Շարուր-Դարալագյազի գավառ
 Шаруро-Даралагезский уезд | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Երկիր |  Ռուսական կայսրություն | ||
| Կարգավիճակ | գավառ | ||
| Մտնում է | Երևանի նահանգ | ||
| Ներառում է | 13 համայնք | ||
| Վարչկենտրոն | Բաշ-Նորաշեն (Շարուր) | ||
| Հիմնական լեզու | Հայերեն, թաթարերեն, ռուսերեն | ||
| Բնակչություն (1897) | 76 538 | ||
| Ազգային կազմ | կովկասյան թաթարներ (67 %), հայեր (27 %), քրդեր (5 %)[1] | ||
| Կրոնական կազմ |  | ||
| Տարածք | 2,973 | ||
 | |||
 | |||
| Հիմնադրված է | 1849 թ. | ||
| Պատմական շրջան(ներ) | Վայոց ձոր | ||
Շարուր-Դարալագյազի գավառ, վարչաքաղաքական միավոր Ռուսական կայսրության կազմում։ Ձևավորվել է 1849 թվականին՝ Երևանի նահանգի կազմում։ Գավառի կենտրոնը Բաշ-Նորաշեն ավանն էր։
Շարուր-Դարալագյազի գավառը հյուսիսից սահմանակցում էր Նոր Բայազետի, արևմուտքից՝ Երևանի, հարավից՝ Նախիջևանի գավառներին։ Հարավ-արևմուտքում՝ Արաքս գետի երկայնքով, իսկ արևելքում Ելիզավետպոլի նահանգն էր (Զանգեզուր-Ղարաբաղ)։
Ներառել է հիմնականում ժամանակակից Վայոց ձորի մարզը, ինչպես նաև՝ Նախիջևանի ինքնավար հանրապետության Շարուրի և Քենգերլիի շրջանները։
Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսական վարչաքաղաքական տեքստերում հայտնի էր որպես «Շարուր-Դարալագյազի գավառ», որը բաղկացած էր երկու շրջանից՝ հարթավայրային (Շարուրի դաշտ, 8.5 %) և լեռնային (Դարալագյազ, 91.5 %): «Դարալագյազ» անվանումը թուրքերեն է՝ «դար» (ձոր) և «ալագյազ» (գյուղ Եղեգիս) մասերից։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գավառը կազմվել է 1849 թվականին՝ անջատվելով Նախիջևանի գավառից։ 1875 թվականին Շարուրի դաշտը Վայոց ձորի հետ միասին կազմել է Շարուր-Դարալագյազի գավառը[2]։ Նախկինում, վերջինիս և Օրդուբադի օկրուգի հետ միասին մտել է Նախիջևանի խանության (1747-1827), ապա՝ Նախիջևանի գավառի կազմում։ Վերջինս ռուսական տիրապետության շրջանում ենթարկվել է Հայկական մարզի (1828-1840), ապա՝ Վրացա-Իմերեթական նահանգի (1840-1846), Թիֆլիսի նահանգի (1846-1849) վարչությանը։
1849 թվականին կայսերական հատուկ հրովարտակով կազմվում է Երևանի նահանգը։ Այն ներառում էր 1840 թվականին լուծարված Հայկական մարզի տարածքը և Երևանի գավառը՝ հանդիսանալով ժամանակակից Հայաստանի Հանրապետության հիմքը։ Գավառ դաշտային մասով անցնում էր Երևան-Նախիջևան երկաթուղին, ինչպես նաև Սևանա լճից (Օրբելյանների քարվանսարա) Արարատյան դաշտ եկող ճանապարհները։ Արփայի հովտից ճանապարհը Որոտանի լեռնանցքով տանում էր Զանգեզուրի գավառ, ապա Ղարաքիլիսայով (Սիսիան) ու Գորիսով՝ Շուշի, Ստեփանակերտ և Եվլախ, որտեղ միանում էր Թբիլիսի-Բաքու երկաթուղուն։
1918-1920 թվականներին մտել է Հայաստանի առաջին հանրապետության, իսկ 1920 թվականից կիսվել է Խորհրդային Հայաստանի (Դարալագյազի) և Նախիջևանի ԻԽՍՀ (Շարուրի) միջև։ Դարալագյազի գավառի կենտրոնն է դառնում Քեշիշքենդը (Եղեգնաձոր)։ Գավառը 1930 թվականին լուծարվել է։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1897 թվականի մարդահամարի տվյալներով գավառի բնակչությունը 76538 մարդ էր, որի մոտ 27.1 տոկոսը հայեր էին (20726 մարդ), ավելի քան 72 տոկոսը՝ մուսուլմաններ՝ թաթարներ, քրդեր, թուրքեր (55321 մարդ)։ Բաշ-Նորաշենի բնակչությունը 1897 թվականին 867 մարդ էր[3]։ Հայերը բնակվում էին հիմնականում Դարալագյազի լեռնային շրջաններում. Շարուրի դաշտում հաշվվում էր ընդամենը յոթ հայկական գյուղ[4]։
1926 թվականին Դարալագյազի գավառի բնակչությունը կազմել է 30 074 մարդ[5]։
Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1913 թվականին գավառը բաժանված էր 13 գյուղական համայնքի[6]՝
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г., Распределение населения по родному языку и уездам Российской Империи кроме губерний Европейской России, Шаруро-Даралагезский уезд
- ↑ Արգամ Այվազյան, Նախիջևանի ԻՍՍՀ հայկական հուշարձանները
- ↑ Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Эриванская губерния
- ↑ Թաթուլ Հակոբյան, Շարուրի շրջանը Երևանի խանության ժամանակներում
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1926 г. Дарагалязский уезд
- ↑ , Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія, Кіевъ, «Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ», 113։
| ||||||||||||||||||||||
