. — 115 000 экз.
15-е изд., стер., 1984. — 816 с. — 160 000 экз.
16-е изд., испр., 1984. — 797 с. — 120 000 экз.
17-е изд., стер., 1985. — 797 с. — 195 000 экз.
18-е изд., стер., 1986. — 795 с. — 300 000 экз.
18-е изд., стер., 1987. — 795 с. — 220 000 экз.
19-е изд., испр., 1987. — 748 с. — 225 000 экз.
20-е изд., стер. Ок. 57000 слов. — 1988. — 748 с. — 480 000 экз. — ISBN 5-200-00313-X
21-е изд., перераб. и доп. 70000 слов. — М.: Рус. яз., 1989. — 921 с.
22-е изд., стер., 1990. — 921 с. — 200 000 экз.
23-е изд., испр., 1990. — 915 с. — 100 000 экз. Ок. 57000 сл. — Екатеринбург: «Урал-Советы» («Весть»), 1994. — 796 c. Около 53000 слов. 4-е изд., испр. и доп. — М., 1997. 763 с.
Ожегов Сергей Иванович, Шведова Наталия Юльевна. Толковый словарь русского языка: 72500 слов и 7500 фразеологических выражений / РАН, Ин-т рус. яз., Рос. фонд культуры. — М.: Азъ, 1992. — 955 с. — 100 000 экз.: 1993. — 955 с.
2-е изд., испр. и доп., 1994. — 908 с. — 100 000 экз.
3-е изд., стереотип., 1995, 1996. — 928 с. — 100 000 экз. 80000 слов и фразеол. выражений.
4-е изд., доп. — М.: Азбуковник, 1997. — 944 с. — ISBN 5-89285-003-X

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Ожегов Сергей Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ Ударение в фамилии О́жегов ставится на первом слоге на букве «о», так как эта фамилия является производной от слова «о́жег», что означало палку, которую в старину окунали в расплавленный металл, чтобы определить степень его готовности к разливке [1].
↑ В настоящее время это градообразующее предприятие города Кувшиново.
↑ ^5,0 ^5,1 Граудина Л. К. С. И. Ожегов — известный и неизвестный // Словарь и культура русской речи. К 100-летию со дня рождения С. И. Ожегова. М., 2001. С.395-401
↑ Никитин О. Сергей Иванович Ожегов. Արխիվացված 2015-07-21 Wayback Machine Очерк о судьбе и творчестве автора знаменитого «Словаря русского языка» Московский журнал № 08 Август 1999
↑ Факсимильно переиздавалось за рубежом с уменьшением формата, без выходных данных издателя.
↑ В частности, на стр. 282 расширена статья «лён», сокращена статья «ленинизм»; на стр. 704 убрана статья «сталинец», добавлена статья «ставной»; на стр. 705 сокращена статья «сталинский», добавлены статьи «сталировать» и «станкостроитель». Подобным образом отредактирована и вводная статья «От автора» (стр. 3): «Гениальные труды И. В. Сталина» превратились в «Труды И. В. Сталина», текст «И. В. Сталин учит, что современный русский язык по своей структуре мало чем отличается от языка Пушкина» превратился в «Известно, что современный русский язык…» и далее по тексту, а из фразы «Ныне русский язык — язык вождей всего прогрессивного человечества — Ленина и Сталина — могучее средство общения народов нашей социалистической Родины…» была исключена часть между первым и третьим тире.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Реформатский А. А. Памяти Сергея Ивановича Ожегова (1900—1964) // Вопросы культуры речи. Вып. 6. М., 1965;
Реформатский А. А. С. И. Ожегов // Известия АН СССР. Сер. литературы и языка. 1965. Т. 24. Вып. 2;
Скворцов Л. И. С. И. Ожегов (к 75-летию со дня рождения) // Русский язык в школе. 1975. № 3;
Скворцов Л. И. С. И. Ожегов. — М.: Издательство «Просвещение», 1982. — (Люди науки)
Словарь и культура русской речи. К 100-летию со дня рождения С. И. Ожегова. — М., 2001.
Скворцов Л. И. Ожегов Сергей Иванович // Отечественные лингвисты XX в. Ч. 2: М — С / отв. ред. Ф. М. Березин. — М.: ИНИОН РАН, 2003. — С. 32—55.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սերգեյ Օժեգով» հոդվածին։

[_dded1c7cc5bb9b1a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Ожегов Сергей Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_76de26283b18709b-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[3] Ударение в фамилии О́жегов ставится на первом слоге на букве «о», так как эта фамилия является производной от слова «о́жег», что означало палку, которую в старину окунали в расплавленный металл, чтобы определить степень его готовности к разливке [1].

[4] В настоящее время это градообразующее предприятие города Кувшиново.

[Граудина-5] 5,0 ^5,1 Граудина Л. К. С. И. Ожегов — известный и неизвестный // Словарь и культура русской речи. К 100-летию со дня рождения С. И. Ожегова. М., 2001. С.395-401

[6] Никитин О. Сергей Иванович Ожегов. Արխիվացված 2015-07-21 Wayback Machine Очерк о судьбе и творчестве автора знаменитого «Словаря русского языка» Московский журнал № 08 Август 1999

[7] Факсимильно переиздавалось за рубежом с уменьшением формата, без выходных данных издателя.

[8] В частности, на стр. 282 расширена статья «лён», сокращена статья «ленинизм»; на стр. 704 убрана статья «сталинец», добавлена статья «ставной»; на стр. 705 сокращена статья «сталинский», добавлены статьи «сталировать» и «станкостроитель». Подобным образом отредактирована и вводная статья «От автора» (стр. 3): «Гениальные труды И. В. Сталина» превратились в «Труды И. В. Сталина», текст «И. В. Сталин учит, что современный русский язык по своей структуре мало чем отличается от языка Пушкина» превратился в «Известно, что современный русский язык…» и далее по тексту, а из фразы «Ныне русский язык — язык вождей всего прогрессивного человечества — Ленина и Сталина — могучее средство общения народов нашей социалистической Родины…» была исключена часть между первым и третьим тире.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]